نشست سوم دوحه به میزبانی سازمان ملل متحد به رغم واکنشهای گسترده شهروندان افغانستان و برخی از نهادهای حقوق بشری، بدون حضور زنان، نمایندهگان جامعه مدنی، نمایندهگان اقوام، قربانیان جنگ و مخالفان نظامی و سیاسی طالبان برگزار شد. در این نشست نمایندهگان ویژه حدود ۲۵ کشور و پنج سازمان جهانی و منطقهای اشتراک دارند. همزمان با برگزاری این نشست، در شهرهای مختلف جهان اعتراضات گسترده راهاندازی شده است. شماری از شهروندان افغانستان در خارج از کشور با حضور در تظاهراتهای جهانی، خواستار پایان بخشیدن به حاکمیت طالبان شده و گفتهاند که این گروه بهصورت گسترده از تروریستهای بینالمللی میزبانی کرده است. همزمان شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان گفته است تا زمانی که سازمان ملل با رویکرد کنونی به پیش برود، دیگر با این نهاد همکاری نخواهد کرد. همچنان برخی از فعالان حقوق بشر گفتهاند که ساختار کنونی نشست دوحه در تضاد با قطعنامههای شورای امنیت است. به گفته آنان، معضل اصلی افغانستان تمامیتخواهی طالبان و رژیم آپارتاید جنسیتی اعمالشده از سوی این گروه است.
نشست سوم دوحه به میزبانی سازمان ملل متحد روز یکشنبه، ۱۰ سرطان، با حضور نمایندهگان ویژه ۲۵ کشور و ۵ سازمان جهانی برگزار شد. این نشست را رزمری آن دیکارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، میزبانی میکند.
نمایندهگان ویژه کشورها به میزبانی سازمان ملل متحد در نشست سوم دوحه در مورد سکتور خصوصی با تمرکز بر زنان کارآفرین، بانکداری، مبارزه با مواد مخدر و بحران اقتصادی گفتوگو میکنند و هیچ نوع بحثی در مورد حقوق بشر و حقوق زنان در آجندای رسمی این نشست قرار ندارد. گفته شده که شش تن به شمول سه زن و سه مرد به نمایندهگی از زنان و جامعه مدنی افغانستان در حاشیه این نشست اشتراک میکنند که تا کنون سه زن دعوت سازمان ملل متحد را رد کردهاند.
براساس اطلاعات، هدف اصلی سازمان ملل متحد و نمایندهگان ویژه کشورها، ایجاد بستر گفتوگو و تعامل با طالبان است. همچنان نگرانیهای مشترک کشورها با هیات طالبان به اشتراک گذاشته خواهد شد.
به این نشست نمایندهگان امریکا، روسیه، چین، هند، پاکستان، جاپان، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، قزاقستان، قرغیزستان، ناروی، قطر، کوریای جنوبی، عربستان سعودی، سویس، تاجیکستان، ترکیه، ایران، ارمنستان، امارات متحده عربی، بریتانیا، اوزبیکستان و اندونزیا علاوه بر نمایندهگان اتحادیه اروپا، سازمان همکاریهای اسلامی، سازمان همکاری شانگهای، بانک توسعه آسیایی و بانک جهانی دعوت شدهاند.
نشست سوم دوحه به دلیل حذف مساله حقوق بشر بهویژه حقوق زنان از آجندای آن، مورد انتقادهای گسترده داخلی و خارجی قرار گرفته است. اکثریت منتقدان، این اقدام سازمان ملل را در تضاد با منشور این سازمان دانسته و گفتهاند که این نهاد نتوانسته به مسوولیتهای اساسی خود که همانا دفاع از ارزشهای حقوق بشری است، عمل کند.
تظاهرات جهانی و تحریم نشست دوحه
صدها تن از فعالان مدنی و شهروندان کشور، در شهرهای مختلف اروپا و آسیا دست به تظاهرات زدهاند. شهروندان افغانستان مقیم خارج در کشورهای فرانسه، آلمان و هالند از عملکرد طالبان مبنی بر حذف زنان انتقاد کرده و خواستار منع تعامل با این گروه شدهاند.
همزمان شماری از دختران در مکانهای سربسته از داخل افغانستان نیز در این مورد واکنش نشان داده و گفتهاند که طالبان بهعنوان «یک گروه تروریستی» عمل کرده و تمام حقوق و ارزشهای انسانی را از زنان در افغانستان گرفتهاند و هیچ سازمانی به شمول سازمان ملل متحد حق ندارد به نمایندهگی از زنان با این گروه گفتوگو کند.
همچنان زنانی که پس از تسلط طالبان به ایران، پاکستان و برخی کشورهای دیگر منطقه رفتهاند، نیز با برگزاری تظاهراتهای گسترده و نشر ویدیوهای اعتراضی، خواستار منع تعامل با طالبان شده و از کشورها خواستهاند که نشست دوحه را تحریم کنند.
رد حضور زنان در حاشیه نشست دوحه
سه تن از زنان که به نشست دوحه دعوت شدهاند، از حضور در این نشست ابا ورزیدهاند. حبیبه سرابی، نبیله مصلح و زبیده اکبر به این نشست دعوت شدند، اما به دلیل حذف زنان و حقوق بشر از آجندای اصلی نشست، حضور در حاشیه این نشست را رد کردهاند.
حبیبه سرابی، عضو هیات مذاکرهکننده حکومت پیشین، در صفحه ایکس دلایل عدم حضور خود در این نشست را توضیح داده و گفته است که سازمان ملل نتوانسته قطعنامه شورای امنیت درباره تعیین نماینده ویژه را اجرا کند. به گفته او، دستور کار کنونی نشست دوحه از اجرای نقشه راه پیشنهادی هماهنگکننده ویژه سازمان ملل، به تمرکز بر مسایل فنی و به حاشیه راندن راهحلهای سیاسی تغییر کرده است. خانم سرابی گفته است که مذاکره با نمایندهگان جامعه مدنی به جلسات حاشیهای منتقل شده و این امر با مشارکت کامل و معنادار زنان در روند دوحه در تضاد است. او تاکید کرده که زنان باید در میز اصلی مذاکرات دوحه حضور داشته باشند. او افزوده که وضعیت حقوق بشر در افغانستان در حال بدتر شدن است و هیچ نوع روشی نتوانسته طالبان را به دلیل نقض حقوق بشر بهویژه نقض حقوق زنان، هزارهها و اقلیتهای مذهبی پاسخگو بسازد.
نبیله مصلح، معین وزارت زنان حکومت پیشین، نیز دعوت سازمان ملل برای شرکت در نشست دوحه را رد کرده است. او در صفحه ایکس نوشته است: «اشتراک در نشست حاشیهای تنها در سطح یک نشست خواهد بود که من در آن اشتراک نخواهم کرد.»
همچنان زیده اکبر، فعال حقوق بشر، اعلام کرده که دعوتنامه سازمان ملل متحد برای شرکت در نشست دوحه را دریافت کرده، اما در این نشست اشتراک نخواهد کرد.
همزمان عدم اشتراک این زنان در حاشیه نشست سوم دوحه، مورد استقبال فعالان حقوق بشر و برخی از سیاستمداران کشور نیز قرار گرفته است. به گفته آنان، این اقدام بیانگر درک درست از وضعیت زنان و اعتراض به سیاستهای جانبدارانه و «طالبپسندانه» سازمان ملل است.
دیدگاه مخالفان طالبان نسبت به نشست دوحه و انتقاد از بزرگنمایی این نشست
مجمع دیپلماتیک افغانستان با تاکید بر لزوم حضور همه نیروهای سیاسی به شمول زنان در نشست سوم دوحه، حذف مسایل حقوق بشر، حقوق زنان و تعیین نماینده خاص ملل متحد از آجندای نشست دوحه را تاسفبار خوانده است. این مجمع با انتشار بیانیهای از سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان خواسته که در تطبیق قطعنامههای ۲۶۷۹ و ۲۷۲۱ برای ایجاد یک نقشه راه به هدف ادغام کامل افغانستان در جامعه جهانی، تصمیمهای لازم را اتخاذ کنند.
همچنان شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان، با انتشار بیانیهای گفته که برگزاری این نشست بدون مشارکت جریانهای سیاسی و مدنی «افتضاح» است. این شورا تاکید کرده که محتوای این نشست بهشدت ضعیف است و ساختار آن در مغایرت با اصول سازمان ملل متحد قرار دارد. شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان در این بیانیه تصریح کرده که دیگر آماده هیچ نوع همکاری با سازمان ملل با رویکرد فعلیاش نیست و اقدامات کنونی این سازمان را افتضاح سیاسی توصیف کرده است. به گفته این شورا، دعوت طالبان به نشست دوحه و تعامل با این گروه، راه بیرونرفت از وضعیت فعلی افغانستان را دشوارگذر میسازد.
در همین حال رحمتالله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی حکومت سابق افغانستان، گفته که در نشست سوم دوحه منافع افغانستان مطرح بحث نیست. به گفته او، کشورهای منطقه و غربی در پی تحقق اهداف مخفی و نیابتی خود هستند. آقای نبیل در صفحه ایکس نوشته است: «اگر کاسهای زیر نیمکاسه نیست، چه چیزی سازمان ملل را واداشت تا از اصول اساسی خود در برابر طالبان عدول کند؟» او تاکید کرده که این نشست ادامه مذاکرات زلمی خلیلزاد، فرستاده سابق امریکا، با طالبان است که منجر به فروپاشی دولت پیشین شد.
همچنان شماری دیگر نشروپخش خبرهای متعدد از نشست سوم دوحه را بزرگنمایی و تبلیغ توصیف کردهاند. آنان گفتهاند که نباید رسانهها از چنین نشستهایی که نتیجهای در قبال ندارند، بزرگنمایی کنند.
صدیق صدیقی، سخنگوی رییس جمهور پیشین، در صفحه ایکس نوشته است: «چرا جلسه دوحه که برای حفظ منافع چند کشور برگزار گردیده است و مردم افغانستان در آن هیچ مطرح نیست، اینگونه بزرگنمایی و تبیلغ میشود؟»
دیدگاه طالبان در مورد نشست دوحه
طالبان که در نشست دوم دوحه به دلیل پذیرفته نشدن خواستهایشان اشتراک نکردند، از برگزاری نشست سوم دوحه استقبال کرده و آن را پذیرش رژیم این گروه از سوی سازمان ملل توصیف کردهاند.
عبدالکبیر، معاون سیاسی رییسالوزرای طالبان، قبل از سفر ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان و رییس هیات این گروه در نشست دوحه، گفته که سازمان ملل پس از گفتوگوها شرایط این گروه را بهعنوان «حکومت مسوول» پذیرفته است. او مدعی شده که دیدگاه جامعه بینالمللی در مورد طالبان تغییر کرده است.
از سوی دیگر رینا امیری، نماینده ویژه امریکا در امور زنان افغانستان، گفته که خواستهای طیف وسیعی از زنان را شنیده است و نگرانیهای آنان را با نمایندهگان ویژه کشورها و سازمان ملل در نشست سوم دوحه در میان میگذارد. او گفته است که باید به شهروندان افغانستان بهویژه زنان فضایی در میز مذاکرات داده شود. بانو امیری افزوده است که یکی از خواستهای زنان و شبکههای مدافع حقوق بشر این است که جامعه بینالمللی باید به فشار بر طالبان برای لغو فوری احکام تبعیضآمیزی که دسترسی زنان و دختران به تحصیل، کار و حضور در اجتماع را محدود میکند، ادامه دهد.
با این حال میترا مهران، فعال حقوق زن و اشتراککننده دور دوم نشست دوحه، در توییتی نوشته است که نشست دوحه از لحاظ ساختاری، ارزشی، حقوقی با اهداف اساسی قطعنامه ۲۱۲۷ شورای امنیت که این جلسه براساس آن تشکیل شده، در تضاد و تناقض قرار دارد. او معضل اصلی افغانستان را آپارتاید جنسیتی، انحصار و تمامیتخواهی طالبان خوانده و تاکید کرده که چنین آجنداها و ساختارها نمیتوانند نتیجه مطلوب داشته باشند.