حمله مرگبار انتحاری در میان نمازگزاران «مسجد جامع گذر سیدآباد» ولایت کندز، واکنشهای تند و محکومیت گسترده بینالمللی را در پی داشته است. دهها نفر در اثر این حمله که مسوولیت آن را گروه داعش بر دوش گرفت، کشته و زخمی شدهاند. کشتهگان این حمله انتحاری روز شنبه، هفدهم میزان، یک روز پس از انفجار، در گورستانی، کنار هم به خاک سپرده شدند. شماری از شهروندان با نشر تصاویری از مراسم خاکسپاری قربانیان این حمله، از تأمین نشدن امنیت انتقاد کرده و گفتهاند به رغم اینکه طالبان از تأمین امنیت مردم اطمینان داده بودند، اما به وعدههایشان عمل نکردهاند. نهادهای بینالمللی و حقوق بشری نیز این حمله را محکوم کرده و آن را جنایتی در ادامه کشتارهای هدفمند شیعیان و هزارهها دانستهاند. در همین حال طالبان تأکید دارند که بهزودی عامل این حمله را بازداشت و مجازات میکنند. به گفته طالبان، ریشه این حملات مشخص است و نیروهای آنها در آینده نزدیک این ریشه را قطع خواهند کرد.
حمله انتحاری بر مسجد گذر سیدآباد حوالی ساعت 1:30 روز جمعه، شانزدهم میزان، رخ داد. براساس آمارها، در این حمله بیش از 50 تن کشته و 143 تن دیگر زخمی شدهاند. این آمار نهایی نیست و ممکن است شمار تلفات افزایش یابد. گروه داعش با برعهده گرفتن مسوولیت این حمله، اعلام کرد که این حمله توسط «محمد اویغوری» انجام شده است. این حمله با واکنشهای تند شهروندان روبهرو شده است. شماری مدعیاند که در این حمله بیش از 100 تن کشته شدهاند. تصاویر نشر شده در شبکههای اجتماعی، نشان میدهد که شماری از این قربانیان در گورستانی، کنار هم به خاک سپرده میشوند.
برخی از شهروندان این حمله را هدفمند و تداوم کشتار هزارهها دانستهاند. باسط خالقی با نشر تصاویری از جریان خاکسپاری این قربانیان، گفته است: «در اینجا نسلی دفن شد، نسل بیدادگر و مظلوم که تنها سزاوار مردن هستند و بس.» او با اشاره به حملات گذشته بر جامعه هزاره، مینویسد سالها است که مردم هزاره دستهدسته در دل خاک دفن شده میشوند و هنوز از ریختن خونشان نه جهان آرام شده و نه «خونآشامها.»
قاسم جویا، از کاربران فیسبوک، با نشر نوار تصویری از قربانیان حمله بر مسجد سیدآباد کندز، گفته است که هزارهها به بهانههای مختلف سلاخی و کشته میشوند. او این حمله را زنگی خطر عنوان کرده و گفته است: «حادثه غمبار و خونین کندز زنگ خطر جدید و شروع دوباره سریال نسلکشی شیعه و هزاره است.»
شهابالدین محمدی، از فعالان مدنی، این حمله را نکوهش کرده و نوشته است که جامعه هزاره هم در زمان حکومت پیشین و هم در حال حاضر زیر تهدید گروههای تروریستی قرار دارد. به گفته او، در زمان حکومت پیشین، هزارهها در مساجد، مکاتب، سالونهای عروسی و کلبهای ورزشی بارها مورد حمله قرار گرفتند و صدها کشته و زخمی دادند. این فعال مدنی این حملات را ادامه کشتارهای هدفمند دانست و از جامعه جهانی خواست که در قبال چنین کشتاری، خاموش نباشد.
محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان، با محکوم کردن حمله مرگبار بر مسجد سیدآباد کندز گفته است که ابعاد این «جنایت ضد بشری» به اندازهای وسیع است که هر وجدان بیداری را تکان میدهد. به گفته او، این جنایت بهروشنی عمق فاجعه و خشونتی را که مردم افغانستان گرفتار آن هستند، نشان میدهد. خلیلی تصریح کرده است که همه هستی و داشتههای مردم افغانستان، میدان تاختوتاز گروههای تروریستی و خونآشام گشته است. وی از سکوت جامعه جهانی نسبت به این حملات ابراز تاسف کرده و گفته است که جهان و نظام بینالملل حاکم بر مناسبات جوامع بشری در حال نظاره این فجایع و کشتار سلسلهوار هستند.
رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان از گسترش اینگونه حملات هشدار داده و از جهان و طالبان خواسته است که در برابر چنین حملات بیتفاوت نباشند. به گفته او، اگر این حملات جدی گرفته نشود، برای دیگران نیز درد سر بزرگی ایجاد خواهد کرد و بهسرعت گسترش خواهد یافت. خلیلی در ادامه تصریح کرده است: «تروریسمی که داعیه جهانی دارد و در منتهای خشونت و قساوت عمل میکند و اهداف و آیندهاش مرموز و پنهان است، اژدهایی است که با بلعیدن و دریدن انسانها، بزرگتر و هولناکتر میشود و هرچه زمان میگذرد، مقابله با آن دشوارتر خواهد شد.»
اگر توان تأمین امنیت ندارید، مردم را مسلح کنید!
محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، نیز در واکنش به این حمله گفته است: «جنگ زرگرى: طالبان اويغورها را گفتند در نزديك چين فعاليت نكنيد، آنها ٣٠٠ نفر هزاره و شيعه را در مسجد شهيد و زخمى كردند.» او با محکوم کردن این حمله، گفته است از آنجایی که طالبان بر همه نقاط کشور تسلط دارند، مسوولیت حفاظت از جان، مال و ناموس مردم را دارند. به گفته او، در صورتی که طالبان نمیتوانند امنیت مراکز دینی، فرهنگی و تجمعات مردم را تأمین کنند، باید براى متوليان مساجد، حسينيهها و مدارس دينى و فرهنگى سلاح و مجوز توزيع كنند تا خودشان امنيت این مراكز را تأمين كنند. او هشدار داده است که در غير این صورت، مسووليت اين كشتارهاى «وحشيانه» به دوش طالبان خواهد بود.
محقق در حالی به تأمین امنیت مساجد و مراکز عملی ـ فرهنگی توسط مردم اشاره کرده است که در زمان حکومت پیشین، امنیت این مراکز توسط مردم تأمین میشد. اکنون طالبان میگویند تهدیدات به حدی جدی نیست که این طرح عملی شود. به گفته آنها، عاملان این حملات مشخص است و نیروهای طالبان بهزودی آنها را سرکوب خواهند کرد.
ذکیه عادلی، معین امور اجتماعی وزارت عدلیه حکومت پیشین، در یادداشتی در واکنش به این حمله گفته است، هر قطره خونی که در افغانستان ریختانده میشود، مسوولیتش برعهده طالبان است. به باور خانم عادلی، طالبان مبتکر و آغازگر حملات انتحاری در افغانستان بوده و در بیست سال گذشته، زمینه ظهور و فعالیت گروههای تروریستی از جمله القاعده و داعش را فراهم کردهاند. او همچنان تأکید کرده است که طالبان با «قرائتهای افراطی از دین و تبلیغ آن»، آتش «نفاق و کینهتوزی» علیه اقلیتهای قومی و مذهبی را دامن زدهاند که سالهای سال مردم افغانستان در آن خواهند سوخت.
فوزیه کوفی، رهبر حزب موج تحول افغانستان، در واکنش به حمله انتحاری بر نمازگزاران در کندز گفته است این حمله ثابت میکند که گروههای تروریستی هنوز جز سودای ویرانگری، قتل و کشتار، در سر ندارند. به گفته او، عطش جنونآسای قدرتطلبی بیشتر از آن است که «این ددمنشان» در خشونتورزی پروای نماز، دین و مذهب را داشته باشند. او در صفحه فیسبوکش نوشته است: «گروههای تروریستی خوب بدانند که ناف آنها را با خشونت بریدهاند و حیات و بقایشان با ترور و وحشت بسته است. این هیولای قرن اگر دست از خشونت بردارد و راه و رسم آدمیت پیشه گیرد، دیگر تروریست نخواهد ماند، بلکه انسان میشوند.»
با این حال کمیسیون حقوق بشر افغانستان نیز حمله بر مسجد سیدآباد در کندز را محکوم کرده و آن را «جنایتی در ادامه کشتارهای هدفمندانه شیعیان و هزارهها» دانسته است. این کمیسیون در اعلامیهای، از اینکه هیچ سازوکار محافظتی قابل اعتمادی برای حمایت از جمعیت در معرض خطر وجود ندارد، ابراز نگرانی کرده است.
دبیر کل سازمان ملل متحد هم حمله بر نمازگزاران در کندز را محکوم کرده و گفته که کشتار غیرنظامیان نقض حقوق اساسی بشر است. آنتونیو گوتریش، دبیر کل سازمان ملل متحد، روز جمعه، شانزدهم میزان، با نشر توییتی حمله روز جمعه بر نمازگزاران شیعه در کندز را نقض حقوق اساسی بشر و قوانین بینالمللی بشردوستانه خوانده است.
نماینده اتحادیه اروپا برای افغانستان نیز حمله بر مسجد سیدآباد کندز را وحشیانه خوانده و گفته است که این حمله، جنایتی وحشتناک علیه مردم بیگناه و دین اسلام است.
در همین حال طالبان تهدیدات داعش را جدی نمیدانند و معتقدند که بهزودی «فتنههای داعش» از بین برده میشود. بلال کریمی، از سخنگویان طالبان، به روزنامه 8صبح گفت که قطعات خاص نیروهایشان عملیات خود را آغاز کردهاند و لانههای داعش را از بین میبرند. به گفته او، در حال حاضر گروه داعش پشتوانه مردمی ندارد و نمیتواند چالشی جدی برای مردم باشد. او در رابطه به حمله روز گذشته داعش گفت که بهزودی عاملان آن شناسایی و مجازات خواهند شد.
این حمله اولین حمله بر یک مسجد هزارهها پس از به قدرت رسیدن طالبان است. این در حالی است که در زمان حکومت پیشین، بارها مکاتب، مساجد، کلبهای ورزشی و سالونهای عروسی مرتبط به هزارهها مورد هدف قرار گرفته و هزاران تن کشته و زخمی شدهاند.