اخیراً میان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسراییل و یوآف گالانت، وزیر دفاع این کشور، دعوای ظاهراً جدی بر سر چهگونهگی «اداره غزه پس از جنگ» سر برآورده است. گالانت روز چهارشنبه، 15 می، در یک کنفرانس خبری که بهگونه زنده در رسانهها پوشش مییافت، از عدم توجه نتانیاهو به ترتیب طرح روشن مبنی بر نحوه اداره غزه انتقاد کرد و گفت که «مخالف اداره سیاسی و ایجاد یک حکومت نظامی از سوی اسراییل در این باریکه است.» وی افزود که تقاضایش برای استقرار یک نهاد حکومتی جاگزین حماس با پاسخ روشن نخستوزیر روبهرو نشده است. گالانت تصریح کرد که کشورش باید جاگزین غیرنظامی برای حماس در غزه پیدا کند، مشروط بر اینکه با اسراییلیها دشمن نباشد.
ساعتی نگذشت که نتانیاهو با لحن صریح به وزیرش پاسخ داد: «من حاضر نیستم فتحستان را با حماسستان عوض کنم.» نتانیاهو افزود که نابودی حماس شرط اول است و تا این هدف برآورده نشود، سخن گفتن از نحوه اداره غزه مفهوم ندارد. هدف نتانیاهو از فتحستان جنبش فتح است که به رهبری محمود عباس اداره کرانه باختری را برعهده دارد. وی گفت که فتح حمله هفتم اکتوبر را نهتنها محکوم نکرده، که 80 درصد ساکنان کرانه غربی از آن استقبال هم کردهاند. او همچنان بدون نام بردن از گالانت گفت که «این جنرال بازنشسته پس از گذشت هشت ماه به دلیل عدم توانایی در شکست حماس بهانه میآورد.» چندی قبل نیز اختلاف دیدگاه میان رییس و وزیر آفتابی شده بود. پس از آنکه نتانیاهو در اوایل اپریل مدعی شد که زمان حمله بر رفح مشخص شده است، گالانت در تماس با لوید آستین، وزیر دفاع امریکا، ادعای او را رد کرد.
در خصوص دعوای رییس و وزیر توجه به چند نکته حایز اهمیت است:
1- هدف نتانیاهو و احزاب راست متحد او، تبدیل غزه به منطقه غیرقابل سکونت بود، ولی محقق نشد. به همین دلیل، اصرار بر انتقال ساکنان این باریکه به شبهجزیره سینای مصر داشتند. غزه اگر چه به قدر کافی تخریب شده و بازسازی آن سالها زمان میبرد، ولی حداقل ساکنان آن به جای دیگر نرفتند و امید به دوام زندهگی در این باریکه دارند. حالا که هدف فوق برآورده نشده، گالانت بهحیث وزیر جنگ بر لزوم نحوه اداره غزه توسط نیروی غیر از حماس و اسراییل پی برده است. گالانت میداند که ماندن نظامیان اسراییلی در غزه در درازمدت، درد سرساز است و به همین دلیل، خاطرنشان کرده که اداره نظامی یا غیرنظامی این باریکه از سوی کشورش هزینه سنگین اقتصادی در پی دارد. برای نمونه، اسراییل در سال 1978 با حمله به لبنان جنوب این کشور را اشغال کرد. بعدتر در 1982 تا قلب بیروت جلو رفت. البته از بیروت عقب رفت، ولی تا ماه می 2000 در جنوب لبنان ماند تا اینکه ناگزیر به خروج شد. نتیجه آن حمله ظهور حزبالله، درگیریهای خیابانی، فرسایشی شدن جنگ و تثبیت جایگاه آن در لبنان بود. گالانت هراس دارد که آن ماجرا در باریکه غزه نیز تکرار شود.
2- طوری که در فوق اشاره رفت، هدف نتانیاهو مبنی بر تبدیل غزه به منطقه غیرقابل سکونت و آواره کردن ساکنان آن به سینای مصر، برآورده نشده است. اینکه هنوز هم به سپردن اداره غزه به نیروی غیراسراییلی تن نمیدهد، ناشی از دو عامل است: اول اینکه میخواهد تلاشها برای ایجاد دولت مستقل فلسطینی را بار دیگر بیاثر سازد. البته بارها اعلام کرده که هرگز به ایجاد دولت فلسطینی رضایت نخواهد داد. احزاب دست راستی هم از موضع او قویاً حمایت میکنند. برای نمونه، اسموتریچ، وزیر دارایی راستگرای نتانیاهو، در واکنش به درخواست گالانت گفت: «او با این اظهارات حمایت از تشکیل کشور فلسطینی را بهعنوان پاداش به حماس اعلام میدارد.» دوم، میخواهد توان نظامی حماس بهگونه کامل نابود شود که دیگر بهحیث نیروی سیاسی و نظامی در میان فلسطینیها مطرح نباشد. به نظر نتانیاهو لازمه تحقق دو هدف فوق، ماندن ارتش اسراییل در نوار غزه است. البته اسراییل بین سالهای 1967-2005 در غزه حضور داشت، ولی حماس با توان امروزی وجود نداشت. اینکه او به تشکیلات خودگردان هم اعتماد نمیکند، شرح آن در مقدمه رفت.
3- گزینه برکناری گالانت نیز میتواند روی میز نتانیاهو باشد، اما به این سادهگی هم نیست. راستهای متحد نتانیاهو اگر چه خواستار برکناری یا استعفای گالانت شدند، ولی عملیسازی آن دشوار است. اسموتریچ گفت که گالانت باید بین استعفا و سیاستهای کابینه یکی را انتخاب کند. همچنان ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی اسراییل، گفت که تحقق اهداف جنگ ایجاب برکناری گالانت را میکند. ولی بنی گاتس، عضو کابینه جنگ، در دفاع از گالانت ظاهر شد: «گالانت حقیقت را بیان کرده و کادر رهبری کشور باید اقدامات درست را به هر بهایی انجام دهد.» شاید به نظر گاتس هدف از «اقدام درست» سپردن اداره غزه به جنبش فتح حتا به بهای خطر بازسازی حماس باشد. گاتس پس از آن با حضور در یک نشست خبری از کنارهگیریاش از کابینه جنگ در صورت نپرداختن به چهگونهگی اداره غزه خبر داد. اما گالانت که عضو برجسته حزب لیکود و چهره معروف در سیاست اسراییل است، حامیان خود را دارد. در سال پار میلادی که اعتراضها علیه طرح اصلاحات قضایی نتانیاهو بالا گرفت، گالانت خواستار توجه به خواست معترضان و توقف آن طرح شد؛ اقدامی که در مارچ همان سال موجب برکناریاش از وزارت دفاع شد. عزل گالانت بر حجم اعتراضها افزود و نتانیاهو ناگزیر به ابقای او شد. حالا که دولت نتانیاهو در وضع دشوارتر از آن زمان قرار دارد، خطر عزل گالانت را نخواهد پذیرفت.
4- خواست گالانت مطابق با خواست امریکاست. مقامهای کاخ سفید بارها از مخالفتشان با اشغال مجدد غزه از سوی اسراییل خبر دادهاند. به همین تازهگی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا، بار دیگر تکرار کرده که کشورش مخالف اشغال مجدد غزه است. در عین حال تصریح کرده که طرفدار حکومت حماس هم نیست. گالانت در مارچ سال جاری برای چند روز مهمان کاخ سفید بود. بعید نیست که در آنجا اقناع شده باشد. دولت بایدن برای مهار نتانیاهو میتواند به ایجاد شکاف در کابینه جنگ اسراییل رضایت دهد؛ چون از یک سو شاید رفح از خطر حمله گسترده زمینی مصون بماند و از دیگرسو ممکن است برای اداره غزه طرحی روی دست گرفته شود. اگر این فرض درست نباشد، گالانت در شرایطی که کشورش را قربانی فرض میکند، دشوار است که ساز مخالف با نتانیاهو بنوازد.