کارشناسان محیطزیست و کشاورزی میگویند که افراد سودجو در ولایتهای کنر، بدخشان، غور، بادغیس، خوست، نورستان و برخی ولایتهای دیگر با قطع جنگلها، آلودگیهای محیطزیستی این مناطق را افزایش میدهند.
نابودی جنگلها که داشته ارزشمند محیطزیست است، باعث گرم شدن زمین، انقراض گونههای پرندگان، حیوانات و در نهایت بحران محیطزیستی را سبب میشود.
دانشمندان محیطزیست، جنگل را فلتر طبیعت میخوانند و براساس پژوهشها هر هكتار جنگل، قادر به تولید اکسیجن مورد نیاز حدود ده نفر در طول سال است.
علیآغا گوهری، کارشناس محیطزیست، میگوید که جنگل، به مجموعهای از درختانی اطلاق میشود که قطعهای از زمین را اشغال کرده باشد و یکی از مهمترین منابع طبیعی و ثروت ملی کشورها بهشمار میرود.
گوهری به 8صبح گفت: «جنگل، باعث رشد پرندگان، حیوانات و پوشش گیاهی میشود. حیوانات وحشی و پرندگان کمیاب بیشتر در مناطق کوهی و جنگلها زندگی میکنند. با نابودی جنگلها، در حقیقت محیطزیست در معرض نابودی قرار میگیرد؛ چون زمانیکه جنگلها قطع شود، پرندگان، حیوانات… کم شده و آهستهآهسته آلودگیهای محیطزیستی بیشتر میشود. اگر درخت و فضای سبز وجود نداشته باشد، انسانها با کمبود شدید اکسیجن مواجه خواهند شد.»
او همچنین میگوید که قطع جنگلها حیات بشری و انکشاف پایدار را بیثبات میکند: «براساس قانون، دولت مکلف به حفظ و بهبود جنگلها در سطح کشور است.»
در مادهی پانزدهم قانوناساسی آمده است: «دولت مکلف است در مورد حفظ و بهبود جنگلات و محيطزيست، تدابير لازم اتخاذ کند.»
در همین حال، آقای گوهری میگوید برای حفاظت و توسعه جنگلها همكاری مردم و تلاش مسوولان بسیار مهم تلقی میشود: «ادارهی ملی حفاظت از محیطزیست و وزارت زراعت، آبیاری و مالداری تاکنون کمتر مردم را در مورد حفاظت از جنگلها آگاهی دادهاند. افزایش آگاهیهای مردم در مورد نگهداری جنگلها، میتواند موثر واقع شود.»
گوهری افزود مسوولان این دو ارگان براساس قانون مکلفاند که از طریق رسانهها، برگزاری همایشها، کنفرانسها و سیمینارها مردم را تشویق به حفاظت از جنگلهای کشور کنند.
اما مسوولان وزارت زراعت و آبیاری میگویند که آنان پس از تصویب قانون جنگلها در ماه حمل سال جاری، کارهای قابل ملاحظهای برای بهبود وضعیت جنگلها کردهاند.
امانالله امانیار، رییس انکشاف جنگلهای این وزارت میگوید که در مجموع 1.9 میلیون هکتار زمین جنگل در کشور وجود دارد که تاکنون حدود 700هزار هکتار آن از بین رفته است.
آقای امانیار گفت: «در جریان جنگها، بیشترجنگلهای پسته در کشور قطع شده است. جنگلهای پسته از ولایت بدخشان الی بادغیس تخریب شده است.»
او نبود چوب سوخت، امنیت، حاکمیت قانون و تغییر اقلیم را از دلیلهای اساسی قطع جنگلها در کشور میخواند و مدعی است که آنان براساس مصوبه شورای وزیران، دو سال پیش قطع جنگل از ولایت کنر، را متوقف کردهاند.
بهگفتهی او، ریاست انکشاف جنگلهای وزارت زراعت، بارها همایشهایی را در مورد حفاظت از درختان و جنگلهای کشور راهاندازی کرده است.
از سویی هم، شماری از باشندگان شهر کابل، با انتقاد از مسوولان این وزارت و ادارهی ملی حفاظت از محیطزیست مدعیاند که زورمندان و مردم محل در اکثریت ولایتها به قطع درختان میوه ادامه میدهند.
محسن شمس، یکی از باشندگان ولایت خوست و دانشجوی دانشگاه کابل گفت: «در ولایت خوست، درختان جلغوزهی سیاه و جنگلات وسیعی وجود دارد اما بزرگان، زورمندان و مردم عادی برای چوب سوخت و قاچاق آن به پاکستان، در تلاش قطع اینگونه درختان هستند.»
بهگفته او، یگانه راهکار برای جلوگیری از قطع جنگلها این است که شوراهای انکشافی روستاها برای حفاظت از آن اقدام کنند: «وزارت زراعت، با همکاری وزارت داخله و ادارهی محیطزیست، مردم عادی را از طریق شوراهای انکشافی برای نگهداری از جنگلها بسیج کند. در روستاها افراد مشخص برای نگهداری از جنگلها استخدام شوند؛ چون سرمایه ملی است و حیات افغانستان وابسته به آن است.»
اهمیت جنگل
مسوولان وزارت زراعت، میگویند که جنگلها مانع خوبی در برابر سیلابها است: «جنگلات تاثیرات اساسی در بخش آبهای زیرزمینی، کاهش آلودگیهای هوا، تحفظ حیات وحش، کاهش گازهای مضره، کاهش فرسایش خاک، دارد. در نهایت باعث جلوگیری از طغیان رودخانهها و تنظیم جریانها آبی میشود. همچنین جنگلات در شکوفایی زراعت، اقتصاد، محیطزیست… بسیار اهمیت دارد.»
بهگفته امانیار، انکشاف مالداری و زراعت وابسته به جنگلها است. وزارت زراعت، در پلان 1392خود در نظر دارد که صدها کمیته و انجمن اجتماعی جنگلداری برای نگهداری از جنگلها حمایت کند.
به باور کارشناسان محیطزیست، موجودیت جنگلها در یک کشور باعث جلب توجه توریستان میشود. در حال حاضر برخی از کشورها که جنگلهای خود را حفظ کردهاند، سالانه توریستان بیشتری را جلب میکنند.
بر مبنای پژوهشهای دانشمندان، هر هكتار جنگل 500 تا 2هزار مترمكعب آب ذخیره میکند و زمان نفوذ یك لیتر آب در جنگل نسبت به زمینهای زراعتی بیشتر است.
با این حال، آقای گوهری میگوید که محیط جنگلی از آلودگیهای صوتی و هوا نیز جلوگیری میکند.
او گفت: «محیط جنگلی کمتر صداهای مخرب و گوشخراش دارد و کاملا محیطی آرامشبخش برای استراحت انسانهای خسته است. افرادی که در شهرها زندگی میکنند، نیاز اساسی به استراحت در محیطهای جنگلی دارند. در حال حاضر غرس نهال و حفاظت از آن تنها راهی برای کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا میباشد. با افزایش کاشت درختان در دو طرف جادهها و مراقبت از آنها میتوان گامی مفید برای کاهش سروصداها دانست.»
در همین حال، رییسجمهور کرزی، بارها از طریق بیانیههای رادیویی و تلویزیونی قطع جنگلها را خلاف ارزشهای دینی و دشمنی با مردم افغانستان خوانده است. آقای کرزی، از مردم خواسته است که به قطع جنگلها پایان دهند.
براساس پژوهشهای ادارهی خوراک و زراعت سازمان ملل متحد، در حال حاضر 50درصد جنگلهای افغانستان بهدلایل مختلف از بین رفته است.
مسوولان ادارهی ملی حفاظت از محیطزیست نیز میگویند که بررسیهای آنان نشان میدهد که در جریان جنگهای گذشته، حدود 50درصد جنگلهای کشور نابود شدهاند.
محمدکاظم همایون، رییس پلان میحطزیستی این اداره گفت: «براساس معیارهای جهانی، 25درصد مناطق یک کشور را باید جنگل پوشانیده باشد تا از آلودگیهای محیطزیستی جلوگیری شود. اما 5درصد مناطق افغانستان را جنگل پوشانیده است که حدود 50درصد آن از بین رفته است.»
آقای همایون، فساد گستردهی اداری در ادارههای دولتی را در کنار نبود امنیت، حاکمیت قانون، نبود هماهنگی بین ارگانهای ذیربط از دلیلهایی میخواند که باعث افزایش قطع و قاچاق چوب جنگلهای کشور شدهاند.
بهگفتهی او، بیشترین آمار جنگلزدایی در ولایتهای کنر، نورستان، ننگرهار و برخی از ولایتهای دیگر وجود دارد.
جنگل، کشتی نجات جانوران
شماری از استادان دانشگاه کابل میگویند که بهدلیل اینکه نیمی از حیوانات و پرندگان در جنگلها زندگی میکنند و جنگلها کشتی نجات جانوران بهشمار میروند.
نثاراحمد کوهستانی، استاد دانشکدهی زراعت این دانشگاه و رییس مرکز حمایت از محیطزیست افغانستان به روزنامهی 8صبح گفت: «براساس احصاییهها در حال حاضر لانههای نیمی از حیوانات و پرندگان دنیا در جنگلها است. غرس نهال و بهبود جنگلها یکی از افتخارهای کشورهای خارجی بهشمار می رود، اما متاسفانه جنگلهای افغانستان روزبهروز قطع میشود.» آقای کوهستانی، میافزاید که مقامهای وزارت زراعت و دیگر نهادها در مورد نگهداری و توسعهی جنگلها مسوولانه کار نمیکنند.
او، از نهادهای مسوول میخواهد که در مورد جنگلها مسلکی برخورد کنند و نگذارند که قطع آن، محیطزیست کشور را آلوده کند.
کوهستانی ادامه داد: «هماکنون مسوولان تنها به گپ و سخنها در مورد بهبود وضعیت جنگلها اکتفا کردند. ما به قوانینی که علمی نشود، اصلا ضرورتی نداریم.»
او همچنین، ایجاد دانشکدهی محیطزیست در دانشگاه کابل را مفید میخواند: «دانشجویان پس از آنکه در مورد محل بودوباش پرندگان و حیوانات آگاهی یافتند، به اهمیت جنگلها پی خواهند برد. این دانشکده در آینده برای بهبود وضعیت جنگلها موثر تمام خواهد شد.»
بررسیهای دانشمندان نشان میدهد که درختانی مانند گردو، کاج و بلوط که از خود مادهای بهنام فیتونسید در فضا رها میکنند، برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تکسلولی و برخی از حشرات ریز اثر کشندگی دارد. در عین حال تولید چنین موادی توسط درختان روی انسان اثر فرحبخشی دارد.