مردم افغانستان در حالی به استقبال عید سعید فطر میروند که نانی در سفره ندارند و بیکاری شدید زندهگی آنان را تهدید میکند. فقر خانومانسوز و بحران سیاسی و اقتصادی آنان را به آخر خط مأیوسی رسانده است. توانایی خرید در اکثر مردم از بین رفته و نشانهای از جنبوجوش گذشته برای تجلیل از عید دیده نمیشود. ناتوانی طالبان درکنترل بهای مواد خوراکی و عدم توانایی در عرضه خدمات اجتماعی و رفاهی، مجبوریت مردم را در تأمین مایحتاج زندهگی افزایش داده است. محرومیت دستهجمعی زنان از شغل و از بین رفتن نهادهایی که برای شهروندان منبع درآمد بودند، لب خشک مردم را ترکانده و سفره عیدشان را تهی کرده است. با این حال، آگاهان امور اقتصادی میگویند که بیکاری دوامدار و نبود زمینههای اشتغالزایی و اقتصاد ورشکسته سبب پایین آمدن قدرت خرید مردم شده است. به گفته آنان، عدم پرداخت حقوق متقاعدان و بیکاری زنان، به کاهش قدرت خرید مردم افزوده است.
بسیاری از شهروندان کشور میگویند که با تسلط طالبان بر افغانستان، بساط فقر و بیکاری روزبهروز گسترش مییابد و مردم نسبت به آینده خود ناامیدتر میشوند. به گفته این شهروندان، بیکاری قدرت خرید مردم را پایین آورده و دیگر از نقلونبات عیدی خبری نیست.
در همین حال، فروشندهگان مواد خوراکی و میوههای خشک نیز از کاهش قدرت خرید مردم ابراز نگرانی میکنند. آنان میگویند که با بلند رفتن نرخ بیکاری، تقاضا از بازار افت کرده و مردم توانایی خرید ابتداییترین ضرورتهای خود را ندارند.
این فروشندهگان میگویند که انحصار بازار از طرف برخی از تاجران و افزایش دو برابر مالیات و محصولات گمرکی از سوی طالبان، باعث رکود بازار شده و قیمتها را نیز افزایش داده است. به گفته آنان، جیبها و سفرههای مردم در نتیجه بیکاری جمعی و فرار سرمایه از کشور خالی شده و ناامیدی جمعی نیز بر بازارهای افغانستان تاثیر به شدت منفی بهجا گذاشته است.
بیکاری دوامدار، افزایش روزافزون فقر، نبود زمینههای اشتغالزایی و تشدید ناامیدی، مردم افغانستان را در وضعیت دشواری قرار داده است. اکثریت مردم میگویند که رمضان سخت و طاقتفرسایی را پشت سر گذشتاندهاند و از عید نیز خبری نیست.
احمدشاه که در شهر غزنی کراچیوانی میکند میگوید که با چالشهای جدی اقتصادی مواجه است. او که حکایت تلخی از روزگار دارد، تاکید میکند که به دلیل فقر و ناداری نتوانسته است لباسش را از خیاط بگیرد.
این باشنده غزنی میگوید: «کاروبار نیست، پیسه نان شب و روز به سختی پیدا میشود. بسیار به سختی پیسه تکه [رخت] لباس را پیدا کردم، اما حالا پول دوخت خیاط را ندارم تا لباسم را پس بگیرم.»
موسا، یکی از باشندهگان دیگر کشور، میگوید که برای خرید میوه خشک به بازار رفته است، اما به دلیل افزایش بهای مواد خوراکی بهویژه میوه خشک، نتوانسته مواد مورد نیازش را برای عید تهیه کند. او میگوید: «هر سال همین وضعیت است، سال به سال کار و درآمد کم میشود؛ اما برعکس قیمتها بالا میرود. متاسفانه از هشت قلم مواد که لیست داشتم و باید تهیه میکردم، به علت نبود پول، تنها یک کارتن کیک و یک پاکت چاکلیت خریدم.»
آذرخش حافظی، آگاه امور اقتصادی، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که بیکاری دوامدار، نبود زمینههای اشتغالزایی و اقتصاد نه چندان پررونق، سبب پایین آمدن قدرت خرید مردم شده است.
آقای حافظی میافزاید: «در پهلوی آن شماری زیادی از کارمندان موسسات بینالمللی که با نیروهای خارجی کار میکردند از کار بیکار شدهاند. متقاعدان طی دوونیم سال گذشته حقوق تقاعدی خود را بهدست نیاوردهاند. از طرف دیگر، کمکهای جامعه جهانی برای تمویل برنامههای انکشافی که در آن تعداد زیادی از مردم کارهای موقت داشتند، تقریباً از بین رفته است.»
این آگاه امور اقتصادی میگوید که در گذشته هم افغانستان رونق اقتصادی مبتنی بر تولید داخلی و صادرات رقابتی نداشت، اما یک رونق مصنوعی و کاذب در حضور نیروهای خارجی و کمکهای آنها بود؛ چون اساس و پایه نداشت، با قطع کمکها و رفتن خارجیها، آن شغلها از بین رفت و کسانی که با آنها کار میکردند نیز کارهای خود را از دست دادهاند.
آقای حافظی تاکید میکند: «هر سال بیش از ۴۰۰ هزار نفر از جوانها به نیروی کار افزوده میشوند و هیچ نوع پیشبینی وجود ندارد که کار جدی ایجاد شود و تلاشهایی که صورت میگیرد بسیار کم است. یگانه راه نجات مردم از فقر و بیچارهگی جلب سرمایهگذاریهای خارجی و کمکهای بینالمللی به افغانستان و تمویل پروژههای ملی و منطقهای است که به دلیل عدم رسمیت طالبان معطل قرار داده شده است.»
این آگاه امور اقتصادی میافزاید: «تمام این مسایل نیاز به یک بستر سیاسی مشروع دارد تا سرمایهگذاری بینالمللی تسهیل شود و افغانستان شامل اقتصاد مالی بینالمللی شود، برای تمویل پروژههای خود کمک یا حداقل قرضه گرفته بتواند از بانکهای بینالمللی. در غیر آن، مردم هر روز فقیرتر شده میروند.»
این در حالی است که سازمان ملل متحد گفته که نیازهای ناشی از پیامدهای چهار دهه درگیری، فقر، بحرانهای ناشی از تغییر اقلیم، محرومیت زنان در اقتصاد و سطح کلی ناامنی غذایی در سراسر افغانستان همچنان بالاست.
طبق یک گزارش، حدود ۱۳.۱ میلیون تن در افغانستان بهعنوان افرادی که سطوح بالای ناامنی غذایی حاد را تجربه میکنند، طبقهبندی شدهاند. براساس این گزارش، بیکاری در هر دو بخش رسمی و غیررسمی و ادامه سطوح بالای بدهی خانوارها تداوم یافته است. در گزارش آمده است که کاهش شدید قدرت خرید مردم پایداری آنان را در برابر آسیبپذیری تضعیف کرده و توانایی مقابله را از بین برده است.
از سوی دیگر، بانک جهانی در گزارشی گفته که بیش از نیمی از خانوادههای افغانستان با فشار قابل توجهی برای حفظ سطح معیشت خود مواجه بوده و بخش بزرگی از آنها به کمکهای بینالمللی و حوالههای خارجی متکی هستند. این بانک افزوده که سطح بیکاری در میان جوانان و زنان به طرز نگرانکنندهای بلند رفته است. براساس گزارش بانک جهانی، فقر در شهرها در بالاترین حد قرار دارد و مناطق روستایی تحت تاثیر شدید تغییرات آبوهوا و چالشهای ناشی از تغییر اقلیم هستند.
زنان شاغل بیشتر از همه از وضعیت فعلی در افغانستان متاثر هستند و برای اشتغالزایی آنان در حکومت طالبان هیچ افق روشنی وجود ندارد. براساس نظرسنجی نظارت بر رفاه افغانستان، افزایش کلی در عرضه نیروی کار از تقاضا پیشی گرفته و بیکاری را دو برابر کرده است.
سازمان بینالمللی کار نیز اعلام کرده که بحران سیاسی، اقتصاد را نیز فلج کرده و بازار کار را به شدت تحت فشار قرار داده است. همچنان سازمان ملل گفته که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، کسبوکارهای کوچک و متوسط نیز با بحران روبهرو شدهاند.