طالبان کار بازسازی ۸۰ کیلومتر جاده در گذرگاه سالنگ را آغاز کرده و گفتهاند که قرار است برای ساخت «اساسی» آن از مسافران و رانندهگان «حقالعبور» اخذ کنند. این گروه ادعا کرده است که پس از کانال قوشتپه، این دومین پروژه بزرگ «ملی اقتصادی» است که با تکمیل آن تسهیلات لازم جهت رفتوآمد از شمال به جنوب و توسعه تجارت فراهم خواهد شد. با این حال، شماری از رانندهگان و مسافران در خصوص این طرح دیدگاههای متفاوت دارند. شماری موافق و برخی مخالفاند. مخالفان با انتقاد از طرح پرداخت حقالعبور میگویند که با توجه به شرایط بد اقتصادی کشور، آنان توان پرداخت این پول را ندارند. آنان میگویند که مردم نانی برای خوردن ندارند و طالبان به بهانههای مختلف از آنها «پول جمعآوری» میکنند. با این حال، طالبان میگویند که در صورت عملی شدن این طرح، تنها از رانندهگان حقالعبور گرفته خواهد شد. از سویی هم، شماری از آگاهان امور اقتصادی هر چند از این طرح استقبال میکنند، اما خواستار شفافیت در روند جمعآوری پول هستند.
دفتر معاون اقتصادی ریاستالوزرای طالبان در ۲۱ سرطان سال جاری در خبرنامهای از آغاز کار بازسازی ۸۰ کیلومتر جاده گذرگاه سالنگ خبر داد. بربنیاد خبرنامه، پروژه بازسازی این جاده به دو شرکت خصوصی سپرده شده و قرار است در مدت دو سال به بهرهبرداری سپرده شود. هر چند هزینه مجموعی ساخت این جاده تا کنون روشن نیست، اما عبدالغنی برادر هنگام گشایش کار ساخت آن گفته بود که پس از کانال قوشتپه، این دومین پروژه بزرگ «ملی و اقتصادی» است که با تکمیل آن، سهولت رفتوآمد در بخش تجارت از شمال به جنوب به وجود خواهد آمد.
در همین حال، منابع میگویند که طالبان روی طرحی کار میکنند که بربنیاد آن از مسافران و رانندهگان مسیر سالنگها حقالعبور گرفته خواهد شد. یک منبع از ریاست حفظ و مراقبت سالنگها که از ذکر نامش در گزارش خودداری میشود، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که قرار است از طریق «تول پلازا» حقالعبور از مسافران و رانندهگان برای بازسازی ۸۰ کیلومتر جاده سالنگها جمعآوری شود.
منبع تاکید کرد که ساختوساز «تول پلازا» در هر دو طرف گذرگاه سالنگ آغاز شده و با تکمیل شدن این محلات، جمعآوری پول از مسافران و رانندهگان برای بازسازی سالنگها آغاز میشود. منبع تصریح کرد: «از طریق طرح جدیدی که طالبان بالایش کار کردهاند، قرار است از هر موتر بزرگ باربری یا مسافربری مبلغ پنج هزار افغانی و از موترهای تیزرفتار مبلغ یک هزار و یکصد افغانی حقالعبور گرفته شود.»
با این حال، طالبان ادعای اخذ حقالعبور از مسافران را تکذیب کرده و میگویند که این طرح فقط بر رانندهگان تطبیق خواهد شد. مولوی عبدالکریم آغا، رییس حفظ و مراقبت طالبان در سالنگها، گفت: «ما در حال حاضر بر دو بخش کار را آغاز کردهایم و فعلا در بخش هموارکاری کار داریم. کار بازسازی اساسی آن پس از تکمیل شدن جمعآوری مواد جغلی آن آغاز خواهد شد. تا زمانی که هموارکاری و انتقال مواد تکمیل نشود، طرح حقالعبور تطبیق نمیشود. بالای طرح حقالعبور بزرگهای ما کار دارند و اگر عملی شود، ممکن رانندهگان تکس پرداخت کنند؛ اما ادعای گرفتن پول از مسافران توطیه غربیهاست.»
طرح جمعآوری حقالعبور با واکنش شماری از رانندهگان، مسافران و آگاهان امور اقتصادی مواجه شده است. مخالفان با انتقاد از طرح پرداخت حقالعبور میگویند که با توجه به شرایط بد اقتصادی کشور، آنان توان پرداخت این پول را ندارند. نصرتالله، یکی از رانندهگان شاهرات کابل-مزار شریف میگوید که مردم نانی برای خوردن ندارند و طالبان به بهانههای مختلف از آنها «پول جمعآوری» میکنند. او تصریح کرد: «من راننده یک موتر کرولا هستم و در یک هفته یک بار نوبت من میرسد تا به مزار شریف مسافر ببرم. با توجه به این، من چقدر پول کرایه میگیرم که بیشتر از یک هزار افغانی آن را حقالعبور بدهم. چقدر مصرف راه و تیل و پول نمایندهگی میشود.»
حسینشاه، باشنده بلخ، که میخواست از پروان به بلخ برود، در واکنش به طرح حقالعبور طالبان از گذرگاه سالنگ گفت: «ممکن طالبان بهطور مستقیم از مسافران حقالعبور نگیرند، اما پولی که از رانندهها میگیرند، بالای ما تاثیر منفی دارد؛ چون رانندهها مجبور هستند که کرایه را بالا ببرند. خلاصه طالبان چور راه انداختهاند. کجاست پولهایی که از استخراج معادن به دست میآورند؟» او اضافه کرد: «اگر طالبان ده فیصد پول استخراج زغالسنگ را که با پاکستانیها قرارداد کردهاند، بالای گذرگاه سالنگ مصرف کنند، این شاهراه بهشکل اساسی بازسازی خواهد شد.»
با این حال، شماری از شهروندان از اخذ حقالعبور برای بازسازی گذرگاه سالنگ حمایت کرده و تاکید بر شفافیت در روند جمعآوری پول دارند. مصطفا، باشنده بغلان، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «این کار در تمام دنیا رایج است و نتیجه قناعتبخش نیز در قبال دارد. به این شرط پول از عابرین اخذ شود که متوازن به اقتصاد آنها باشد و دوم اینکه پول تنها برای بازسازی سالنگها مصرف شود و بهصورت شفاف و عاری از اختلاس باشد.»
شماری از آگاهان امور اقتصادی نیز میگویند که جمعآوری حقالعبور در اقتصاد جایگاه قانونی داشته و بیشتر کشورها برای بهدستآوردن منابع عایداتی از این شیوه استفاده میکنند. مجیب عثمانی، استاد دانشگاه و یکی از آگاهان امور اقتصادی، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «حقالعبور در تمام کشورهای جهان سوم و حتا در کشورهای پیشرفته وجود دارد. به خاطر اینکه افغانستان کدام عواید مشخصی ندارد، این اقدام نتیجه مثبت دارد و دولتها میتوانند از طریق جمعآوری حقالعبور زیربناهای اقتصادی را اعمار کنند. اما در کل تاکید بر این باشد که شفافیت ایجاد شود و پاسخگو باشند. باید ماهانه پاسخ دهند که چه مقدار پول جمعآوری کردهاند.»
شاهراه سالنگ که نُه ولایت شمالی و چهار بندر بزرگ تجارتی را به کابل وصل میکند، از هفت سال به این سو تخریب شده است. گفتنی است که حکومتهای پیشین نیز چندین بار شاهراه سالنگ را ترمیم کرده بودند، اما به دلیل بیکیفیت بودن قیرریزی، این شاهراه در جریان کمتر از یک سال دوباره تخریب شد.