سازمان ملل متحد نشست سوم دوحه را به رغم اعتراضات گسترده مدنی شهروندان افغانستان مبنی بر حذف زنان «مثبت» ارزیابی کرده است. اکثریت زنان و دختران در افغانستان در جریان یک ماه گذشته بهطور مستمر از این عملکرد سازمان ملل انتقاد کرده و خواستار تحریم این نشست از سوی کشورها شدهاند. اکنون که این نشست به پایان رسیده، زنان و دختران در افغانستان از سازمان ملل میپرسند که تفاوت حذف زنان از سوی طالبان با حذف آنها از سوی این سازمان در چیست؟ به گفته آنان، ایدیولوژی طالبان در تضاد با زن قرار دارد، اما سازمان ملل براساس اعلامیه جهانی حقوق بشر مکلف به رعایت حقوق بنیادین تمام انسانها بدون در نظر گرفتن جنسیتشان است. این زنان در حالی به حذف شدن توسط سازمان ملل از آجندای نشست سوم دوحه اعتراض میکنند که طالبان در واپسین اقدامشان، معاش تمام کارمندان زن در نهادهای دولتی را پنج هزار افغانی تعیین کردهاند. یک معلم زن در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید زمانی که معلمان مکتبی که او در آن درس میدهد از عدم پرداخت معاششان اطلاع حاصل کردهاند، همه به دلیل فقر و قرضداری گریه کردهاند.
سازمان ملل متحد اعلام کرده که نشست حاشیهای با افرادی که این سازمان آنها را نمایندهگان جامعه مدنی افغانستان خوانده، به پایان رسیده است. این نشست پشت درهای بسته برگزار شده و نمایندهگان ویژه ۱۰ کشور و سازمانهای بینالمللی از شرکت در این جلسه خودداری کردهاند. این سازمان فهرست موضوعات این نشست و کسانی را که ادعای نمایندهگی از جامعه مدنی افغانستان را داشتند، اعلام نکرده و آن را «حریم خصوصی» اشتراککنندهگان خوانده است.
رسانهها گزارش دادهاند که این نشست بامداد سهشنبه، ۱۲ سرطان، حدود سه ساعت جریان داشته است. طبق گزارش رسانهها، در این نشست هشت تن به نمایندهگی از زنان و جامعه مدنی افغانستان در حاشیه نشست دوحه اشتراک کردهاند.
براساس اطلاعات رسانهها، مدینه محبوبی، طیبه هاشمی، فریده مهذب، زهره صبا، زهره بهمن و قدیم ویار بهگونه حضوری و عمر صمد، سفیر سابق افغانستان در فرانسه، بهطور آنلاین در این نشست صحبت کردهاند. گفته میشود که تعداد زیادی از این اشتراککنندهگان طرفدار تعامل جهان با رژیم طالبان هستند.
این در حالی است که حبیبه سرابی، زبیده اکبر و نبیله مصلح، دعوت به این نشست را به دلیل حذف زنان و حقوق بشر از آجندای اصلی نشست دوحه، نپذیرفتند.
با این حال، رزماری دیکارلو، معاون دبیر کل سازمان ملل، در کنفرانس خبری، نشست این سازمان با افرادی که تحت نام نمایندهگان جامعه مدنی و زنان دعوت شده بودند را سازنده خوانده است. خانم دیکارلو گفته که در این نشست نمایندهگان ۱۵ کشور منطقه و جهان در مورد حقوق زنان، اقلیتها، رسانهها و جامعه مدنی گفتوگو کردهاند. او همچنان گفته که با «ابراز تاسف» شهروندان افغانستان و طالبان هنوز آماده گفتوگو نیستند.
در همین حال، مجمع مدافعان حقوق بشر، از اشتراک هشت تن زیر نام نمایندهگان جامعه مدنی بهشدت انتقاد کرده است. به گفته این نهاد، معامله سیاسی خلاف هنجارهای جامعه مدنی است و این افراد با طالبان و نهادهای جهانی در حال مذاکره و تعامل هستند. این مجمع با انتشار بیانیهای گفته که جامعه مدنی نهادی سیاسی نیست و فعالان مدنی نباید مورد استفاده سیاسی قرار بگیرند و از اصول مدنی عدول کنند. به گفته این نهاد، معامله اقتصادی و سیاسی نباید تحت نام جامعه مدنی صورت بگیرد. در بیانیه این مجمع آمده است: «نهادهای مدنی، ساختارهای انتفاعی و پولساز نیستند. هر نوع معامله اقتصادی برخلاف هنجارهای این نهاد ارزشمدار میباشد. بنابراین، شخصیتها و یا نهادهایی که در معاملات اقتصادی شامل هستند، به هیچ صورتی حق نمایندهگی از جامعه مدنی را در همایشهای مهم ندارند.»
این در حالی است که شماری از زنان و دختران با انتقاد تند از رویکرد سازمان ملل در نشست سوم دوحه، میگویند که رفتار این سازمان در قبال حذف زنان و جامعه مدنی از آجندای این نشست «طالبانی» بوده و هیچ تفاوتی با حذف زنان از ساختارهای مختلف در افغانستان توسط طالبان ندارد. این زنان و دختران در جریان یک ماه گذشته بهصورت دوامدار با انتشار نوارهای تصویری اعتراضی و بیانیههای خبری از داخل و خارج افغانستان، از عملکرد طالبان انتقاد کرده و آن را همسویی و تسلیمی به خواستهای «یک گروه تروریستی» توصیف کردهاند.
جمیله (مستعار)، یکی از زنان معترض در داخل افغانستان، میگوید: «هیچ تفاوتی بین حذف طالبان و سازمان ملل دیده نمیشود؛ حتا حذف زنان از سوی سازمان ملل براساس خواست یک گروه تروریستی، خطرناکتر و وحشتناکتر است، چون فلسفه وجودی سازمان ملل برای دفاع از حقوق بشر است، نه ضدیت با ارزش بشری.»
مریم (مستعار) یکی از آموزگاران زن در افغانستان که با وضع ممنوعیت طالبان خانهنشین شده، میگوید که براساس ادعای خود سازمان ملل این نشست برای مردم افغانستان بوده است. او از سازمان ملل پرسیده است: «زنان نیمی از جامعه افغانستان و حتا بیشتر از نیم را تشکیل میدهند، وقتی صحبت از مردم میرود زنان نیز جزو مردم هستند، چرا در روند دوحه حضور ندارند و حذف میشوند؟» این آموزگار میافزاید: «طالب حذف میکند، جای گلایه نیست، چون باور طالب با حذف بنیان نهاده شده و یک گروه تروریستی است؛ اما وقتی سازمان ملل به رغم اعتراضات گسترده جهانی زنان را حذف میکند، قابل بخشش نیست و لکه ننگ بر دامن بشریت در تاریخ جهان ثبت شده است.»
با این حال مریم رحمتی، یکی از خبرنگاران که برای پوشش خبری به دوحه رفته، نیز از حذف زنان از سوی سازمان ملل انتقاد کرده و این اقدام سازمان ملل را تمکین به مطالبات طالبان عنوان کرده است. بانو رحمتی در توییتی نوشته است: «در نشست جانبی سازمان ملل و جامعه مدنی افغانستان اکثر کشورها شرکت نکردند، چرا که این جلسه برایشان بیاهمیت و نمایشی بود. دیپلماتها به من گفتند [که] این جلسه بخشی از نشست رسمی نیست و ما دلیلی برای اشتراک نمیبینیم. طالبان به هدفشان برای حذف مردم افغانستان مخصوصا زنان از این جلسه رسیدند و تمکین به خواسته گروه طالبان تا ابد لکه ننگی بر پیشانی جامعه جهانی باقی خواهد گذاشت.»
حذف مساله زنان از آجندای رسمی نشست سوم دوحه به میزبانی سازمان ملل متحد در حالی صورت میگیرد که طالبان در جریان سه سال گذشته بهصورت گسترده به نقض سیستماتیک حقوق بشر و حذف زنان از تمام سطوح زندهگی جمعی ادامه دادهاند. هبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان، در واپسین دستور خود معاش تمام کارمندان زن در نهادهای دولتی و غیردولتی را پنج هزار افغانی تعیین کرده است. تعیین معاش برمبنای جنسیت از سوی نهادهای حقوق بشری و فعالان مدنی در تضاد با ارزشهای انسانی و حقوق کاری خوانده شده است.
پس از این دستور، وزارت معارف تحت کنترل این گروه، اعلام کرده که معاش معلمان و کارمندان زن در این نهاد به دلیل مشکل در پرداخت ماشینهای «اتومات» تا اطلاعی بعدی معطل قرار داده شده است.
یک معلم در بدخشان در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که در حال حاضر تمام کارمندان دولتی معاش خود را گرفتهاند و زنان در وزارت معارف از حق معاش در ماه جوزا محروم شدهاند. این معلم میافزاید: «سه روز قبل وقتی به مکتب رفتم، یک معلم ما بیچاره قرضدار و افگار است، وقتی شنید که معاش حواله نشده، گریه کرد و ما همه به خاطر گریه همکار ما و بیچارهگی خود گریه کردیم و مکتب را گریه گرفته بود. این است وضعیت معلم و زندهگی معلم زن در افغانستان.»
این معلم تاکید میکند که اکثریت همکارانش کرایه موتر را ندارند و از راههای دور با تحمل سختیهای زیاد پیاده به مکتب میروند. او میافزاید: «یکی از ما کرایه موتر خود را نداریم. یک ماه شد که کرایه موتر قرض میکنم. بعضی از همکاران ما را که قرض هم کسی برایشان نمیدهد. وضعیت ما از روز محشر بدتر است. خداوند طالب را گم کند که به غیر از ستم بر زن، کار دیگری یاد ندارد.»
این در حالی است که شماری از فعالان مدنی و نهادهای حقوق بشری پیش از این در اعتراض به نقض سیستماتیک و گسترده حقوق زنان از سوی طالبان، کارزار بهرسمیتشناسی آپارتاید جنسیتی در افغانستان تحت کنترل رژیم این گروه را به راه انداختهاند. آنان از جامعه جهانی خواستهاند که به جای تعامل و زمینهسازی برای مشروعیتبخشی به طالبان، آپارتاید جنسیتی اعمالشده از سوی این گروه را به رسیت بشناسد و در قوانین بینالمللی جرمانگاری کند.