در آستانه برگزاری سومین نشست دوحه به میزبانی سازمان ملل متحد، دستورکار و ترکیب آجندای این نشست سبب اعتراضها و انتقادات گسترده شده است. شماری از نهادهای حقوق بشری و فعالان مدنی افغانستان در سراسر جهان، حذف زنان از این نشست را «شوکه»کننده خوانده و آن را در تضاد با منشور سازمان ملل دانستهاند. در کنار آن، صدها تن از شهروندان افغانستان در شهرهای مختلف جهان فراخوان تظاهرات جهانی داده و نشست دوحه را «معامله با تروریسم» عنوان کردهاند. از سوی دیگر، فعالان مدنی همزمان با راهاندازی کمپاینی خواستار بهرسمیت شناسی آپارتاید جنسیتی در افغانستان شدهاند. شماری دیگر از فعالان سیاسی و مدنی حذف زنان، نهادهای مدنی و نیروهای دموکراتیک از این نشست را شکست سازمان ملل خوانده و تاکید کردهاند که این اقدام در تضاد با قطعنامه ۲۷۲۱ شورای امنیت قرار دارد.
واکنش نهادهای حقوق بشری و فعالان حقوق بشر به حذف زنان از نشست دوحه
تیرانا حسن، مدیر اجرایی دیدهبان حقوق بشر، حذف موضوع حقوق زنان و دعوت نشدن زنان در نشست دوحه را «تکاندهنده» خوانده است. او با انتقاد تندی تاکید کرده که حذف زنان، خطر مشروعیتبخشی به طالبان را در پی دارد و به اعتبار سازمان ملل متحد آسیب جبرانناپذیر وارد میکند.
مدیر اجرایی دیدهبان حقوق بشر گفته با وجودی که نقض حقوق زنان توسط طالبان منجر به جدیترین بحران حقوق زنان در جهان شده، اما این نهاد دریافته که بحثی درباره زنان و حقوق آنان در نشست دوحه وجود ندارد و هیچ زنی از افغانستان برای شرکت در این نشست دعوت نشده است.
از سوی دیگر، آگنس کالامار، دبیر کل سازمان عفو بینالملل، در واکنش به حذف موضوع حقوق زنان از آجندای نشست سوم دوحه، گفته است که بدون مشارکت مدافعان حقوق بشر و زنان و توجه به مسایل حقوق بشری، این نشست فاقد اعتبار است. او تاکید کرده که حقوق زنان در افغانستان قابل مذاکره نیست و زنان باید در مرکز نشست سازمان ملل در دوحه قرار داشته باشند.
دبیرکل سازمان عفو بینالملل کنار گذاشتن مسایل حقوق بشری در این نشست را غیرقابل پذیرش دانسته و تاکید کرده است که تسلیم شدن به شرایط طالبان برای تضمین مشارکت این گروه در نشست دوحه، خطر مشروعیتبخشی به سیستم سرکوب را در پی دارد؛ سیستمی که به گفته او، با بیرحمی تمام زنان را از جامعه حذف کرده و حقوق بنیادینشان را از بین برده است.
همچنان شماری از فعالان حقوق بشر و چهرههای سیاسی حذف موضوع حقوق زنان از نشست دوحه را ناامیدکننده و تسلیمی به خواستهای طالبان عنوان کردهاند. به گفته آنان، جامعه جهانی در تعامل با این گروه، ارزشهای دموکراتیک و قطعنامههای سازمان ملل متحد را در نظر نگرفته و نیز برخلاف منشور این سازمان رفتار کرده است.
سیما سمر، رییس سابق کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، به روزنامه گاردین گفته که حذف نمایندهگان زنان از نشست دوحه «تسلیمی غیرمستقیم» به خواست طالبان است. گاردین به نقل از خانم سمر نوشته است: «این وضعیت تسلیم غیرمستقیم در برابر خواست طالبان است. قانون، دموکراسی و صلح پایدار بدون در نظر گرفتن نیمی از جمعیت جامعه که زنان هستند امکانپذیر نیست. فکر نمیکنم از اشتباهات گذشته چیزی یاد گرفته باشیم.»
حبیبه سرابی، عضو پیشین هیات مذاکرهکننده با طالبان، گفته که برای جامعه جهانی تعامل با طالبان مهمتر از حقوق زنان و دموکراسی است. او در صحبت با روزنامه گاردین تاکید کرده که «همیشه آجندای خودشان [جامعه جهانی] بسیار مهمتر از زنان افغانستان، دموکراسی و هر چیز دیگری بوده است.»
هدر بار، مسوول بخش زنان دیدهبان حقوق بشر، در واکنش به حذف زنان از آجندای نشست دوحه، گفته که آنچه در افغانستان رخ میدهد جدیترین بحران حقوق زنان در جهان است. او حذف زنان از نشست سازمان ملل متحد را اتفاق فراتر از باور توصیف کرده است.
مسوول بخش زنان دیدهبان حقوق بشر گفته است: «تنها توضیح قابل قبول این است که آنها [سازمان ملل] این کار را انجام میدهند تا طالبان را به میز مذاکره بکشانند، اما برای چه؟ در حال حاضر، سه سال تعامل دیپلماتیک چیزی به بار نیاورده است.»
خانم هدر بار تاکید کرده که این اقدام سازمان ملل، طالبان را جسورتر ساخته و به این گروه مشروعیت میبخشد. به گفته او، حذف زنان از آجندای نشست دوحه پیروزی سیاسی بزرگ برای طالبان است. او به روزنامه گاردین گفته است: «این یک خیانت نه فقط به زنان افغان بلکه به تمام زنان در سراسر جهان است.»
نصیراحمد فایق، سرپرست نمایندهگی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد، در نشست شورای امنیت این سازمان، از دستور کار و ترکیب نشست سوم دوحه انتقاد کرده است. او گفته که حذف زنان، جامعه مدنی و فعالان حقو ق بشر از این نشست، نقض منشور جهانی حقوق بشر و قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل است. او تاکید کرده که شرایط زنان در کشور وخیم است و رژیم آپارتاید جنسیتی نباید عادیسازی شود.
همچنان رابرت وود، معاون نماینده امریکا در نشست شورای امنیت سازمان ملل، خواستار مشارکت نمایندهگان زنان و جامعه مدنی افغانستان در نشست سوم دوحه شده است. او به نقل از نهادهای سازمان ملل گفته که رفتار طالبان در برابر زنان نشاندهنده نقض سیستماتیک حقوق بشر و منشور سازمان ملل است.
فراخوان تظاهرات جهانی برای تحریم نشست دوحه
دهها تن از فعالان مدنی و اعضای جنبشهای اعتراضی زنان برای تحریم نشست دوحه فراخوان تظاهرات جهانی دادهاند. آنان گفتهاند که این فراخوان اعتراض علیه معامله با تروریسم است. فراخوان همچنان به شکل نامههای جداگانه به سازمان ملل متحد، کشورهای اشتراککننده در نشست دوحه، پارلمان اتحادیه اروپا و شخصیتهای مطرح جهان فرستاده شده تا در کنار مردم افغانستان بایستند.
امضاکنندهگان این فراخوان ادعا کردهاند: «قرار است گامهایی بهسوی مشروعیت بینالمللی طالبان برداشته شود. ما راه و امکان دیگری جز بلندکردن صدا به شکل گسترده نداریم. این فراخوان را بخوانید و با امضا و اشتراکگذاری آن، بخشی از این صدا باشید؛ بخشی از صدای مردمی که در سکوت مطلق زیر ستم و خشونت گروه تروریستی طالب بهسر میبرند.»
جنبشهای اعتراضی زنان با بازنشر فراخوان تحریم نشست دوحه، گفتهاند که طالبان از لحاظ ماهیت، ساختار و اهداف «یک گروه تروریستی، توتالیتر و ضد ارزشهای بشری» است. به گفته آنان، طالبان رژیم آپارتاید جنسیتی را در افغانستان اعمال کردهاند و هیچ نسبتی با «بدنه اجتماعی، نیروهای مردمی و جامعه مدنی افغانستان ندارند.»
امضاکنندهگان این فراخوان افزودهاند: «هر نوع مذاکره با جنایتکاران جنگی، عاملان جنایت علیه بشریت، کارگزاران آپارتاید جنسیتی و در کل تمام کسانی که عدالت انتقالی را به سخره گرفتهاند، گفتوگو نه بلکه معامله پنداشته میشود.»
در بخشی از این فراخوان آمده است: «ما زنان معترض، فعالان مدنی، مدافعان حقوق بشر و مردم افغانستان، ضمن ایستادهگی علیه دعوت از گروه تروریستی طالبان و حضور این گروه در نشست دوحه، به سازمان ملل، کشورهای اشتراککننده در نشست و نهادهای بینالمللی حقوق بشری هشدار میدهیم که معامله با طالبان، معامله علیه تمام ارزشهای انسانی و حقوق بشری مدرن است.» آنان همچنان خواستار جرمانگاری و بهرسمیت شناسی رژیم آپارتاید جنسیتی در افغانستان شدهاند. به گفته این فعالان مدنی، طالبان با انکار مذاهب و ادیان دیگر بهشکل سیستماتیک نسلکشی در افغانستان را دنبال میکنند.
کارزار بهرسمیت شناسی آپارتاید جنسیتی در افغانستان
دهها تن از چهرههای سیاسی، فعالان فرهنگی، رسانهای و زنان معترض با انتشار عکسهایشان در شبکههای اجتماعی خواستار بهرسمیت شناسی آپارتاید جنسیتی در افغانستان شدهاند. آنان از جامعه جهانی خواستهاند که بهجای تعامل و زمینهسازی برای مشروعیتبخشی به طالبان، آپارتاید جنسیتی اعمال شده از سوی این گروه را بهرسمیت بشناسد و آن را در قوانین بینالمللی جرمانگاری کند.
پروانه ابراهیمخیل نجرابی، فعال حقوق زن، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که طالبان در جریان نزدیک به سه سال گذشته به صورت سیستماتیک و هدفمند با اجرای فرمانهای متعدد زنان را به حاشیه راندهاند و از تمام حوزههای زندهگی جمعی حذف کردهاند. به گفته او، رفتار تبعیضآمیز و سیستماتیک طالبان در قبال زنان، در تضاد کامل با قوانین بینالمللی و اعلامیه جهانی حقوق بشر قرار دارد. او تاکید میکند که جامعه جهانی باید آپارتاید جنسیتی را بهرسمیت بشناسد تا برمبنای آن طالبان در قبال جنایتهای مکررشان مورد بازجویی و پاسخدهی قرار بگیرند.
کریمه بنون، استاد حقوق بینالملل در امریکا و گزارشگر پیشین سازمان ملل متحد، که به این کارزار پیوسته، گفته است زنانی که تحت حاکمیت طالبان در افغانستان بهسر میبرند با ستم شدید، نهادینه و سیستماتیک مبتنی بر جنسیت مبارزه میکنند.
این استاد حقوق بینالملل گفته وقت آن است که قوانین بینالمللی به این زنان توجه کند و از مبارزه آنها برای حقوقشان حمایت کند. او افزون بر این، پستهای زنان و دختران را در این مورد در صفحه ایکس خود به اشتراک گذاشته است.
شانون راج سینگ، رییس مشترک کمیته جنایات جنگی و مشاور پیشین حقوق بشر، گفته افتخار میکند که در کنار زنان و دختران شجاع افغانستان و ایران، وکلای بینالمللی، حقوقدانان و مدافعان حقوق بشر ایستاده است تا از جامعه جهانی بخواهد که آپارتاید جنسیتی جرمانگاری شود.
داوود ناجی، فعال سیاسی، در صفحه ایکس خود نوشته است که مسوولیت مردان در مبارزه علیه آپارتاید جنسیتی بیشتر از زنان است. به گفته او، آپارتاید جنسیتی محصول ذهنیت مردانه است و توسط مردان بر جامعه اعمال میشود.
آقای ناجی تاکید کرده که «قربانی آپارتاید جنسیتی تنها زنان نیستند، بلکه مصیبتی است که به جان هر جامعهای بیفتد خانهاش را از پایبست ویران میکند.»
پیش از این، سازمان عفو بینالملل و ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، خواستار جرمانگاری آپارتاید جنسیتی شدهاند.