با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، زندهگی شهروندان این کشور در ابعاد مختلفی دچار دگرگونی شده است. برخورد سختگیرانه طالبان با شهروندان در بسیاری از موارد دردسرآفرین بوده است. هرچند معضل بیکاری در زمان حاکمیت نظام جمهوری نیز وجود داشت، اما با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، فقر و بیکاری دامنگیر طیف وسیعتری از مردم شده است. چالشهای اقتصادی ناشی از بیکاری، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده است. همچنان سختگیری طالبان در گردآوری مالیات و بیاعتنایی آنان به وضعیت اقتصادی کشور، چالشهای زیادی را برای شهروندان این کشور رقم زده است.
قیودات طالبان در بخش پرداخت پول صرفیه برق یکی از مواردی است که شکایت باشندهگان ولایت هرات را به همراه دارد. هرات یکی از ولایتهای افغانستان است که به دلیل واقع شدن در مسیر واردات برق از دو کشور ايران و ترکمنستان، از برق دوامدار برخوردار است. با این حال، سایه فقر شبهای تار باشندهگان هرات را تاریکتر ساخته است. بسیاری از خانوادههای فقیر به دلیل ناتوانی در پرداخت پول صرفیه برق، برای چندین شبانه روز و حتا در مواردی برای هفتهها و ماهها از داشتن برق محروم میباشند.
مصرفکنندهگان برق در هرات مکلفاند که پول صرفیه برق را هر دو ماه یک بار پرداخت کنند. در حکومت پیشین مصرفکنندهگانی که پول صرفیه برق را در زمان معین آن نمیپرداختند، دستکم دو تا سه دوره فرصت داشتند که باقیات گذشته را بپردازند. با تسلط طالبان بر افغانستان اما این روند به گونه کامل متفاوت شده است.
مسوولان شرکت برقرسانی برشنا در هرات که زیر اداره طالبان کار میکنند، برخورد سختگیرانهای را با مصرفکنندهگان برق در پیش گرفتهاند. در صورتی که مصرفکنندهگان صرفیه برق را در ختم هر دوره پرداخت نکنند، از خدمات برق محروم میشوند. کارمندان شرکت برشنا فیوز و یا میتر برق مصرفکنندهگان را ضبط میکنند و تا زمانی که پول صرفیه برق را نپردازند، برق آنان وصل نمیشود. این سختگیری طالبان در وضعیت فقر و بیکاری سبب شده تعداد زیادی از شهروندان فقیر کشور که قدرت پرداخت به موقع پول صرفیه برق را ندارند، در یک شهر بزرگ باوجود برق دوامدار، از نعمت برق محروم شوند و شبها را در تاریکی سپری کنند.
عبدالرحمان ۵۸ سال دارد و در ناحیه ششم شهر هرات زندهگی میکند. این مرد کهنسال نانآور یک خانواده ۹ نفری است. فرزندان کلانش همه دختر هستند و نمیتوانند مانند پسران در بیرون از خانه کار کنند. عبدالرحمان که در حکومت پیشین به عنوان ملازم در یکی از مکاتب شهر هرات کار میکرد، اکنون بیکار است. این مرد کهنسال میگوید که پس از روی کار آمدن رژیم طالبان در هرات، یکی از جنگجویان این گروه پدر خود را در این مکتب به جای او گماشته است. عبدالرحمان میافزاید که بیش از یک هفته میشود که برق خانهاش قطع شده؛ زیرا او به دلیل ناتوانی نتوانسته پول صرفیه برق را پرداخت کند. به این ترتیب کارمندان شرکت برقرسانی برشنا زیر اداره طالبان پس از اولین دور میترخوانی فیوز و میتر برق او را با خود بردهاند.
این باشنده هرات، طالبان را مسوول زندهگی تاریک خانوادهاش میداند و میگوید که این گروه وظیفهاش را که یگانه راه کسب نان و رسیدن به ضرورتهای زندهگیاش بود، از او گرفته است. این مرد کهنسال با توجه به سنوسالش توانایی کارهای شاقه و روزمزد را ندارد، اما با آن هم به گفته خودش، چندین روز پیهم سر گذر رفته تا شاید کار روزمزد پیدا کند. او توضیح میدهد که کارفرمایان وقتی سر گذر دنبال کارگر میآيند، کارگرانی را انتخاب میکنند که از لحاظ ظاهری قوی و جوان باشند. با این اوصاف، افراد کلانسال مانند او شانس انتخاب شدن را ندارند. عبدالرحمان علاوه میکند که هر شب در فضای تاریک خانه دور از دید زن و فرزندانش بابت این که نمیتواند روشنی خانهاش را برگرداند، اشک میریزد. این باشنده هرات احتمال میدهد که اگر حکومتداری طالبان به همین طور پیش برود، او و خانوادهاش برای چندین ماه و حتا سال دیگر بدون برق زندهگی خواهند کرد.
گلافروز، باشنده ناحیه هفتم شهر هرات است. شوهرش برای کار به ایران رفته و آن جا مصروف کارگری است. این زن میگوید که این ماه به دليل مسدود بودن حساب بانکی صرافی که شوهرش ماهانه از طریق آن پول حواله میکند، نتوانست سر وقت پول صرفیه برق را بپردازد. خانم گلافروز میافزاید که میترخوانهای ریاست برق فیوز میتر برق خانهاش را با خود برده اند. این باشنده هرات توضیح میدهد که از هشت روز به اینسو برق ندارد و افزون بر تحمل تاریکی و گرمی، از این که خانهاش در یک کوچه فقیرنشین واقع است و نل آب شهری ندارد، با مشکل نبود آب آشامیدنی و مصرفی روبهرو شده است. این خانم میافزاید که روزانه باید ۲۰۰ متر راه را چندین مرتبه رفتوآمد کند و از مسجد محل آب آشامیدن و سایر نیازهای روزانه خود را تأمین کند. گلافروز از بیتوجهی طالبان نسبت به وضعیت مردم فقیر و زنان سرپرست خانواده شکایت دارد و علاوه میکند که در حکومت پیشین گاهی دو یا حتا سه دوره نمیتوانست پول صرفیه برق خود را بپردازد، اما هیچ گاهی برق او قطع نشده بود.
جستوجوی جدی و دوامدار کارمندان ریاست برق ولایت هرات برای شناسایی میترهای مقروض در کوچههای شهر هرات امر بیپیشینهای است. کارمندان ریاست برق هرات گاهی به جای میترهای مقروض، میترهایی مصرف کنندهگان دیگری که پول صرفیه برق خود را پرداخت کردهاند، نیز با خود میبرند؛ اقدامی که به دلیل بیتجربهگی آنان صورت میگیرد و شکایت باشندهگان هرات را در قبال دارد.
سیدحسن، یکی از وکلای گذر در ناحیه پنجم شهر هرات است. او میگوید که کارمندان ریاست برق این ولایت روزانه به گونه متواتر در کوچههای این گذر گشتوگذار دارند و فیوزها و میترهای مصرفکنندهگانی که پول صرفیه برق خود را بپرداخته باشند را با خود میبرند. این وکل گذر تایید میکند که در موارد زیادی اتفاق افتاده که به جای میترهای مصرفکنندهگان مقروض، میترهای مصرفکنندهگانی که پول صرفیه برق خود قبلاً به تاریخهای معیین پرداختهاند را با خود بردهاند. او دلیل این کار را حضور افراد غیرمسلکی و کمتجربه عنوان میکند که از سوی طالبان در این بخشها به کار گماشته شدهاند.
با این وصف، باشندهگان هرات به این باورند که طالبان در صدد گردآوری پول هستند و هیچ اعتنایی به سرگردانی مصرفکنندهگان برق ندارند. پیامی که مدتی پیش از سوی عدهای از باشندهگان هرات به مسوولان بلندپایه طالبان در این ولایت فرستاده شد، از نارضایتی آنان حکایت دارد. در این پیام آمده که با تصرف هرات توسط طالبان، کارمندان شرکت برقرسانی (برشنا) برخورد مناسبی با باشندهگان این ولایت ندارند.
بر اساس محتوای این پیام، کارمندان این شرکت بدون در جریان گذاشتن مصرفکنندهگان برق، میترهای برق را با خود میبرند و بدون حضورداشت مالک آن، در مکانهای ویژه مورد بررسی قرار میدهند. در بیشتر موارد، کارمندان شرکت برشنا بالای مصرفکنندهگان اتهام میبنند که این میتر برق دستکاری شده و شما مکلف به پرداخت جریمه هستید. جریمه دستکاری در میتر برق در مواردی تا 100 هزار افغانی پول نقد میرسد. در این صورت، مصرفکنندهگان برق مجبور میشوند یا رشوت بپردازند و یا هم با واریز کردن جریمه به حساب دولت، به خرید میتر جدید اقدام کنند. گفتنی است که خرید و نصب میتر جدید برق حدود پنج هزار افغانی هزینه برمیدارد.
منابع تأیید میکنند که این پیام باشندهگان هرات به مسوولان ارشد طالبان در این ولایت رسیده است، اما تاکنون هیچ اقدامی برای بهبود این وضعیت روی دست گرفته نشده است. در این باره موفق نشدیم دیدگاه شرکت برقرسانی (برشنا) زیر اداره طالبان را درباره وضع سختگیریها داشته باشیم.
برخورد سختگیرانه طالبان در حالی صورت میگیرد که با روی کار آمدن این گروه، بخش بزرگی از شهروندان کشور در نهادهای دولتی و سکتور خصوصی وظایف خود را از دست دادند. در کنار چالشهای دیگر، افزایش بیکاری سبب گسترش فقر در افغانستان شده و قدرت خرید مردم به گونه قابل ملاحظهای کاهش یافته است.