در یک سال گذشته بیش از ۱۰۰ کارمند زن در چهار ولایت شمال کشور شغل رسانهایشان را از دست داده و خانهنشین شدهاند. این زنان پس از سالها فراگیری آموزشهای مسلکی و کار عملی در رسانههای محلی، اکنون با سرنوشت ناروشنی روبهرو هستند. مشکلات اقتصادی چالش دیگری در برابر این زنان است که با آن دستوپنجه نرم میکنند.
براساس اطلاعات منابع محلی، در جریان نظام جمهوری در کشور تنها در چهار ولایت شمال 121 زن در 47 رسانه محلی به عنوان خبرنگار و یا کارمند رسانهای فعالیت داشتند. با تسلط طالبان بر کشور و وضع محدودیت بر رسانهها، 31 رسانه محلی در ولایتهای جوزجان، فاریاب، سمنگان و سرپل از فعالیت باز ماندند. با توقف فعالیت این رسانهها، 119 کارمند زن شغل رسانهای را از دست دادند.
براساس آمارهای موجود، پیش از روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور 55 زن در 19 رسانه تصویری، صوتی و چاپی در ولایت جوزجان مشغول کار بودند. مسوولان شماری از رسانههای محلی در جوزجان میگویند که در یک سال گذشته هیچ زنی در این رسانهها فعالیت نداشته است.
در همین حال، نماینده ولایتی یکی از نهادهای حامی رسانهها در سمنگان میگوید که در حکومت قبلی 21 تن از بانوان فعال رسانهای در 12 رسانه صوتی، تصویری، چاپی و آژانسهای خبری در این ولایت مشغول کار بودند، اما پس از تحول سیاسی در کشور همه این بانوان وظایفشان را از دست دادهاند. به گفته او، از میان 12 رسانه محلی در سمنگان، در حال حاضر تنها دو رسانه خصوصی و سه رسانه دولتی زیر اداره طالبان فعالیت دارند. نماینده ولایتی این نهاد حمایتکننده رسانهها خاطرنشان میسازد که در حال حاضر در این پنج رسانه فعال در سمنگان هیچ بانویی وظیفه اجرا نمیکند.
آمارهای موجود نزد مسوولان رسانههای محلی در فاریاب نشان میدهد که پیش از روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور حدود 28 خانم و دخترخانم در هفت رسانه محلی این ولایت مصروف کار بودند. مسولان رسانههای محلی توضیح میدهند که نقش بانوان خبرنگار در بخش آگاهیدهی از حقوق زنان، دادخواهی برای جلوگیری از خشونت علیه زنان، جایگاه زنان در حکومتداری محلی وغیره بسیار سودمند بوده است. این بانوان اکنون از فعالیتهای رسانهای کنار زده شده و در حالت بیسرنوشتی به سر میبرند.
با این حال، شماری از کارمندان پیشین زن در رسانههای محلی وضع محدودیتهای سختگیرانه ریاست امر به معروف و نهی از منکر طالبان را از علتهای اساسی توقف فعالیتهای رسانهای آنان در ولایتهای شمال کشور عنوان میکنند. آنان توضیح میدهند که با دشواریهای زیاد تحصیلاتشان را تکمیل کردند و کارهای رسانهای را آموختند، اما اکنون در گوشه خانه نشسته و از وضعیت کنونی خود رنج میبرند.
آرزو احمدی، یکی از خبرنگاران پیشین در شمال کشور است. او مدت چهار سال دور از خانواده در لیلیه ولایت بغلان سپری کرده تا تحصیلاتش را در رشته ژورنالیزم تکمیل کند. خانم احمدی در صحبت با روزنامه 8صبح گفت که برای تأمین مخارج دوره تحصیل در یکی از رسانههای محلی در بغلان بهعنوان مجری برنامههای اجتماعی و فرهنگی کار میکرد. او پس از فراغت از دانشگاه به زادگاهش در ولایت سرپل برگشت و بهعنوان مسوول نشرات برنامههای یکی از رسانههای محلی وظیفه گرفت. با سقوط نظام جمهوری فعالیت بیشتر رسانههای محلی در ولایت سرپل متوقف شد و دهها کارمند این رسانهها شغلشان را از دست دادند.
بانو احمدی نیز یکی از خبرنگارانی است که با روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور، وظیفهاش را از دست داد و اکنون در حالت بیسرنوشتی زندهگی میکند. همانند آرزو احمدی دهها بانوی دیگر در ولایت سرپل نانآور خانوادهها بودند که کارهای رسانهای را از دست داده، اکنون با مشکلات اقتصادی مواجهاند.
هرچند مسوولان ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در سرپل میگویند که فضا برای ادامه نشرات رسانههای محلی در این ولایت فراهم شده است، اما رسانههای خصوصی با مشکلات اقتصادی روبهرویند و روی همین علت شماری از رسانههای خصوصی تاکنون نتواسته نشراتشان را از سر بگیرند. در این رسانههای خصوصی نیز زنان زیادی وظیفه اجرا میکردند.
لیلا جویا، خبرنگار محلی در شهر میمنه، مرکز ولایت فاریاب بود که اکنون وظیفهاش را از دست داده است. او در کنار ادامه تحصیلات، در یکی از رسانههای محلی مشغول کار بود. بانو جویا برای پوشش رویدادهای مختلف خبری به مرکز و ولسوالیهای این ولایت سفر میکرد تا مشکلات و خواستهای باشندهگان روستاها و ولسوالیهای فاریاب را به گوش مسوولان برساند. این بانوی خبرنگار پس از سقوط نظام جمهوری، وضع قیودات از سوی طالبان و متوقف شدن نشرات رسانههای محلی در فاریاب دیگر به کار خبرنگاری ادامه نداده است.
لیلا جویا از وضعیت کنونیاش رنج میبرد. او از هشت ماه به اینسو به شهر مزارشریف نقل مکان کرده و در خانهاش مشغول خیاطی است تا از این طریق بتواند نفقه خانواده را تأمین کند. خانم جویا در صحبت با روزنامه 8صبح گفت: «با سرنوشت مبهمی مواجه شدهام. از کار خبرنگاری دست کشیدم و مجالی برای ادامه کار خبرنگاری برایم باقی نمانده است.»
این در حالی است که در فاریاب خشونت بر خبرنگاران زن نسبت به ولایتهای جوزجان، سمنگان و سرپل بیشتر ثبت شده است. سه خبرنگار محلی به شمول یک گزارشگر زن در این ولایت به دلیل نشر یک گزارش انتقادی علیه طالبان، به محکمه معرفی شدهاند.
با این همه، سازمان گزارشگران بدون مرز با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی خبرنگاران در افغانستان، گفته است که ۵۹ درصد خبرنگاران با روی کار آمدن رژیم طالبان در کشور، شغلهایشان را از دست دادهاند. این سازمان در گزارشی آورده است که پس از سقوط نظام جمهوری در افغانستان، ۳۹ درصد از رسانهها بسته شده و ۹۰ درصد از خبرنگاران زن کارهایشان را از دست دادهاند. این نهاد از طالبان خواسته که به آزار و اذیت خبرنگاران پایان دهد و برای خبرنگاران اجازه دهند که بیمزاحمت کارهایشان را انجام دهند. طالبان اما تاکنون به خواست این سازمان پاسخ مثبتی ارایه نکرده است.