خلیل اسیر
نهمین دور گفتوگوهای امریکا و طالبان ناوقت شنبهشب، نهم سنبله، پایان یافت. نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان گفته است که دو طرف در «آستانه» توافق هستند. زلمی خلیلزاد به دنبال پایان این دور از گفتوگوها برای مشورت به کابل آمده است.
سخنگوی دفتر سیاسی طالبان نیز از پایان موفقانه نهمین دور گفتوگوهای قطر خبر داده است. سهیل شاهین صبح روز یکشنبه در توییتی تصریح کرد که توافق شده است نمایندهگان دو طرف ساعت دو بعد از ظهر امروز نیز با هم بنشینند و «برخی موارد تخنیکی» را تکمیل کنند. او اطمینان داده است که فعلاً «در آستانه پایان اشغال و حل صلحآمیز مسأله افغانستان قرار داریم.»
دور نهم گفتوگوهای امریکا و طالبان در ۳۱ اسد شروع شده بود. در این دور از گفتوگوهای دو طرف قرار بود متن توافقنامه دوجانبه بین امریکا و طالبان نهایی شود. تا ناوقت روز یکشنبه از نهایی شدن این توافقنامه سخنی به میان نیامده بود.
ناوقت دیروز بعضی از رسانهها گزارش دادند که نمایندهگان امریکا و طالبان بر سر ماده پنجم توافقنامه دوجانبه دچار اختلاف شدهاند. طبق اعلام این رسانهها، ماده پنجم این توافقنامه به قطع حمله طالبان به سربازان خارجی و همچنان قطع حمایت این سربازان از نیروهای امنیتی افغان در جریان خروج پرداخته است. منابع رسمی تا کنون وجود این ماده در متن توافقنامه و همچنان اختلاف نظر در باره آن را تأیید نکردهاند.
دیروز اول سپتامبر بود. مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا، ماه سرطان در سفرش به کابل گفته بود که امیدوار است تا اول سپتامبر (دهم سنبله) توافق صلح با طالبان به دست آید. تا ناوقت دیروز (اول سپتامبر) این هدف به دست نیامده بود.
پروسه نفسگیر صلح
زمانی که زلمی خلیلزاد به حیث نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان در ۱۳ ماه سنبله ۱۳۹۷ تعیین شد تا کنون نزدیک به یک سال سپری شده است. ماموریت زلمی خلیلزاد در آن زمان در این سمت تسهیل شرایط صلح برای پایان جنگ در افغانستان تعریف شده بود. خلیلزاد برای انجام این ماموریت اولین سفرش را از پاکستان – کشوری که به گفته مقامات افغان از فعالیت گروه طالبان حمایت میکند – در ۱۲ میزان همان سال آغاز شد. زلمی خلیلزاد از آن زمان تا کنون نه دیدار رسمی با نمایندهگان گروه طالبان انجام داده است.
نخستین دیدار نمایندهگان امریکا و طالبان در بیستم میزان ۱۳۹۷ برای یک روز در قطر برگزار شد. دومین دیدار دو طرف حدود یک ماه بعد در ۲۵ عقرب همان سال نیز در قطر انجام شد. اما میزبان سومین دیدار آنها از ۲۶ تا ۲۸ قوس ۱۳۹۷ امارات متحده عربی بود. تا این دم تلاش امریکا بر این بود که طالبان را به شروع گفتوگو با دولت افغانستان و وضع آتشبس بین دو طرف ترغیب کند. طالبان اما خواستار خروج سربازان خارجی و همین طور رهایی زندانیان خود از زندان بودند. آنها هر نوع گفتوگو با دولت را مردود میخواندند. طوری که هیأت اعزامی دولت به امارات موفق نشد در نشست ماه قوس این گروه با امریکا شرکت کند.
در دور چهارم گفتوگوهای امریکا و طالبان به دنبال آنکه طالبان از توقف گفتوگوهایش با امریکا هشدار داد، موضوعات مورد بحث در گفتوگوهای دو طرف مشخصتر شد. خروج سربازان خارجی از افغانستان، قطع روابط طالبان با گروههای تروریستی، آتشبس جامع و شروع گفتوگوهای بینالافغانی، چهار موضوع کلیدی است که دو طرف به ادامه گفتوگوها بر سر آن در این دور توافق کردند. دور چهارم گفتوگوهای امریکا و طالبان در اول دلو ۱۳۹۷ آغاز شد و با تمرکز روی این چهار موضوع تا ششم همین ماه ادامه یافت.
زلمی خلیلزاد در پایان دور پنجم گفتوگوهایش با نمایندهگان امریکا در قطر اعلام کرد که در این دور دو طرف روی «پیشنویس» خروج نیروهای خارجی از افغانستان و قطع روابط طالبان با گروههای تروریستی به توافق رسیده است. ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان، نیز همزمان با شروع گفتوگوهای دور پنجم با زلمی خلیلزاد دیدار کرد. این دور از گفتوگوهای دو طرف از ششم تا بیستویکم حوت ۱۳۹۷ ادامه یافت.
دور ششم گفتوگوهای امریکا و طالبان از یازدهم تا نزدهم ثور ۱۳۹۸ و دور هفتم این گفتوگوها نیز از هشتم تا هژدهم سرطان ۱۳۹۸ باز هم به میزبانی قطر برگزار شد. اما در پایان دور هشتم گفتوگوهای امریکا و طالبان از دوازدهم تا بیستویکم اسد همین سال بود که اعلام شد نمایندهگان دو طرف پیشنویس توافقنامه دوجانبه را تهیه کردهاند. به دنبال آن گفتوگوهای درون خودی بر سر پیشنویس این توافقنامه آغاز شد. قرار بود اینبار در دور نهم گفتوگوهای امریکا و طالبان از سیویکم اسد تا نهم ماه جاری سنبله پیشنویس این توافقنامه نهایی شود و برای امضا آماده شود، اما این هدف تا ناوقت دیروز به دست نیامده بود.
گفتوگوهای بینالافغانی صلح
مقامات میگویند به دنبال توافقات امریکا و طالبان، گفتوگوهای بینالافغانی نیز شروع میشود. به گفته وزارت دولت در امور صلح، هیأت گفتوگوکننده دولت برای صلح با طالبان با عضویت پانزده تشکیل شده است و فعلاً سرگرم اتخاذ آمادهگی برای گفتوگو با طالبان هستند.
عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی، دو شب پیش در گفتوگو با «طلوع نیوز» گفت در صورتی که توافقات امریکا و طالبان نهایی شود و هیأت گفتوگوکننده دولت نیز جنجالی نشود، ظرف روزهای آینده گفتوگوهای بینالافغانی آغاز خواهد شد. او گفت که برای شروع گفتوگوهای بینالافغانی، حالا حرف از روزها است نه هفتهها؛ به شرط آنکه توافقات امریکا و طالبان نهایی شود و چگونگی ترکیب هیأت گفتوگوکننده دولت هم جنجالی نشود. عبدالله از جانب دیگر خاطرنشان ساخت که او «حدود چند هفته پیش» پیشنویس توافقنامه امریکا و طالبان را مطالعه کرده است. به گفته او، در این پیشنویس، به خروج چیزی کمتر از چهار هزار سرباز امریکایی در مرحله نخست و همچنان تاریخ خروج کامل این نیروها از افغانستان اشاره شده است. عبدالله توضیحات بیشتری در این باره نداد.
ریاست جمهوری اما پیشتر گفته بود که متن توافقنامه امریکا و طالبان را به دست نیاورده است و این متن پس از آنکه نهایی شد در اختیار حکومت افغانستان قرار داده میشود. از جانب دیگر، محمدسرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری، روز یکشنبه در یک همایش انتخاباتی، گفت که پروسه صلح آنقدر پیچیده و نفسگیر است که به رغم نُه ماه تلاش همه جوانب بینالمللی به هیچ نتیجه روشن یا نهایی نرسیده است. او افزود که هنوز هم حتا از آتشبس و گفتوگوهای مستقیم بینالافغانی هیچ نشانهای دیده نمیشود و حملات تهاجمی طالبان هر روز بیشتر میشود. او با تأکید بر برگزاری به موقع انتخابات گفت که توسل به هر راه دیگر افغانستان را به سوی آینده مجهول و یا گذشته تاریک سوق میدهد، که مردم نه به گذشته تاریک برمیگردند و نه هم به سوی آینده مجهول خواهند رفت.
انتخابات ریاست جمهوری در ششم میزان امسال برگزار میشود. عبدالله عبدالله از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری دو شب پیش گفت که در صورت حصول اطمینان از برقراری صلح پایدار و پایان دایمی جنگ، صلح را نسبت به این انتخابات ترجیح خواهد داد. پیش از او محمدحنیف اتمر دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری نیز گفته بود در صورتی که شفافیت انتخابات تأمین نشود، اولویت او صلح خواهد بود نه انتخابات. با این حال، محمدسرور دانش این نامزدان را به همکاری با طالبان و کشورهای بیگانه برای جلوگیری از برگزار انتخابات متهم کرده است. او همزمان تأکید کرده است که برگزاری انتخابات یگانه راه رسیدن به صلح پایدار است و برای صلحی که هنوز معلوم نیست کی به دست خواهد آمد، نباید انتخابات متوقف شود. پیشتر اما گروه طالبان، انتخابات را مانع صلح خوانده بود و هشدار داده بود که از برگزاری آن جلوگیری میکند.