یادداشت: روزنامه 8صبح متن کامل مصاحبه شاهمحمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان با شبکه تلویزیونی طلوعنیوز را در یک تفاهم دوجانبه به نشر میرساند. اکنون متن کامل این مصاحبه در دو بخش آنلاین و چاپی روزنامه 8صبح نشر میشود.
سالها است که پاکستان در محور بحثهای جنگ افغانستان است. امروز هم در محور بحث صلح. این همسایه بیبدیل آنچه را که برای خود خواسته، برای همسایهاش هم خواسته است؟ سیاستهای پاکستان برای افغانستان و منطقه چگونه شکل میگیرد و به چه قیمتی؟ آیا فرصتی برای همزیستی مسالمتآمیز میان افغانستان و پاکستان پیش آمده است؟ مسوولیتهای هر دو کشور چیست؟ مهمان امروز من در این گفتوگو، شاهمحمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان است.
نجفیزاده: شاهمحمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، سپاس از وقتتان.
قریشی: سپاس.
نجفیزاده: بیایید از خبر خوب آغاز کنیم. شما میگویید که راهکار پاکستان در برابر افغانستان تغییر کرده، چه چیزی واقعاً تغییر کرده است؟
قریشی: ببینید، چیزی که تغییر کرده، راهکار پاکستان است. ما میخواهیم که افغانستان با صلح و با ثبات باشد، به خاطری که ما احساس میکنیم که افغانستان صلحآمیز و با ثبات برای ما اتصال منطقهای وسیع را فراهم میکند. اگر به دنبال امنیت اقتصادی هستید، اگر به دنبال سرمایهگذاری و توسعه روابط تجاری دوجانبه و منطقه هستید، این تنها میتواند با صلح فراهم شود. صلح و ثبات در افغانستان تنها نیاز افغانستان نیست؛ بل خواست پاکستان نیز است. ما از آن سود میبریم.
نجفیزاده: آیا سیاست گذشته پاکستان نبوده است؟
قریشی: همیشه اینگونه بوده است.
نجفیزاده: پس چه چیزی تغییر کرده است؟
قریشی: چیزی که تغییر کرده، راهکار جهان است. مردم به این باور بودند که صلح میتواند از طریق راهحل نظامی به دست آید. اینگونه نشد. ما سالها است که تأکید میکنیم که جنگ افغانستان راهحل نظامی ندارد. چیزی که تغییر کرده، راهکار تازه است و چیزی که نیاز است یک راهحل سیاسی از راه گفتوگو است که ما طرفدار آن بودیم. این فضای بینالمللی تغییر کرده و این فضا را برای صلح قاطعتر از هر زمان دیگر ساخته است.
نجفیزاده: یوسفرضا گیلانی، نخستوزیر پیشین پاکستان، یکبار در پارلمان پاکستان گفت که در این کشور حکومتی در درون حکومت است که حکومت غیرنظامی را نمیگذارد کارش را انجام دهد. آیا این تغییر کرده است؟
قریشی: از دید من، زمانی که آقای گیلانی این سخنان را بیان کرد، خارج از ملاحظات سیاسی بود و به عنوان نخستوزیر، او باید میدانست که رییس اجرایی این کشور است و رییس اجرایی این کشور براساس قانون اساسی تمام نهادها را اداره میکند و تمام نهادهای حکومت در سایه قانون اساسی فعالیت میکنند و گزارش میدهند و او رییس اجرایی کشور است. من به نمایندهگی از نهادها میتوانم صحبت کنم که این کارها امروز چگونه به پیش میروند. همه نهادها در هماهنگی با حکومت کار میکنند، ما یک دید داریم، ما مشورتها را انجام میدهیم و از همه نهادهای دولتی دیدگاهشان را میخواهیم و سپس این نهادها پالیسی حکومت را عملی میکنند.
نجفیزاده: درست. پس پاکستان طرفدار یک افغانستان با ثبات، دموکراتیک و مستقل است؟
قریشی: قطعاً.
نجفیزاده: و آیا این تنها با یک دولت رهبریشده از سوی طالبان در افغانستان ممکن است؟ آیا باید اینگونه باشد؟
قریشی: نه، نه، نه. این بر مردم افغانستان است که تصمیم بگیرند که کی بر آنان حکومت کند و اینکه چگونه ساختار سیاسی را افغانستان میخواهد؟ این تصمیم شما است. این تصمیم مردم افغانستان است. چیزی که ما میگوییم این است که شما همه افغان هستید، صلح تنها زمانی به افغانستان میآید که شما بنشینید و صلح کنید. اگر شما بنشینید و صلح و مذاکره کنید، شما خود تعیین خواهید کرد که چگونه قانون اساسی میخواهید، چگونه نظام باید ایجاد شود. چیزی که ما پیشنهاد میکنیم، این است که یک نظام همهشمول…
نجفیزاده: که در آن باید از همه اقوام نمایندهگی شود؟
قریشی: این میتواند به مصالحه کمک کند و روند صلح را به پیش ببرد.
نجفیزاده: و پاکستان میخواهد که با حکومت مرکزی در کابل سروکار داشته باشد؟
قریشی: ما میخواهیم با حکومتی که توسط مردم افغانستان انتخاب شده، سروکار داشته باشیم.
نجفیزاده: از طریق انتخابات؟
قریشی: طبعاً. ما به دموکراسی باور داریم و ما یک نظام دموکراتیک در افغانستان میخواهیم. ما همواره گفتهایم که از یک افغانستان با اقتدار، مستقل و دموکراتیک پشتیبانی میکنیم.
نجفیزاده: شما از رهبران سیاسی افغانستان یکی پی دیگری دعوت میکنید. آیا این به چالش کشیدن قدرت مرکزی در افغانستان نیست؟
قریشی: به هیچ صورت. این تنها برای پیشرفت درک بهتر است. در این باره برداشتهای نادرست وجود داشت و گفتههای زیادی بود که گویا پاکستان تنها روی یک بخش مشخص و مکتب فکری مشخصی تمرکز میکند. نه. ما میخواهیم که با همه در ارتباط باشیم، ما میخواهیم که با همه دوست باشیم و ما میخواهیم که با افغانستان و مردم افغانستان دوست باشیم. افغانستان اقوام مختلف دارد. ما میخواهم با همه آنان برای داشتن یک درک بهتر، در ارتباط باشیم.
نجفیزاده: درست. آقای وزیر خارجه، آیا شما یا افغانستان و پاکستان، روی یک توافق همکاری راهبردی کار میکنید؟ آیا این در حال انجام است؟
قریشی: چیزی که ما روی آن توافق کردهایم، یک کارشیوهای به نام ایپیپیاس است. ما دریافتیم مسائلی است که وجود دارد و همیشه وجود خواهد داشت. ما باید یک راهکار منظم و نهادینهشده داشته باشیم تا هر گاهی که این مشکلات به میان میآید، باهم دوجانبه بنشینیم و روی آن صحبت کنیم.
نجفیزاده: آیا این فعال است؟
قریشی: فعال است؛ اما ما میتوانیم آن را موثرتر به کار ببریم. از دید من، ما آنگونه که باید از آن به گونه موثر کار نگرفتهایم.
نجفیزاده: آیا شما پیشنهاد آموزش نیروهای افغان در پاکستان را دادهاید؟
قریشی: ما بسیار خرسند خواهیم بود.
نجفیزاده: پاسخ کابل چه بود؟
قریشی: ببخشید؟
نجفیزاده: از کابل چه پاسخی دریافت کردید؟
قریشی: آنان هیچگاهی نه نگفته؛ اما آنان تاکنون هیچگاهی پیشنهاد ما را جدی نگرفتهاند. ما صادقانه احساس میکنیم که میتوانیم همکاری کنیم. نظامیان شما اینجا بیایند، دیپلماتهای شما اینجا بیایند، در اکادمی خدمات خارجی، در نهادهای نظامی ما آموزش ببینند. میتوانیم همکاری کنیم. ما به یک زبان صحبت میکنیم، از لحاظ فرهنگ، شباهتهای بسیاری داریم. آنان احساس خواهند کرد که در خانه خود هستند.
نجفیزاده: پیش از پرداختن به روند صلح و به ویژه طالبان، بیایید درباره مبارزه با هراسافگنی مختصراً صحبت کنیم. آیا امریکا شکست خورده؟
قریشی: خوب، امریکاییها گفته که آنان به هدفشان رسیدهاند. هدف آنان این بود که کمر سازمانهای تروریستی را بشکنند و از ایالات متحده حفاظت کنند. آنان احساس میکنند که در این بیست سال، در این هدف موفق شدهاند و میخواهند دوباره به خانه بروند. و آنان احساس میکنند که حکومت افغانستان و طالبان که با آنان در دوحه درباره توافق صلح مذاکره کردند، به گونه بسیار باز توافق کردهاند که خاک افغانستان در برابر ایالات متحده و یا کشور دیگری، استفاده نمیشود.
نجفیزاده: شما چه فکر میکنید؟ آیا فکر میکنید که امریکا افغانستان را با افتخار ترک میکند و این یک خروج با افتخار است؟
قریشی: آنان با یک هدف آمدند و احساس میکنند که به این هدف رسیدهاند. بدیهی است که آنان نمیتوانستند، اینجا باشند و قطعاً باید میرفتند.
نجفیزاده: آیا از رفتن آنان از افغانستان خرسند هستید؟
قریشی: بلی. آنان نمیتوانند در اینجا برای همیشه بمانند. آنان باید ترک کنند. و اگر آنان راضی هستند که به هدف خود رسیدهاند، ما با آن مشکلی نداریم.
نجفیزاده: جنرال حمید گل، رییس آیاسآی باری گفت که «آیاسآی به کمک امریکا، امریکا را شکست داد.» به این چه پاسخی میدهید؟
قریشی: من نمیدانم که این سخنان در کدام زمینه بیان شده. اگر دو جمله را بیرون بکشید و زمینه آن به من مشخص نباشد، پس چگونه میتوانم درباره آن ابراز نظر کنم؟
نجفیزاده: امریکا شکست خورد و آیاسآی به آن کمک کرد. این بسیار ساده است.
قریشی: امریکا چگونه شکست خورد؟ توسط کی؟
نجفیزاده: توسط طالبان.
قریشی: او دیگر با ما نیست، پس نمیتوانم چیزی را که شما میگویید، تأیید کنم. اما از دید من، امریکاییها به یک هدف آمدند و احساس میکنند که به این هدف رسیدهاند، نه تنها یک، بل هر دو اداره امریکا.
نجفیزاده: و شما احساس میکنید که…
قریشی: آیا میتوانم حرفم را تکمیل کنم؟ هر دو اداره امریکا -اداره جمهوریخواهان و اداره ترمپ- احساس کردند که زمان خروج فرا رسیده و اداره کنونی، یعنی حزب دموکرات به رهبری رییس جمهور بایدن، این را پس از بررسی بار دیگر تأیید کرده است و پس از بررسی دقیق به این نتیجه رسیده که زمان خروج فرا رسیده.
نجفیزاده: و در حالی که امریکا بیرون میشود، شما با ایالات متحده همنظر هستید؟
قریشی: آیا آنان به توافق ما نیاز دارند؟ این تصمیم خودشان است. این تصمیم خودشان است.
نجفیزاده: که شما میتوانید در صورت تهدید بیشتر از افغانستان، با آنان کمک کنید؟
قریشی: ببینید، ما میخواهیم که کمک کنیم. ما میخواهیم در پیشبرد روند صلح کمک کنیم و همانگونه که شما میدانید، ما روند صلح را تسهیل کردهایم و تصدیق این وجود دارد. ما میخواهیم که در بازسازی افغانستان همکاری کنیم. ما میخواهیم که با افغانستان، با ایالات متحده در مبارزه با تروریسم همکار باشیم. بلی. ما همکار در صلح خواهیم بود.
نجفیزاده: آیا شما همزمان با خروج آنان از افغانستان، در داخل پاکستان به آنان پایگاههایی را فراهم میکنید؟
قریشی: نه.
نجفیزاده: استخباراتی، نظامی؟
قریشی: من گفتم که هیچ پایگاه نه.
نجفیزاده: هواپیماهای بیسرنشین هم نه؟
قریشی: نه. هیچ.
نجفیزاده: آقای وزیر خارجه، آیا ضمیمههای مخفی توافقشده میان امریکا و طالبان را دیدهاید؟ دو سند مخفیای جدا از چیزی که در دوحه اعلام شد؟
قریشی: چیزی که با ما شریک ساختهشده را دیدهایم.
نجفیزاده: ضمایم یا سندهای اصلی؟
قریشی: سندهای اصلی.
نجفیزاده: برمیگردیم به روند صلح که در این شرایط بسیار مهم است. ما در روند صلح در کجای کار قرار داریم؟ آیا پیشرفتی به دست آمده؟
قریشی: شما کجا قرار دارید؟ چگونه گفته میتوانیم که ما کجا قرار داریم؟ این افغانها هستند. روند صلح باید از طریق یک مذاکره بینالافغانی به نتیجه منطقی آن برسد. ما با آنان روی میز مذاکره نیستیم. هر زمانی که نیاز بوده، ما این روند را تسهیل کردهایم. ما نمیتوانیم به نمایندهگی از شما تصمیم بگیریم. این افغانها هستند که نشستهاند و تصمیم میگیرند که چه میخواهند. ما تنها…
نجفیزاده: افغانهایی که اینجا زندهگی میکنند، افغانهایی که در پاکستان هستند؛ یعنی طالبان، رهبران طالبان؟
قریشی: نه. من نمیگویم که آنان اینجا روابط ندارند؛ اما اکثریت رهبری، این را با اطمینان کامل میگویم، در پاکستان زندگی نمیکنند. در واقع آنان در افغانستان زندهگی میکنند.
نجفیزاده: مذاکرهکنندهگان طالبان در دوحه، به پاکستان برای مشورت میآیند. آنان این را اذعان کردهاند. ملا برادر بارها اینجا آمده.
قریشی: برای تسهیل روند صلح.
نجفیزاده: آنان به کویته میروند تا از جنگجویانشان در شفاخانهها دیدن کنند.
قریشی: آنان به دوحه میروند. آنان به بخشیهای دیگر نیز سفر کردهاند. آنان به مسکو رفتند. آنان به بخشهای دیگر هم رفتند.
نجفیزاده: ما ویدیویی از آنان ندیدهایم که به هلمند، کابل یا قندهار آمده باشند.
قریشی: آنان در افغانستان هستند. شما باید با آنان در ارتباط شوید. ما با آنان در ارتباط هستیم تا روند صلح را تسهیل کنیم. ما تلاش میکنیم تا ممد واقع شویم. ما تلاش میکنیم که سازنده باشیم. بسیاریها این را در سطح بینالمللی درک کردهاند؛ اما برخیها در افغانستان هستند که هنوز هم محاصره ذهنی دارند که این واقعیت را بپذیرند که پاکستان سخاوتمند و سازنده بوده و صادق است؛ به خاطری که پاکستان احساس میکند که منفعتش در صلح و ثبات افغانستان است. چرا مردم در افغانستان این را درک نمیکنند، به نظرم عموماً مردم افغانستان این را درک میکنند، به خاطری که از دید من، مردم افغانستان صلح میخواهند.
نجفیزاده: البته.
قریشی: آنان خشونت بسیار دیدهاند.
نجفیزاده: سطح خشونتها بسیار بلند است، آقای وزیر.
قریشی: آنان به پیمانه کافی خشونت دیدهاند. آنان دههها خشونت دیدهاند.
نجفیزاده: خشونتها در این روزها بیشتر است.
قریشی: بلی، متأسفانه. خشونتها باید کاهش یابد.
نجفیزاده: چطور خشونت کاهش یابد…
قریشی: ما همواره طرفدار کاهش خشونتها بودهایم که به یک آتشبس بینجامد، به خاطری که ما واقعاً به این باوریم که شما نمیتوانید مذاکرات و خشونتها را همزمان داشته باشید. خشونت باید کاهش یابد و به روند صلح و مذاکرات باید سرعت داده شود.
نجفیزاده: در حالی که آنان در اینجا حضور دارند، آزادی در گشتوگذار دارند، در اینجا سربازگیری میکنند، کمک مالی جمعآوری میکنند، آنان به شفاخانههای پاکستانی میروند. آیا این همه نادرست است؟
قریشی: این همه در گذشته منجمد است.
نجفیزاده: آیا این همه نادرست است؟
قریشی: شما هنوز هم…
نجفیزاده: آیا اینها نادرست است؟
قریشی: اینها اغراق است.
نجفیزاده: پس حقیقت چیست؟
قریشی: اینها مبالغه است. من گفتم. شما هنوز… ببینید، مشکل این است تا زمانی که با این واقعیت که امروز چه رخ میدهد، کنار نیایید. متأسفانه، بگذارید این را بگویم، زمانی که موارد در مسیر درست به پیش نمیروند، شما به دنبال یک قربانی برای اتهامها میشوید و قربانی مورد علاقهای که شما دارید، پاکستان است. زمانی که ناکامی در داخل باشد، شما پاکستان را به آن متهم میکنید. پاکستان برای ناکامی در درون مسوول نیست. پاکستان برای جنگهای در حال انجام در افغانستان، مسوول نیست. پاکستان مسوول نیست، اگر رهبری افغانستان نمیتواند بنشیند و به یک توافق صلح دست یابد. ما مسوول آن نیستیم. این مسوولیت شما است. ما میگوییم که میخواهیم همکار باشیم.
نجفیزاده: آیا طالبان به صلح آمادهاند؟
قریشی: از دید من بلی. آنان نیز رنج دیدهاند.
نجفیزاده: آنان در دو ماه گذشته سی ولسوالی را گرفتهاند. آیا این نشانهای از صلح است؟
قریشی: ببینید، چگونه میتوانم در این باره بگویم. اردوی ملی افغانستان و نیروهای امنیتی افغانستان باید با این وضعیت مجادله کنند. جامعه جهانی پول زیادی را در تجهیز و آموزش نیروهای امنیتی افغان مصرف کرده است. و شما در مقایسه با طالبان تعدادتان بسیار زیاد است. این دیدی است که یک فرد میتواند داشته باشد. شما چرا به خود نمیبینید که چه نادرست است؟
نجفیزاده: پرسش خواست طالبان. آیا آنان صلح میخواهند یا جنگ؟
قریشی: از دید من، نظر به گفتوگوهایی که با آنان داشتهام…
نجفیزاده: شما با کی گفتوگو میکنید. با برادر؟ با؟
قریشی: با اعضای کمیته سیاسی که شما با آنان صبحت میکنید.
نجفیزاده: شما با سراج گفتوگو میکنید؟
قریشی: من قطعاً با افرادی که شما با آنان صبحت میکنید، گفتوگو میکنم. افرادی که شما در دوحه با آنان گفتوگو میکنید. افرادی که شما در میز مذاکره با آنان گفتوگو میکنید. همین افراد. من احساس میکنم که آنان نیز درک کرده که رنج برده و قیمت کلانی پرداختهاند و این کشور خودشان است. آنان خارجی نیستند. آنان افغان هستند. آیا فکر نمیکنید که آنان در افغانستان صلح میخواهند؟ آیا فکر نمیکنید که آنان در افغانستان ثبات میخواهند؟ من دیدگاه آنان را نمایندهگی نمیکنم؛ اما این منطقی است. اگر در پاکستان بینظمیای میبود، هر پاکستانی در اینجا صلح و ثبات میخواست.
نجفیزاده: بلی اما سطح خشونتها بسیار بلند است.
قریشی: کی مسوول آن است؟ کی مسوول آن است؟ دوباره، اگر شما تلاش کنید که این گمان را ایجاد کنید که خشونتها برای طالبان بلند است، این یک مبالغه خواهد بود. چرا این را میگویم؟ آیا در آنجا عناصر دیگری نیستند که نقش تخریبی را بازی کنند؟
نجفیزاده: مانند کی؟
قریشی: داعش. مانند نیروهایی در داخل افغانستان.
نجفیزاده: کی؟
قریشی: کسانی که در اقتصاد جنگی نقش دارند. آنانی که میخواهند قدرتشان را نگه دارند. کسانی که فراتر از دو قدمیشان را نمیبینند و تنها میخواهند در قدرت بمانند.
نجفیزاده: رییس جمهور غنی در قدرت است.
قریشی: ببخشید؟
نجفیزاده: رییس جمهور غنی در قدرت است. آیا شما اشاره میکنید که او صلح نمیخواهد؟
قریشی: نه، من آن را نمیگویم. اما از دید من، رییس جمهور غنی یک مسوولیت بسیار مهم برشانههایش دارد که او باید رهبری و انعطافپذیری نشان دهد تا…
نجفیزاده: انعطافپذیری یعنی اینکه کنار برود؟
قریشی: این تصمیم بر او است. اما.
نجفیزاده: زمانی که شما انعطافپذیری میگویید.
قریشی: انعطافپذیری برای رسیدن به توافق صلح.
نجفیزاده: چگونه؟
قریشی: این بر شما است که تصمیم بگیرید. من نمیتوانم به شما بگویم که چه باید کنید. اما هر دو طرف، ببینید، اگر طالبان موقفشان را نگه دارند و رییس جمهور غنی و تیم خاصش به موقف خودشان بمانند، آیا صلح در افغانستان خواهد آمد؟ شما به من بگویید؟ آیا صلح خواهد بود؟ نه، صلحی نخواهد بود. آیا صلح نمیخواهید؟
نجفیزاده: البته.
قریشی: مردم افغانستان صلح میخواهند. چرا رهبری افغانستان نمیتواند درک کند که مردم افغانستان از جنگ خسته شدهاند. مردم خسته شدهاند. مردم کودکان و خانوادههایشان را از دست دادهاند.
نجفیزاده: آقای وزیر امور خارجه، شما درست میگویید؛ اما پرسش این است که طالبان نیز بخشی از جنگاند.
قریشی: بلی.
نجفیزاده: آیا آنان نشانهای از صلح و انعطافپذیری را نشان میدهند؟
قریشی: چیزی که من میخواهم بگویم، این است که آنان نیز صلح میخواهند.
نجفیزاده: شما چگونه میدانید؟
قریشی: به خاطر تماسهایی که داشتیم.
نجفیزاده: اما در عمل چیز دیگری معلوم میشود. اینگونه نیست؟
قریشی: ببینید، من نمیتوانم در بحثهایی دخیل شوم که میان حکومت افغانستان و طالبان ادامه دارد.
نجفیزاده: هیچ بحثی در جریان نیست.
قریشی: بحثهایی بود. اکنون یک بنبست است. و من امیدوارم که از این بنبست بگذرید، به خاطری که اگر این بنبست ادامه یابد و خروج تکمیل شود، بدبختانه شما به دهه نود برخواهید گشت که برای افغانستان خوب نیست، برای پاکستان خوب نیست و برای منطقه خوب نیست. آیا افغانستان میتواند یک جنگ داخلی دیگر را تحمل کند؟ آیا میتوانید یک دهه هرجومرج را تحمل کنید؟ نمیتوانید. و نباید کنید. من برای مردم افغانستان احساس دارم. آنان به اندازه کافی رنج دیدهاند.
نجفیزاده: سپاس به خاطر آن.
قریشی: و دومین کشوری که پس از شما رنج دیده است، ما هستیم. ما 83 هزار تن را در مبارزه با تروریسم از دست دادهایم. ما به لحاظ اقتصادی صدمه دیدهایم.
نجفیزاده: اگر اجازه شما باشد آقای وزیر خارجه، آیا شما برخلاف پیروزی طالبان از راه نظامی هستید؟
قریشی: ما هیچگاهی نگفتهایم. ما هیچگاهی از گرفتن کابل توسط زور پشتیبانی و حمایت نکردهایم. نه.
نجفیزاده: شما مخالف آن هستید؟
قریشی: قطعاً.
نجفیزاده: آیا شما مخالف بازگشت یک امارت اسلامی هستید؟
قریشی: ببینید، چیزی که من گفتم، این است که این بر شما مردم افغانستان است که تصمیم بگیرید چه میخواهید.
نجفیزاده: حتا اگر این یک امارت اسلامی باشد؟
قریشی: چگونه میتوانم به نمایندهگی از شما صحبت کنم؟ چگونه میتوانم به نمایندهگی از شما صحبت کنم؟ چیزی که ما گفتهایم این است که…
نجفیزاده: شما با آن مخالفت میکنید یا با آن مخالفت نمیکنید؟
قریشی: آیا میتوانم چیزی را که ما گفتهایم به شما بگویم؟ ما میخواهیم یک افغانستان مستقل، با اقتدار، با رفاه و دموکراتیک را ببینیم. این به چه معنا است؟
نجفیزاده: امارت نه. دموکراسی؟
قریشی: این به چه معنا است؟ این به چه معنا است؟ شما میتوانید تعریف خودتان را داشته باشید. من چیزی را که میخواهیم، گفتهام.
نجفیزاده: چرا؟ میتوانید آن را توضیح دهید؟
قریشی: من این را به پیمانه کافی تشریح کردهام تا مردم بدانند که چه میگویم.
نجفیزاده: ما درباره رییس جمهور غنی صحبت کردیم و شما از جنگ داخلی یاد کردید. آیا این شما را نگران میکند که افغانستان به سوی یک جنگ داخلی میرود؟
قریشی: قطعاً.
نجفیزاده: آیا ما به آن سو روان هستیم؟
قریشی: امیدوارم که نه. امیدوارم که نه. از همینرو، من میگویم که لطفاً، لطفاً با هم بنشینید و یک راه بیرونرفت را دریابید که در آن همزیستی و مصالحه است. یکدیگر را بپذیرید. شما باید یکدیگر را بپذیرید. میدانید، مردم در دولت افغانستان و طالبان که برای دههها جنگیده، هر دو افغاناند. شما باید صلح کنید و شما باید راهی به پیش را دریابید. ما نگرانیم به خاطری که اگر خدا ناخواسته در آنجا جنگ داخلی شود…
نجفیزاده: آیا شما نشانههایی از آن را میبینید؟ آیا ما به آن طرف میرویم؟
قریشی: امیدوارم اینگونه نباشد.
نجفیزاده: اما این امیدواری است.
قریشی: این وابسته به شما است. این وابسته به رهبری افغانستان است. این وابسته به توانایی رهبری افغانستان است که یک راه بیرونرفت را دریابد. اگر شما ناکام شدید، اگر رهبری افغانستان ناکام شد، پس بلی، ما به سوی یک جنگ داخلی میرویم. و اگر خدا ناخواسته جنگ داخلی شود، پس شما رنج میبرید و ما نیر رنج میبریم. ما از یک موج دیگر پناهجویان بیم داریم. ما از نزدیک به سه میلیون پناهجو حمایت میکنیم که جامعه جهانی آنان را فراموش کرده. ما از آنان حمایت میکنیم. ما قلب و ذهن خود را برای آنان باز کردهایم. ما به پیمانه منابعی که داریم تا اندازه توان از آنان میزبانی کردهایم، از طریق فراهم کردن آموزش و پرورش، فراهمسازی بورسیهها، تداوی، از طریق اجازه دادن تجارت حتا در شرایط کرونایی، ما مرز تورخم را 24 ساعته باز کردیم تا سفر مردم و تجارت را فراهم کنیم. ما همه چیزی را که امکان داشت، انجام دادهایم.
نجفیزاده: این دوطرفه است.
قریشی: قطعاً. همهچیز از طریق روابط طبیعی دوطرفه است. ما میخواهیم در آن نفع ببینیم و ما میبینیم. ما در روابط خوب با افغانستان نفع میبینیم.
نجفیزاده: بیایید به پرسش طالبان برگردیم و گامی به گذشته بگذاریم. طالبان کی هستند؟ شاگردان مدرسه، شورشگران، یک گروه تروریستی. آنان را چگونه تعریف میکنید؟
قریشی: افغانهایی که…
نجفیزاده: که تفنگ دارند و مردم را میکشند.
قریشی: خوب، بدبختانه کشتار از هردو طرف صورت میگیرد.
نجفیزاده: طالبان کی هستند؟
قریشی: افغان.
نجفیزاده: همین؟
قریشی: افغان نیستند؟ آیا میگویید که آنان افغان نیستند؟
نجفیزاده: طالبان افغان هستند.
قریشی: بلی، این چیزی است که من میگویم.
نجفیزاده: پس شما افغانهایی دارید که تروریست هستند، افغانهایی که تروریست نیستند، افغانهای خوب، افغانهای بد. مانند پاکستانیهای خوب، پاکستانیهای بد.
قریشی: وابسته به این است که کی به موارد از کدام منظر میبیند. زمانی مردم تروریست خوانده میشوند و زمانی مردم به حیث عناصری برای جنگ در برابر یک اشغال، دیده و خوانده میشوند که آزادی سرزمینشان را میخواهند. پس این بستهگی به این دارد که به آن چگونه میبینید.
نجفیزاده: شما وزیر خارجه یک کشور بسیار مهم هستید، به ویژه وقتی حرف از افغانستان میآید. پس دید شما مهم است و راهکارهای شما نیز. از همینرو، من دوباره میپرسم و برای آخرینبار، طالبان را چگونه توصیف میکنید؟
قریشی: افغان.
نجفیزاده: آیا آنان اینجا تمویل میشوند؟
قریشی: تمویل؟
نجفیزاده: در پاکستان.
قریشی: این از جمله چیزهایی است که برای سالها ادامه داشته است. شما به گذشته منجمد ماندهاید. از آن روزنه بیرون بیایید لطفاً. بشنوید. اگر شما منجمد باقی بمانید، باور کنید که نخواهید توانست از این فراتر بروید. ما میخواهیم شما فراتر بروید. ما مصالحه و صلح میخواهیم.
نجفیزاده: آیا شما به عنوان پاکستان از طالبان میترسید؟
قریشی: ترس؟ چرا از طالبان بترسیم؟
نجفیزاده: آنان نمیتوانند برای پاکستان تهدید باشند؟
قریشی: اصلاً.
نجفیزاده: روابط آنان با طالبان پاکستانی.
قریشی: ببینید، تیتیپی با استفاده از خاک افغانستان فعالیتهای تروریستی انجام داده است و ما درباره آن نگران هستیم. و ما با مقامهای افغان گفتوگو کردهایم و احساس میکنیم که آنان باید بررسی شوند. وقتی شما میگویید هیچ پناهگاه امنی نباشد، ما میگوییم که هیچ پناهگاه امنی در هر دو طرف نباشد.
نجفیزاده: درست. بیایید از این طرف آغاز کنیم. شوراهای کویته و پشاور. وقتی شما این دو کلمه را میشنوید، چه احساس میکنید؟
قریشی: من این کلمات را دههها است که میشنوم. به پیش بروید. به پیش بروید.
نجفیزاده: آنان وجود ندارند؟
قریشی: ببخشید؟
نجفیزاده: شورای کویته طالبان وجود ندارد؟
قریشی: به نظرم شورای طالبان در افغانستان نشسته است. به دنبال آن بروید.
نجفیزاده: البته، آنان قلمروی را اداره میکنند. پرسش این است که آیا آنان در کویته هستند یا نه؟
قریشی: من این را گفتم که براساس بررسی ما، ببینید، ما برای سالها یک مرز منفذ داشتهایم. اکنون ما در حال حصارکشی این مرز هستیم. درست؟ چرا این را انجام میدهیم؟ برای مدیریت بهتر مرزی. این مهم است. اگر باید روی تروریسم بررسی داشته باشیم، باید مرز خود را مدیریت کنیم، ما باید مرز خود را منظم بسازیم. مرز افغانستان و پاکستان را.
نجفیزاده: این یک بحث مهم است.
قریشی: میخواهم حرفم را تمام کنم. ما در بخش خود، چیزی را که میتوانیم، انجام میدهیم. چیزی که ما میگوییم این است که سه میلیون افغان هم در پاکستان زندهگی میکنند. آنان میخواهند به خانه بروند و میخواهیم آنان به گونه محترمانه و با عزت به خانه بروند. یکبار که آنان دوباره رفتند و در آنجا کدام حرکت فرامرزی انجام شود، ما میتوانیم به آن مسوول دانسته شویم. اگر هزاران تن داخل میشوند.
نجفیزاده: آنان به خانه میروند، میجنگند، دوباره میآیند، تداوی میشوند و دوباره میروند.
قریشی: هزاران تن برای تجارت و تداوی از مرز عبور میکنند.
نجفیزاده: شما مرز را حصارکشی کردهاید.
قریشی: من گفتم که ما در حال حصارکشی مرز هستیم.
نجفیزاده: بیش از 80 یا 90 درصد تکمیل شده است.
قریشی: بلی کردهایم و یک بررسی به وجود آمده. سطح تروریسم کاهش یافته. ما مناطقمان را پاکسازی کردهایم، با پرداخت هزینه زیاد. ما یک قیمت بزرگی پرداختهایم. ما مناطقمان را پاکسازی کردهایم و آنان را در «خیبر پشتونخواه» ادغام کردهایم. این یک پیشرفت کلان است و دموکراسی در آنجا معرفی شده، در آنجا انتخابات برگزار شده، آنان در شورای ملی نماینده دارند و نیز در مجلس منتخب خیبر پشتونخواه نماینده دارند.
نجفیزاده: نخستوزیر شما…
قریشی: در آنجا کمک مالی شده، فعالیتهای توسعهای ادامه دارد، زندهگی به سوی عادی شدن روان است. بازیهای کلان در آنجا برگزار میشود. بازارها در آنجا فعالیت میکنند. پس ما برای آن تلاش کردیم.
نجفیزاده: شما یک عملیات نظامی برای دنبال کردن طالبان پاکستانی داشتید.
قریشی: این تنها یک کارزار نظامی نبود؛ این یک کارزار نظامیای بود که با شمولیت سیاسی، رسیدهگی به خواستهایشان، راهاندازی فعالیتهای توسعهای و ادغام آنان در مسیر اصلی، همراه بود. این یک راهکار چندشاخهای بود.
نجفیزاده: آقای وزیر خارجه، نخستوزیر شما، آقای عمران خان گفت که آیاسآی، طالبان و القاعده را آموزش داد. این زمانی بود که او به این سمت نرسیده بود. شما مخالف این هستید؟
قریشی: ببینید، در جامعه جهانی، همراه با ایالات متحده امریکا زمانی که با شوروی سابق میجنگید، جنگجویان آزادی را آموزش داد.
نجفیزاده: طالبان وجود نداشتند.
قریشی: بشنوید، زمانی که شوروی سابق بیرون شد، امریکاییها بدون یک برنامه جامع از صحنه خارج شدند و بعد مردم مختلف، اقدامات مختلف کردند.
نجفیزاده: شما رژیم طالبان را در دهه نود به رسمیت شناختید. یکی از سه کشور بودید.
قریشی: بلی، ما کردیم.
نجفیزاده: آیا این یک کار درست بود که انجام دادید؟
قریشی: آنگونه که گفتم ما باید با هر کسی در این کشور که حکومت را رهبری میکند، کار کنیم. آنان بر کابل حکومت میکردند و ما مسائل تجارت دوجانبه و مسائل دیگر با آنان داشتیم، ما باید با کسی در تماس میبودیم، آنان زمام امور را به دست داشتند. امروز نیز که رییس جمهور اشرف غنی زمام امور را به دست دارد، ما با او در تماس هستیم، ما به کابل رفتهایم.
نجفیزاده: طالبان زنان را در ورزشگاه به گلوله میبستند، آنان تلویزیون را منع کردند و دختران را از رفتن به مکتب باز میداشتند.
قریشی: ما هیچگاهی طرفدار آن نبودیم. من هیچگاهی طرفداری آن را نمیکردم. شما به پاکستان بیایید. شما در پاکستان هستید. بروید و ببینید. زنان در پارلمان هستند، زنان در حکومت کار میکنند.
نجفیزاده: ما هم همین را به خود میخواهیم.
قریشی: ما میخواهیم که از شما هم همینگونه باشد. ما با آن مخالفتی نداریم. این بر شما است که تصمیم بگیرید. چیزی که ما گفتهایم، این است که ما یک کشور اسلامی هستیم، مانند شما. درست؟ ما مشابه همدیگر لباس میپوشیم، ما غذاهای مشابه میخوریم، با زبان مشابه صحبت میکنیم.
نجفیزاده: تندی غذای شما کمی بیشتر است.
قریشی: بلی. شاید. کمی متفاوت است. اما وقتی شما بیایید، آن را کمتر تند خواهیم ساخت، آن را براساس ذوق شما کمتر تند خواهیم ساخت؛ اما شما زندهگی ما را میبینید، نهادهای ما فعالیت میکنند، دختران به مکتب میروند.
نجفیزاده: اما طالبان اجازه نمیدهند؟
قریشی: بشنوید، اگر ما این را در کشور خود انجام میدهیم، آیا در آنجا از چیز دیگری طرفداری میکنیم؟ نه. نه.
نجفیزاده: اما همانگونه که بسیاری از افغانها و همچنان جامعه جهانی باور دارند، طالبان در اینجا ریشه دارند، پایگاهها دارند، شوراها دارند، این را اجازه نخواهند داد. پس پرسش من این است که ملا هبتالله کجا است؟ شما میدانید؟
قریشی: از رییس امنیت ملی بپرسید.
نجفیزاده: او میداند؟
قریشی: شاید. او میداند.
نجفیزاده: آنان میگویند که او در پاکستان است.
قریشی: چیزی که ما میدانیم این است که افرادی در افغانستان هستند که بر کشور ما حمله کردهاند، نیروهای بیرونی هستند که از حضورشان در افغانستان برای تضعیف پاکستان استفاده میکنند.
نجفیزاده: هند؟
قریشی: خوب، آنانی که پاکستان را تضعیف میکنند، فعالیتهای تخریبی را در بلوچستان انجام میدهند.
نجفیزاده: به این خواهیم پرداخت، این مهم است.
قریشی: و آنان در آنجا هستند. آنان را کمک مالی میکنند و هر کار ممکن دیگر. اما ما آنان را اجازه نمیدهیم که در میان ما قرار بگیرند. با وجود این همه، ما افغانستان را با ثبات، با رفاه و صلحآمیز میخواهیم.
نجفیزاده: هبتالله در پاکستان نیست؟
قریشی: از حکومتتان در این باره بپرسید.
نجفیزاده: سراج حقانی؟
قریشی: از حکومتتان بپرسید.
نجفیزاده: ملا یعقوب؟
قریشی: ادامه دهید. به گرفتن نام آنان ادامه دهید.
نجفیزاده: شیخ حکیم ماه گذشته به اینجا به پاکستان برای مشورت با رهبرانشان آمد. این را به همه گفت.
قریشی: او با من در تماس نشد. پس من نمیدانم.
نجفیزاده: پس حداقل شما رهبر آنان نیستید. ممکن است آنان به دیدار شما آمده باشند…
قریشی: من یک نماینده منتخب پاکستان هستم.
نجفیزاده: در سفرهای اخیر مقامهای پاکستانی به شمول جنرال باجوه، به کابل، بحثهایی درباره مقامها میان رهبران افغان و طالبان در اینجا بود. در این باره پیشرفتی شده؟
قریشی: ما رهبران افغان را در پاکستان پذیرایی کردیم. برخی آمدهاند و برخی خواهند آمد و ما از آنان به گرمی استقبال خواهیم کرد، با آنان مینشینیم و از آنان میشنویم؛ اما از دید من در تماس بودن با رهبران طالبان، شاید پاکستان بهترین جا نباشد، چرا شما با آنان در جایی صحبت نمیکنید که در تماس هستید؟
نجفیزاده: در دوحه؟
قریشی: بهترین جا شاید دوحه باشد.
نجفیزاده: چرا پاکستان نه؟
قریشی: چرا پاکستان نه؟ آنان در پاکستان نیستند. محور آنان در پاکستان نیست.
نجفیزاده: پس میتواند، این در افغانستان باشد.
قریشی: در افغانستان؟ این بر حکومت شما است که تصمیم بگیرد. اگر آنان در افغانستان هستند، شما تصمیم بگیرید که آیا میخواهید دیدار کنید؟
نجفیزاده: عمران خان، نخستوزیر پاکستان، اسامه بن لادن را شهید خطاب کرد.
قریشی: خوب. باز هم، شما بیرون از موضوع هستید. آن بیرون از موضوع نقل قول شده بود. و بخش مشخصی از رسانهها آن را روی هم درست کردند.
نجفیزاده: آیا اسامه بن لادن یک شهید بود؟ شما مخالف هستید؟
قریشی: من از این پرسش میگذرم.
نجفیزاده: بیایید به تأثیر هند در افغانستان برگردیم. شما کمی به آن اشاره داشتید. چند کنسولگری هند در افغانستان است؟
قریشی: در روی کاغذ چهار است.
نجفیزاده: غیررسمی؟
قریشی: شما بهتر میدانید.
نجفیزاده: شما بر چیزی که روی کاغذ است شک دارید؟
قریشی: نه. من میگویم که ما احساس میکنیم که با هند هممرز نیستید و البته که روابط مستقل دارید و روابط دوگانه دارید و حق دارید که با هند روابط مستقل داشته باشید. شما با هند تجارت میکنید، شما در آنجا کارهای توسعهای میکنید. این درست است. این کاملاً از طرف ما درست است. و ما احساس میکنیم که حضور آنان از آن چیزی که باید میبود، گستردهتر است، به خاطری که آنان با شما مرز مشترک ندارند.
نجفیزاده: آیا این شما را اذیت میکند؟
قریشی: اگر آنان خاک شما را در برابر ما استفاده کنند، ما اذیت میشویم.
نجفیزاده: آیا آنان این کار را میکنند؟
قریشی: بلی.
نجفیزاده: چگونه؟
قریشی: چگونه؟ با انجام فعالیتهای تروریستی. ما استخبارات و معلومات داریم و ما آن را شریک ساختهایم و ما یک فرد مشهور داریم که پذیرفته و انجام فعالیتهای تخریبی و تروریستی در پاکستان، در بلوچستان را تأیید کرده است.
نجفیزاده: میشود همچنان موضوع لشکر طیبه و جیش محمد را بلند کرد. آیا آنان گروههای تروریستی مستقر در پاکستان هستند؟
قریشی: خوب. سخنان ما بسیار واضح است. ما از هیچ گروه تروریستی حمایت نمیکنیم. ما از هیچ گروه تروریستی حمایت نمیکنیم، حتا در برابر هند.
نجفیزاده: شاید شما آنان را به حیث گروه تروریستی نمیشناسید. مانند طالبان.
قریشی: حرفها را به دهن من ندهید. من میتوانم به جای خودم صحبت کنم. اما درباره هند؛ ما با هند صلح میخواستیم و لحظهای که نخستوزیر عمران خان کارش را آغاز کرد، گفت که اگر هند یک قدم به سوی صلح بردارد، ما دو قدم برمیداریم. متأسفانه آنان این کار را نکردند. متأسفانه آنان اقداماتی کردند که فضا را خدشهدار کرد. با وجود آن هم، ما به این باور هستیم که وضعیت در جامو و کشمیر اشغالشده، یک وضعیت سیاسی است که درست با آن رفتار نشده. هند امروز با اقدامات اگست 2019، کشمیریها را بیشتر از خود رانده، آنان به خودشان کمک نکردهاند و امروز وضعیت در آنجا بسیار حساس و به جوش آمده است.
نجفیزاده: بیایید به موضوعات خودمان برگردیم. خط دیورند. آیا این یک مرز شناختهشده است؟
قریشی: خوب، اگر ما میخواهیم به پیش برویم و به حیث همسایههای خوب در کنار هم باشیم که خواست ما هم است، پس باید این مرز بینالمللی را به رسمیت بشناسیم.
نجفیزاده: آیا این موضوعی است که آن را با مقامهای افغان در میان گذاشته باشید؟
قریشی: خوب، در ذهن من، اگر آنان بنابر علتهای سیاسی داخلی، این را بپذیرند یا نه، این مرز که وجود دارد، از دید من یک مرز بینالمللی است.
نجفیزاده: آیا این یک بحث میان حکومت پاکستان و حکومت افغانستان است؟
قریشی: من برای این بحث نیازی احساس نکردم. این به حیث یک مرز بینالمللی پذیرفتهشده و شناختهشده است.
نجفیزاده: پس شما حتا علاقه صحبت درباره آن را هم ندارید.
قریشی: من نیاز آن را احساس نمیکنم.
نجفیزاده: بیایید به برخی از مسائل داخلی در اینجا بپردازیم. آیا پیتیام (جنبش حفاظت از پشتونها) خطری را متوجه ثبات پاکستان میکند؟
قریشی: آنان در شورای ملی حضور دارند.
نجفیزاده: آنان بازداشت میشوند.
قریشی: هر کسی که قانونشکنی کند، میتواند بازداشت شود.
نجفیزاده: به جز رهبران طالبان.
قریشی: خوب. من به این، پاسخ نخواهم داد. من میتوانم پاسخ بگویم؛ اما نمیگویم. من مانند مشاور امنیت ملی شما در این وضعیت حساس نمیخواهم فضا را میان افغانستان و پاکستان خدشهدار کنم؛ در لحظهای که ما از صلح و مصالحه طرفداری میکنیم. من میتوانم چیزهای زیادی از آنچه گفتم، بگویم؛ اما این هدف نیست. هدف این است که به پیش برویم. هدف این است که در گذشته منجمد نمانیم. و من گاهگاهی میبینم که بسیاریها در افغانستان در گذشته منجمد هستند.
نجفیزاده: بیایید به پیش برویم. به پیتیام برگردیم. رهبران آنان بازداشت میشوند. علی وزیر، منظور پشتین، محسن داور. چرا؟
قریشی: محسن داور بازداشت نشده. او دیروز با من دیداری داشت. ما دیروز در پارلمان بودیم. ما دیروز گفتوگوی خوبی داشتیم. ما درباره برخی از موضوعات پارلمانی صحبت کردیم.
نجفیزاده: او قبلاً بازداشت شده است، درست؟
قریشی: من گفتم که اگر قانونشکنی نشود. اگر من قانونشکنی کنم، من بازداشت میشوم.
نجفیزاده: و این در پاکستان و حتا در افغانستان درباره دموکراسی، احترام به حقوق بشر و آزادی رسانه و آزادی بیان چه پیامی را میدهد؟
قریشی: در پاکستان؟
نجفیزاده: بلی، بازداشتهای اخیر و…
قریشی: باور کنید، باور کنید، شما به پاکستان بروید، به روزنامهها ببینید، به تلویزیونها ببینید، شما اینجا در اسلامآباد هستید. بحثهای تلویزیونی را ببینید که مطبوعات ما به چه پیمانه مستقل هستند. مطبوعات در پاکستان کاملاً مستقل هستند و ما به حیث دموکراتها نمیخواهیم رسانهها را محدود کنیم، به خاطری که امروز این کار را نمیتوانید حتا اگر بخواهید. با وسایل تازه که در دسترس است، با رسانههای اجتماعی، این کار را نمیتوانید. شما نمیتوانید موضوعات را پنهان کنید. ما این را میشناسیم و میپذیریم. ما هیچگاهی مطبوعات را محدود نمیکنیم.
نجفیزاده: پس کدام قوانین بر رهبران پیتیام میتازند؟
قریشی: خوب، اگر حملهای بر پاسگاهی باشد، پس این گذار از قانون است.
نجفیزاده: آیا تندروی برای پاکستان یک چالش است؟
قریشی: این برای جهان یک چالش است. متأسفانه سطح تحمل در همهجا پایین رفته، سطح عدم تحمل بلند رفته است. افراطگرایی و رادیکالیسم در همهجا در حال رشد بودهاند، نه تنها در پاکستان، در همهجا.
نجفیزاده: اینجا چگونه با آن برخورد میکنید؟
قریشی: ببینید که روز دیگر در کانادا چه اتفاق افتاد. پنج شهروند بیگناه پاکستانی در کانادا کشته شدند، چرا؟ من از نخستوزیر جاستین ترودو قدردانی میکنم که این کار را به حیث یک حمله اسلامهراسی و تروریسم دانست.
نجفیزاده: شما با رادیکالیسم در اینجا چگونه برخورد میکنید؟ به حیث یک کشور و ملت.
قریشی: من به این باورم که یک اکثریت مطلق مردم در پاکستان میانهرو هستند، آنان افراطگرا نیستند. آنان از قانون پیروی میکنند. آنان صلح میخواهند. آنان در وضعیت زندهگی پیشرفت میخواهند. آنان میخواهند که از خانوادههایشان حمایت کنند و زندهگی عادی را به پیش ببرند.
نجفیزاده: دیدگاه شما درباره هویت پاکستان در سطح جهان چیست؟
قریشی: خوب، دیدگاه پاکستان توسط موسس ما قائد اعظم محمدعلی جناح گذاشته شد. ارزشهایی که او تأیید کرد، حزب من، حزب نخستوزیر عمران خان، به ارزشها و دیدگاه او باور دارند.
نجفیزاده: مثلاً؟
قریشی: مثلاً دولت اسلامی دموکراتیک با رفاه.
نجفیزاده: بیایید درباره اسلام و مشخصاً مسلمانان صحبت کنیم. مثلاً، مسلمانان در چین. کسانی که شکنجه میشوند. آیا سیاست به شما اجازه میدهد که در این باره نظر بدهید؟
قریشی: خوب، آیا مجبور هستید درباره هرچیز در محضر عام صحبت کنید؟ آیا چنین است؟
نجفیزاده: اگر شما به ارزشها باور دارید.
قریشی: اگر شما به ارزشها باور دارید، اگر شما یک رابطه مختلف با کشورهای مختلف دارید و با دوستان، ما یک راهکار متفاوتی را در پیش میگیریم. چین یک دوست است. ما چین را به حیث یک دوست میشناسیم. و چین در روز خوب و بد در کنار پاکستان بوده است.
نجفیزاده: به عنوان آخرین پرسش، آقای وزیر خارجه، تاریخ کسانی را که مجسمههای بودای بامیان را انفجار دادند، چگونه قضاوت کند؟
قریشی: خوب من کسی هستم که به صلح و همزیستی میان ادیان باور دارم. در اسلام، جایی برای اقلیتها است. افرادی که فکر میکنند که یک دید متفاوت را عملی کنند. ما باید به آنان احترام کنیم. در پاکستان شما میبینید که معبدها و گرودوارهها است و کلیساها و نیز مسجدها است. فعالیت دارند. اقلیتها در اینجا مانند پاکستانیهای عادی زندهگی میکنند.
نجفیزاده: تاریخ آنانی را که مجسمههای بودای بامیان را انفجار دادند، چگونه قضاوت کند؟
قریشی: ما باید اماکن مذهبی و سمبولهای تمام مذاهب را احترام کنیم.
نجفیزاده: تاریخ چگونه کسانی که رییس جمهور نجیبالله را به دار زدند، قضاوت کند؟
قریشی: هر کسی که یک شخص بیگناه را میکشد، میتواند به عدالت کشانده شود. زندهگی انسانها مهم است. زندهگی هر انسان مهم است. و این از آموزههای اسلام است در هر جامعه متمدن.
نجفیزاده: شاهمحمود قریشی، وزیر امور خارجه، سپاس از وقتتان.
قریشی: سپاس.