24 میزان مصادف است با «روز جهانی غذا». از این روز همهساله با شعار ویژهای برای توجه به فقر و گرسنهگی گرامیداشت میشود. بررسی نهادهای بینالمللی نشان میدهد که شهروندان افغانستان در یک سال گذشته مصونیت غذایی نداشته و در حال حاضر حدود 90 درصد آنان به غذای کافی دسترسی ندارند. از سوی دیگر، شاخصهای جهانی نشان میدهد که افغانستان در یک سال گذشته از لحاظ فقر و گرسنهگی در مقایسه با یک سال پیشتر، شش پله سقوط کرده است. طبق بررسیهای انجامشده، پس از حاکم شدن طالبان بر کشور، میزان بیکاری، فقر و گرسنهگی در افغانستان افزایش چشمگیری داشته است. شماری از شهروندان بیبضاعت کشور با گرفتن قرضه و یا دریافت کمک از سوی نهادهای بینالمللی، روز خود را شب میکنند. شهروندانی که در یک فراخوان روزنامه 8صبح ابراز نظر کرده، تجربههای تلخ خود را از چگونهگی امرار معاش با این روزنامه در میان گذاشتهاند.
فراخوان روزنامه 8صبح، هفته گذشته در صفحات فیسبوک و توییتر این رسانه به نشر رسید. شهروندان کشور در این فراخوان تجربههای خود از فقر، گرسنهگی، امرار معیشت و دسترسی به غذا را بازگو کردهاند. یافتههای این فراخوان نشان میدهد که اکثر مطلق شهروندان کشور غذای کافی برای خوردن ندارند و همه پاسخدهندهگان تأیید کردهاند که دستکم یک بار قرض گرفتهاند تا شکار گرسنهگی نشوند. آنان همچنان تأیید کردهاند که در یک سال گذشته با حمایت شماری از افراد خیر و نهادهای مددرسان، روزگارشان را سپری میکنند.
یکی از کاربران فیسبوک با نام مستعار گفته است: «قرض هم گرفتیم، ولی بدتر از آن خیرات است که کموبیش یک سال شد از همان استفاده میکنیم. اگر نباشد، خواهیم مرد. عدهای فامیلها در خارج ماهانه پنج یورویی جمع مینمایند و برای من و چند فامیل دیگر میفرستند تا زنده بمانیم. خانهشان آباد. ولی یقین کنید که هیچ لقمه آن راحت از گلوی ما پایین نمیرود؛ چون نان خیرات یا به اصطلاح بیننگی است. اما چاره چیست؟»
میوند توتاخیل، کاربر دیگری، گفته است: «اعتبار قرض هم از بین رفته. تا به چه وقت قرض باید گرفت؟ با قرض گرفتن، زندهگی نمیگذرد. زمینه کار کردن باید مهیا شود. وقتی همه در فقر و تنگدستی زندهگی میکنند، از کی و از چه کسی قرض گرفت؟» احمدشاه تیموری، کاربر دیگر، نوشته است: «فقر بد جوری درد است، اما چاره چیست که مدت یک سال میشود قرض میگیریم.» حیدر حیدری هم نگاشته است: «مدت یک سال است با کمکهای تعدادی از دوستان سپری میکنیم.» حکیمی، یکی از شهروندان دیگر، گفته است: «از بس که قرض گرفتیم، حالا کسی قرض هم نمیدهد. بیکار، گرسنه و دربهدر هستیم.»
شماری از کاربران دیگر نوشتهاند: «بدون قرض در این وطن روز نمیگذرد.» قربان صالحی، کاربر دیگری است که در این فراخوان اشتراک کرده است. او نگاشته است: «بنده از زمانی که طالبان آمده، بیکار هستم و کمک هم تا به حال هیچ به ما نرسیده. کمکها میآید، وکیل گذر و وکیل کوچه میخورند. برای کسی که واسطه ندارد، کمک نمیدهند.» یکی از این کاربران فقر و تنگدستی عمومی را بزرگترین چالش و مانع همکاری سخاوتمندان دانسته و پرسیده است: «اگر کسی پول داشته باشد، قرض بگیرید. نداشته باشد، از کدام درامد و منبع قرض بدهد؟»
دفتر هماهنگی امور کمکهای بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) بهتازهگی اعلام کرده که شهروندان افغانستان بهشدت نیازمندند و ۹۰ درصد مردم این کشور به غذای کافی دسترسی ندارند. بررسیهای تازه این نهاد نشان میدهد که ۷۸ درصد از خانوادهها در افغانستان برای زنده ماندن قرض میگیرند و بیش از ۵۰ درصد شهروندان این کشور به کمکهای بشردوستانه نیاز مبرم دارند. براساس یافتههای این نهاد، در زمستان پیشرو دستکم 614 میلیون دالر نیاز است تا برای نیازمندان در افغانستان کمکرسانی شود. مسوولان این نهاد تأکید دارند که پیش از فرارسیدن فصل زمستان و مسدود شدن راهها، باید این بودجه از سوی سازمانهای کمککننده تأمین شود.
از سوی دیگر، در تازهترین گزارش شاخص جهانی گرسنهگی، افغانستان نسبت به سال گذشته از لحاظ دسترسی به غذا شش پله سقوط کرده است. افغانستان امسال از میان 121 کشور جهان، در رده ۱۰۹ قرار گرفته است؛ در حالی که سال گذشته این کشور در رده 103 قرار داشت. این گزارش روز شنبه، ۲۳ میزان، از سوی شاخص جهانی گرسنهگی نشر شده است. طبق این گزارش، افغانستان امسال از 100 تنها ۲۹.۹ نمره کسب کرده است. بربنیاد این گزارش، ۲۹.۸ درصد شهروندان افغانستان دچار سوءتغذیهاند و ۵.۸ درصد کودکان پیش از سن پنجسالهگی به دلیل گرسنهگی جانشان را از دست میدهند. همچنان ۳۸.۲ درصد کودکان زیر سن پنج سال از کوتاهی قد رنج میبرند. همه این موارد، به افزایش گرسنهگی ربط دارد. در این گزارش ذکر شده که افغانستان دچار خشکسالی، بیثباتی سیاسی و اقتصادی و همچنان فقر شدید است. درگیریهای مسلحانه در اوکراین، یکی از عوامل دخیل در افزایش میزان گرسنهگی در افغانستان خوانده شده است.
پیش از این، رامز الاکبروف، معاون نماینده سرمنشی ملل متحد در بخش کمکهای بشری در کابل، گفته است که ملل متحد در شش ماه نخست سال روان میلادی به حدود ۲۴ میلیون تن در افغانستان کمک کرده و بیش از یک میلیارد دالر برای کمکهای بشری به افغانستان منتقل کرده است.
در همین حال وحید امانی، سخنگوی برنامه جهانی غذا (WFP) در افغانستان، روز شنبه، 23 میزان، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «نظر به ارقام به دست آمده در ماههای مارچ و فبروری سال روان میلادی، ۱۸.۹ میلیون نفر در افغانستان با عدم مصونیت غذایی مواجه هستند. اینها به کمکهای غذایی بشری عاجل نیاز دارند.» به گفته امانی، این بررسی با ارقام ارایه شده توسط دفتر «اوچا» که گفته است بیش از ۹۰ درصد شهروندان افغانستان زیر خط فقر زندهگی میکنند، فرق دارد. سخنگوی برنامه جهانی غذا توضیح میدهد که آنان کسانیاند که نمیتوانند سه وعده غذایی خود را به دست بیاورند؛ یعنی انرژیای را که مصرف میکنند، دوباره به دست آورده نمیتوانند.
امانی میافزاید که از حدود ۱۹ میلیون شهروند افغانستان که در خطر گرسنهگی حاد قرار دارند، شش میلیون آنان «یک قدم با قحطی فاصله» دارند. به سخن او، اگر به این شش میلیون تن کمکهای فوری صورت نگیرد، خطر قحطی حتمی و وضعیت آنان وخیم است. سخنگوی برنامه جهانی غذا در افغانستان خاطرنشان میسازد: «ما در سال جاری برنامه کمکرسانی مواد غذایی را به ۲۳ میلیون تن در نظر گرفته بودیم که تاکنون ۲۱.۹ میلیون نفر کمکهای مواد غذایی این سازمان را دریافت کردهاند که این کمکها شامل توزیع بستههای مواد غذایی بهشکل ماهوار یا هم توزیع پول نقد بهشکل پول نقد یا کوپون از مغازهها است که با آن کوپون الکترونیکی مواد غذایی مورد نیازشان را خریداری کنند.»
امانی علاوه میکند که این سازمان در نظر دارد در زمستان پیشرو تا آخر مارچ ۲۰۲۳ میلادی در هر ماه برای بیش از ۱۵ میلیون تن در افغانستان کمکهای مواد غذایی برساند. او تصریح میکند: «این کمکها شامل ذخیره ۱۵۰ هزار مترمکعب تن مواد غذایی در مناطق دوردست افغانستان است؛ مناطقی که راههای مواصلاتی آن در اولین برفباری مسدود میشود. این ۱۵۰ هزار مترمکعب تُن مواد غذایی برای 2.2 میلیون نفر کمک خواهد کرد که در زمستان پیشرو با کمبود جدی مواد غذایی مواجه نشوند.»
سخنگوی برنامه جهانی غذا در افغانستان ضمن قدردانی از نهادهای بینالمللی و کشورهای کمککننده این سازمان، میگوید: «ما به امکانات مالی نیاز داریم. نیاز ما 1.1 میلیارد دالر است و از کمککنندهها میخواهیم که روند کمکرسانی را سرعت بخشند تا برنامههای جهانی غذا در افغانستان پیش از رسیدن زمستان به وقت معین آن تطبیق شود و نیازمندیهای افراد مستحق رفع گردد.» او همچنان تأکید میورزد که در حال حاضر بستههای استندرد مواد غذایی که شامل دالونخود، نمک و در بعضی حالات بیسکویت با انرژی بالا میباشد، توزیع شده است.
گرسنهگی حاد در افغانستان
پیش از این نیز سازمان خوراک و زراعت (FAO) و برنامه جهانی غذا (WFP) در یک اعلامیه مشترک گفته بودند که گرسنهگی سراسری در افغانستان در سطوح بیسابقهای ادامه دارد. در اعلامیه مشترک ماه ثور این دو نهاد که زیرمجموعه سازمان ملل متحد هستند، آمده است که تقریباً نیمی از جمعیت افغانستان با گرسنهگی حاد مواجهاند.
ریچارد ترنچارد، نماینده سازمان خوراک و زراعت در افغانستان، گفته است که سطح بیسابقه کمکهای بشردوستانه با تمرکز بر تقویت مصونیت غذایی، تغییراتی را در این کشور ایجاد کرده، اما وضعیت مصونیت غذایی همچنان رو به وخامت است.
در کنار این، شمار گدایان در بزرگشهرهای کشور از جمله کابل، هرات، مزارشریف، قندهار، بدخشان و ولایتهای همجوار پایتخت بهشدت افزایش یافته است. طالبان هرچند در نشستی تصمیم گرفتند راه حلی برای خانوادههای نادار از جمله گدایان، جستوجو میکنند، اما در نهایت تصمیم گرفتند که گدایی را جرمانگاری و گدایان را از سطح شهرها گردآوری کنند. تا این دم بیش از 10 هزار گدا از سطح شهر کابل گردآوری شدهاند.
پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، کشورهای کمککننده، حمایتهای مالی خود را از کشور قطع کردهاند و اقتصاد افغانستان با خطر فروپاشی کامل مواجه شده است. سازمان ملل اعلام کرده بود که برای جلوگیری از بحران نقدینهگی و کمکهای بشردوستانه، هفتهوار پول نقد به کابل میفرستد که براساس آمار بانک مرکزی تحت کنترل طالبان، در بیش از یک سال گذشته کمکهای نقدی این سازمان در افغانستان به بیش از یک میلیارد و ۳۵۳ میلیون دالر امریکایی رسیده است. اما از نحوه چگونهگی مصرف این پول تاهنوز اطلاعی در دست نیست. پیش از این، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) گفته است که این کمکها در یکی از بانکهای تجارتی خصوصی نگهداری میشود و در اختیار طالبان قرار نخواهد گرفت.
اینهمه در حالی است که طالبان در جریان بیش از یک سال گذشته علاوه بر اینکه نتوانستهاند زمینه کاریابی و اشتغالزایی را برای شهروندان فراهم سازند، شماری از نهادهای دولتی را که بستری برای کار و اشتغال کارمندان دولتی بود، نیز لغو کرده و بر لشکر بیکاران افزودهاند. خانهنشینی زنان، مسدود شدن تجارتهای کوچک زنان، خشکسالی، مهاجرت و فرار گروهی سرمایهگذاران و طبقه متوسط شهری، از عوامل دیگر گسترش فقر در کشور عنوان شده است.