وزارت تحصیلات عالی طالبان در ادامه وضع محدودیتها بر زنان، این بار به فارغان دختر دانشگاههای دولتی اجازه طی مراحل اسناد تحصیلیشان را نمیدهد. براساس دستور این گروه، فارغان دختر تنها زمانی میتوانند به اسناد تحصیلیشان دست یابند که برای پیشبرد کارهای اداری آن، مردان خانواده را به دانشگاه بفرستند. اکنون که چند هفته از عملی شدن این تصمیم میگذرد، شماری از دانشجویان دختر به دلیل نداشتن پدر، برادر یا نبود سواد کافی در میان اعضای مرد خانواده، تا کنون موفق به گرفتن اسناد تحصیلیشان نشدهاند. دانشجویان دختر این قدام طالبان را دور از منطق خوانده و میگویند که آنان به علت این دستور، چندین بورسیه تحصیلی و شغلهایی که در آن اسناد تحصیلی ضرور است را از دست دادهاند.
شریفه، دانشآموخته دانشگاه کابل است. او سال گذشته فارغ شده است. شریفه این دستور طالبان را توهین به شعور دختران دانشجو میخواند و میگوید که آنان اکنون به دلیل جنسیتشان نمیتوانند وارد محیط آموزشی شوند. به باور او، این مزخرفترین اتفاقی است که برایش رخ داده است. شریفه بیشتر از دو هفته است که برای طی مراحل اسناد خود تلاش کرده است. با این حال، او به دلیل حضور نداشتن پدرش که پس از حاکمیت طالبان به کشوری دیگر مهاجر شده است و همچنان برادرش که مصروفیتهای شبانهروزی دارد، نتوانسته است اسنادش را به دست بیاورد. به گفته شریفه، او تا حال چندین بار مراجعه کرده و عذر آورده است، اما طالبان قبول نکردهاند.
این دانشآموخته به دنبال فرصتهای تحصیلی در مقطع ماستری است و میخواهد به چند دانشگاه درخواست ادامه تحصیل بدهد، اما به دلیل نداشتن نمرات چهارساله تحصیلیاش، تا حال نتواسته است درخواستش را بفرستد. او میافزاید: «از اینجا چیزی ساخته نیست؛ حتا برای گرفتن سند اجازه ندارم که به دانشگاه بروم. به همین خاطر به دنبال بورسیه استم و تا حال خیلی فرصتها را به دلیل نداشتن نمرات خود که معلوم شود من واجد شرایط بورسیه استم، از دست دادهام.»
ذکیه فارغ تحصیل دیگر از دانشگاه کابل است. او نیز به هدف طی مراحل اسناد تحصیلیاش بارها به دانشگاه مراجعه کرده، اما طالبان به او نیز اجازه ورود به دانشگاه را ندادهاند. ذکیه مجبور شده است پدرش را که سواد کافی ندارد، برای طی مراحل اسنادش به دانشگاه بفرستد. او میگوید: «من در جایی که پنج سال درس خواندم، نتواستم به خاطر گرفتن نمرات خود داخل شوم؛ چرا که دخترم. مجبور شدم پدرم را برای طی مراحل کردن نمرات خود به دانشگاه بفرستم. این کجایش منطقی است؟»
پدر این دانشآموخته به دلیل ناآشنایی با محیط دانشگاه و نداشتن سواد کافی، با مشکلات جدی روبهرو شده و کار یک روز را با مشقتهای فراوان در سه روز انجام داده است. او مجبور میشود بار دیگر برای اصلاح مدرک نمرات دخترش، دو روز دیگر نیز کارهایش را کنار بگذارد. ذکیه میافزاید: «پدرم نابلد بود و بهسختی امور محصلان را پیدا کرد. بعد او را به بانک فرستاده بودند، ولی در آخر همه چیز اشتباه شده بود. به جای نام و تخلصم، نام کسی دیگر را نوشته کرده بودند و تاریخ تولدم را هم اشتباه رسانده بودند.»
در کنار این، دانشجویان دختر میگویند که افراد گروه طالبان جز پدر و برادر دانشجو، سایر اقارب وی، از جمله کاکا و پسر کاکا را نیز برای طی مراحل اسناد اجازه نمیدهند. به گفته این دانشجویان، افراد طالبان برای بررسی این کار، تذکره دانشجو و پدر یا برادر آنان را در هنگام وارد شدن به دانشگاه بررسی میکنند تا دختران کسی دیگر را به جای پدر یا برادرشان نفرستند.
شفیقه، فارغ تحصیل دانشگاه پلیتخنیک کابل، نیز در این مورد میگوید که افراد طالبان به دانشآموختهگان دختر اجازه ورود به دانشگاه برای طی مراحل نمرات و تصدیقنامهشان نمیدهند. افراد این گروه او را نیز بارها از درب دانشگاه راندهاند. او میگوید: «هر بار رفتم، برایم گفتند که باید پدر یا برادرتان بیاید. پدرم سواد ندارد و از طرفی پیر و ناتوان شده است. او چگونه کار طی مراحل اسناد مرا پیش ببرد!»
به گفته این دانشآموخته، طی مراحل اسناد نیاز به خود آنان دارد؛ چون دانشآموخته از تعداد مضمونها و کریدت درسی خود باخبر است و در صورت کم رساندن تعداد کریدتها و دیگر نارساییها، میتواند در همان زمان اصلاح کند. او میگوید: «ترانسکریپت نمرات به زبان انگلیسی رسانده شده است. من اگر پدر یا برادر خود را هم بفرستم، نمیتواند آن را بخواند و از خیلی از همصنفیهایم تا جایی که شنیدهام، به دلیل دقیق نرساندن کریدتهای مضمون، نمراتشان بالا و پایین شده است.» اما او میگوید که این توصیهها به ذهن طالب نمیگنجد.
از سویی، شفیقه نیز در انتظار نمرات چهار سال تحصیلیاش است تا در مقطع ماستری درخواست بورسیه به دانشگاههای بیرون از کشور را بدهد. با این حال، به دست آوردن تصدیقنامه و نمرات چهار سال تحصیلیاش، کار سادهای نیست. او میافزاید: «به نظر طالب آنان در حق ما لطف کرده که محرم ما را اجازه میدهند تا اسناد ما را طی مراحل کنند؛ اما آنانی که محرم ندارند و محرمشان بیرون از کشورند، چه کار کنند؟»
سوالی که پاسخ آن از سوی طالبان برای دانشآموختهگان دختر غیرمعقول است. به گفته این دانشآموختهگان، طالبان در پاسخ این سوال گفتهاند که تعداد کسانی که محرم ندارند، بسیار کم است. شفیقه در این مورد نیز میگوید: «حتا یک نفر هم که باشد، آیا او حق گرفتن نتیجه چهار یا پنج سال زحمت تحصیلیاش را ندارد؟ این کار واقعاً در حق دختران ناانصافی است.»
پیشتر همزمان با بسته شدن دانشگاهها به روی دختران از سوی طالبان، وزارت تحصیلات عالی این گروه به تمام دانشگاههای دولتی و خصوصی دستور داده است تا اسناد فراغت تحصیلی دختران که در سال 1401 خورشیدی فارغ شدهاند را طی مراحل نکنند و به هیچ یک از دختران فارغ تحصیل تا امر بعدی سند فراغت داده نشود.
حوا، فارغ تحصیل دانشگاه پلیتخنیک کابل، بار دیگر از ولایت بامیان به شهر کابل آمده تا اسناد و یا هم تصدیقنامه فراغتش را بگیرد و در موسسههایی که بست کاری اعلام میشود، پیشنهاد کار دهد. اما به گفته او، برای قبول شدن در سازمانهایی که درخواست نیروی کار دارند، باید حداقل یکی از سندهای دانشگاه که نشان دهد او فارغ تحصیل شده است را ضمیمه درخواست کاری کند. او در این مورد میگوید: «با وضعیت بد اقتصادی که داریم، کرایه موتر داده و کابل آمدهام تا بعد از این برای درخواست دادن برای کار تصدیقنامه یا نمرات خود را داشته باشم، اما برایم اجازه نداند تا وارد دانشگاه شوم.» به گفته این دانشآموخته، او نمیتواند از پدرش خواهش کند تا کابل بیاید؛ چون جای بودوباش ندارد و برای کرایه گرفتن محل زندهگی نیز یک مقدار هزینه نیاز است که آنان در این شرایط قادر به پرداخت آن نیستند.
این در حالی است که با گذشت کمتر از دو سال از حاکمیت طالبان، این گروه تا حال هیچ اقدامی مبنی بر بازگشایی درب دانشگاه و مکتبها به روی دختران نکرده است. همچنان محرومیتها از سوی طالبان بالای زنان و دختران افغان در عرصههای مختلف چون حق کار، فعالیت اجتماعی و بهخصوص آموزش هر روز در حال افزایش است. با اینکه اقدامهای زنستیزانه این گروه هر بار از سوی جامعه بینالملل و سازمان حقوق بشر محکوم میشود، اما به نظر میرسد که طالبان به خواست زنان در افغانستان و جامعه ملل تمکین نمیکنند.