انفجار ناشی از مواد جاسازیشده در مرکز فرهنگی «تبیان» در شهر مزارشریف، واکنش خبرنگاران، باشندهگان بلخ و نهادهای حامی خبرنگاران را برانگیخته است. این انفجار که دو کشته و دهها زخمی برجای گذاشته است، یک نشست خبری را هدف قرار داد. بیشتر آسیبدیدهگان این حادثه خونین را خبرنگاران شکل میدهند. هرچند طالبان تنها جان باختن نگهبان این مرکز و زخمی شدن هشت اشتراککننده به شمول سه کودک را تأیید کردهاند، اما منابع محلی و گواهان رویداد میگویند که دو نفر در نتیجه این انفجار کشته و بیش از 30 تن دیگر زخمی شدهاند. مسوولان مرکز تبیان خواستار شناسایی و مجازات عاملان این رویداد شده و از طالبان خواستهاند که در تأمین امنیت مراکز و حلقات فکری، فرهنگی و رسانهای توجه بیشتری داشته باشند. از آنجایی که بیشتر آسیبدیدهگان این رویداد را خبرنگاران شکل دادهاند، نهادهای حامی خبرنگاران گروه طالبان را به کوتاهی در اطلاعرسانی متهم کرده و خواستار تأمین امنیت نشستهای خبری و گردهماییهای مردمی شدهاند. مسوولان محلی طالبان شماری از کارمندان این مرکز فرهنگی را برای بازجویی با خود بردهاند و استدلال میکنند که این گردهمایی بدون اطلاع قبلی به نیروهای امنیتی، برگزار شده است.
براساس اظهارات گواهان عینی، این انفجار روز شنبه، 20 حوت، در مرکز فرهنگی «تبیان» در حوزه دوم امنیتی شهر مزارشریف رخ داده است. مسوولان محلی طالبان این انفجار را ناشی از مواد جاسازیشده در داخل تالار این مرکز اعلام کردهاند. به گفته آنان، تنها نگهبان این مرکز فرهنگی در این حادثه خونین جان باخته و هشت تن دیگر به شمول سه کودک و پنج خبرنگار، زخمی شدهاند.
مسوولان مرکز فرهنگی تبیان توضیح دادهاند که این انفجار حوالی ساعت 11:00 پیش از چاشت در جریان برنامهای به مناسبت فرارسیدن «روز خبرنگاران» به وقوع پیوسته است. طبق بیانیه مرکز فرهنگی تبیان، در نتیجه این رویداد دو تن جان باخته و بیش از 30 تن دیگر زخم برداشتهاند. تالار این مرکز در منزل تحتانی موقعیت دارد. در این نشست خبری در کنار مسوولان محلی طالبان و مهمانان برنامه، حدود بیش از 25 خبرنگار و شماری از کودکان نیز حضور داشتهاند. از همین رو، بیشتر آسیبدیدهگان این رویداد را خبرنگاران شکل میدهند.
عبدالنافع تکور، سخنگوی وزارت داخله طالبان، ساعتها پس از وقوع حادثه، این انفجار را تأیید کرد. همچنان آصف وزیری، سخنگوی فرماندهی امنیه طالبان در بلخ، به رسانهها گفت که این نشست بدون هماهنگی با نیروهای طالبان برگزار شده است. آصف وزیری همچنان تأیید کرد که دستاندرکاران مرکز تبیان را برای بازجویی بازداشت کردهاند.
در همین حال، گواهان رویداد توضیح میدهند که این انفجار مرگبار پس از سخنرانی رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان برای بلخ، در هنگام خواندن ترانه توسط کودکان رخ داده است. به گفته آنان، شماری از دانشآموزان برای خواندن ترانه در این نشست اشتراک کرده بودند که سه تن از آنان در نتیجه انفجار مواد جاسازیشده زخمی شدهاند. مسوولان محلی طالبان در بلخ وضعیت زخمیان را خوب توصیف کرده و گفتهاند که این افراد بهگونه سطحی زخمی شدهاند. منابع محلی اما با رد ادعای طالبان خاطرنشان میسازند که وضعیت شماری از زخمیان به شمول پسر خبرنگار تلویزیون ملی، وخیم است. این پسر جوان به جای پدرش در این نشست اشتراک کرده بود و اکنون در شفاخانه زیر درمان قرار دارد.
هرچند طالبان تنها جان باختن یک نگهبان این مرکز فرهنگی را تأیید میکنند، اما منابع به روزنامه 8صبح میگویند که اکمل نظری، باشنده بلخ، یکی دیگر از جانباختهگان حادثه خونین در مرکز فرهنگی تبیان است. منبع به نقل از نزدیکان اکمل نظری میافزاید که او دانشجوی سال اول رشته ژورنالیسم بوده و برای کارهای عملی رسانهای در این نشست حضور یافته بود. طبق اظهارات منابع، این پسر جوان باشنده اصلی ولسوالی شولگره ولایت بلخ بوده است. قربانی دومی این رویداد نگهبان این مرکز فرهنگی بوده که درباره او جزییات بیشتری ارایه نشده است.
تاکنون فرد یا گروهی مسوولیت این انفجار را برعهده نگرفته است. در گذشته اما گروه داعش مسوولیت چنین حملات خونین را پذیرفته است.
با این حال، دفتر فرهنگی تبیان با نشر بیانیهای این انفجار خونین را نکوهش کرده و از طالبان خواسته است که عاملان این رویداد را شناسایی و مجازات کنند. در این بیانیه آمده است: «مراسم امروز با حضور جمع کثیری از فرهنگیان، دانشگاهیان و خبرنگاران در سالون اجتماعات دفاتر نمایندهگی این دو تشکیلات در شهر مزارشریف برگزار شده و حول موضوع مهدویت و رسانه تحلیل تخصصی توسط کارشناسان در جریان بوده و قرار بود از تعدادی خبرنگاران فعال و خدوم رسانههای مختلف تجلیل و تکریم به عمل بیاید که به ناگاه با انفجار تروریستی مواجه میشود.»
در این اعلامیه به نقل از سیدعیسا حسینی مزاری، رییس مرکز فرهنگی تبیان، احتمال داده شده که این حمله انفجاری کار وابستهگان «امریکا و همپیالهگیهایش» بوده باشد. در این بیانه تأکید شده است: «از دستگاه امنیتی امارت اسلامی میخواهم بهطور جدی سرنخ ماجرا را پیدا کرده، عوامل پیدا و پنهان این جنایت تروریستی را شناسایی نموده، به پنجه عدالت بسپارند و نیز در تأمین امنیت دفاتر مرکز تبیان و خبرگزاری صدای افغان (آوا) و دیگر مراکز و حلقات فکری، فرهنگی و رسانهای اهتمام لازم را در نظر بگیرند.»
مرکز فرهنگی تبیان در کابل، بلخ و شماری از ولایتها دفتر دارد. حدود شش سال پیش در ماه جدی 1396 خورشیدی دفتر این نهاد فرهنگی در کابل مورد حمله انتحاری قرار گرفت. مسوولان این مرکز خاطرنشان ساختهاند که در نتیجه این حمله انتحاری دستکم 52 تن جان باختند و بیش از 140 تن دیگر زخمی شدند. آسیبدیدهگان حمله انتحاری شش سال پیش را روحانیون، دانشآموزان دینی، استادان دانشگاه و خبرنگاران شکل میدادند.
واکنش نهادهای حامی خبرنگاران
دفتر «نی» نهاد حمایتکننده رسانههای آزاد افغانستان با نشر خبرنامهای مسوولان امنیتی طالبان در بلخ را به کوتاهی در مصونیت جانی خبرنگاران متهم کرده است. در خبرنامه دفتر نی آمده است: «حمله بر جان خبرنگاران نشان میدهد که خبرنگاران در افغانستان مصونیت جانی ندارند و نهادهای ذیربط هم توجه لازم در زمینه مبذول نمیدارند.» دفتر نی همچنان از تاخیر مسوولان محلی طالبان در عرصه اطلاعرسانی به شهروندان انتقاد کرده و گفته که تعلل در اطلاعرسانی سبب گمانیزنیها و افزایش نگرانی شهروندان در مورد شمار تلفات میشود.
همچنان سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان حمله بر گردهمایی خبرنگاران در ولایت بلخ را نکوهش کرده و گفته است که هدف از این حمله دفن آزادی بیان میباشد. این سازمان از همه نهادها و سازمانهای حامی خبرنگاران در داخل و خارج کشور خواسته است که برای تأمین امنیت جانی خبرنگاران در داخل افغانستان، بالای طالبان فشار وارد کنند تا بیش از این جامعه رسانهای را داغدار نسازند. در اعلامیه سازمان حمایت از خبرنگاران آمده است: «حمله بر جان خبرنگاران با هیچ دین و آیینی سازگاری ندارد. حمله امروز دشمنان انسانیت که بیش از پیش چهره کریه افراطیت را برجسته میسازد، از منظر انسانی شدیداً محکوم است. دشمنان مردم افغانستان با چنین حملات المناک سالها است دست به گریباناند و از جامعه جهانی میخواهند تا در برابر این همه ستم بر مردم افغانستان خاموش ننشیند.»
مرکز خبرنگاران افغانستان فهرست پانزدهنفری خبرنگاران را نشر کرده که در این حادثه خونین زخم برداشتهاند. براساس این فهرست، مرتضا صمیمی، نجیب فریاد، فردین نوروزی، عزیز ابرام، خیبر ابراهیمی، وحید جلالی، سیرت نوری، جواد درویش، روحالله روحانی، حسیبالله عازم، منیر بهیر، سجاد موسوی، ناصر ظاهری، رسول سالک و عاطف آرین از خبرنگارانیاند که در پی انفجار خونین بلخ، زخم برداشتهاند. شماری از رسانههای داخلی کشور نیز زخمی شدن خبرنگارانشان را تأیید کردهاند.
شماری از خبرنگاران با حفظ هویتشان به روزنامه 8صبح از عدم تأمین امنیت جانشان از سوی طالبان انتقاد کرده و خواهان تدابیر امنیتی برای تجمعهای مردمی و نشستهای خبری شدهاند. به گفته آنان، وضعیت هیچیک از خبرنگارانی که در این رویداد زخمی شدهاند، وخیم نیست.
در کنار این، فدراسیون نهادهای ژورنالیستان و رسانههای افغانستان نیز با نشر اعلامیه جداگانه نوشته است: «حمله بر خبرنگاران براساس قوانین نافذه در تمام جهان، جنایت جنگی و عملی مخالف انسانیت و حقوق بشر است.» در این اعلامیه همچنان آمده است: «نیروهای امنیتی باید مسوولیت خویش را در قبال حفظ سر و مال مردم بهویژه خبرنگاران و دفاتر رسانهای، درک نموده و جلو همچو رویدادها را بگیرند. همچنان نیروهای کشفی و استخباراتی باید عاملان این جنایت هولناک را شناسایی و به سزای اعمال شومشان برسانند.» این فدراسیون نیز خواستار اطلاعرسانی دقیق و بهموقع مسوولان محلی طالبان از رویدادها به شهروندان شده است.
افزون بر نهادهای صنفی خبرنگاران در افغانستان، انجمن ژورنالیستان افغان در کانادا نیز حمله بر نشست خبری در مرکز فرهنگی تبیان را محکوم کرده است. در اعلامیه این انجمن آمده است: «با آنکه مسوولیت این رویداد را تاکنون کسی و یا گروهی بر عهده نگرفته است، اما این مساله واضح است که طالبان و سایر گروههای تروریستی در جریان دو دهه اخیر حملات مرگباری بر خبرنگاران و رسانهها در افغانستان داشتهاند.»
از سوی دیگر، دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) حمله بر نشست خبری در مرکز فرهنگی تبیان را «واقعه غیرقابل قبول» خوانده و تأکید کرده که ایندست خشونتها باید متوقف شود. یوناما در صفحه فیسبوکش نوشته است: «خبرنگاران افغان شجاعت عظیمی از خود نشان میدهند و باید از آنها محافظت شود.»
اینهمه در حالی است که بلخ در چهار روز گذشته گواه دو انفجار خونین جداگانه بوده است. از این پیش محمدداوود مزمل، والی طالبان برای بلخ، بامداد روز پنجشنبه، 18 حوت، در یک حمله انتحاری در نزدیکی دفتر کارش هدف قرار گرفت و جان باخت. براساس اظهارات منابع، در آن حمله هفت تن به شمول جنگجویان طالبان، زخمی شدهاند. مسوولیت آن حمله را گروه داعش برعهده گرفته است.