گفتوگوی اختصاصی ۸صبح با محمدحنیف اتمر عضو ارشد حزب حق و عدالت
8صبح: آقای اتمر، برای انتخابات ریاستجمهوری سال 1393 کاندیدا هستید؟
اتمر: نه، کاندیدا نیستم. در این مورد حزب تصمیم نگرفته است. برای تصمیمگیری باید پروسه داخلی حزب طی شود. حزب ما باید تصمیم بگیرد که کاندیدا از درون حزب باشد یا اینکه از یک نامزد بیرونی حمایت شود. برای تصمیمگیری هم یک میکانیزم دموکراتیک وجود دارد که حزب براساس آن عمل میکند. مساله دوم که مهمتر است، این است که بتوانیم نیروهای همفکر سیاسی را دور یک برنامهی ملی و تیم ملی جمع کنیم و بعد کاندیدای ملی را مشخص سازیم. شورای همکاری احزاب روی این مساله کار میکند. ما هم جزو این تلاشها هستیم. تصمیمگیری خود را تا زمانی که شورای همکاری احزاب به نتیجه برسد، به تاخیر میاندازیم.
8صبح: گفته میشود که با جبههی ملی مصروف رایزنی هستید، این رایزنیها تا کجا پیش رفته است؟
اتمر: با تمام 23 حزب و نهاد سیاسیای که جزو شورای همکاری هستند، در حال گفتگو هستیم؛ البته برای برنامه ملی و تیم ملی، نه روی کدام شخص. نظرات ما روی تیم ملی و برنامه ملی بسیار نزدیک شده، اما روی کاندیدای ملی، هنوز صحبت نکردهایم. موضعگیریهای تمام این 23 حزب روی تیم ملی و برنامه ملی نزدیک شده است.
8صبح: از جنرال دوستم و آقای محقق به عنوان بانکهای رای نام برده میشود، با آنها مذاکره داشتهاید؟
اتمر: همان طور که گفتم، با تمام شورای همکاری مذاکره کردهایم، اما مذاکره روی برنامه مشترک ملی و تیم ملی. در مرحلهی اول و دوم میخواهیم بدانیم که ما یک تیم ملی، حولِ یک برنامه ملی هستیم یا نیستیم. بعد روی کاندیدای ملی صحبت میکنیم. تا هنوز روی میکانیزم انتخاب کاندیدا هم، صحبت نکردهایم؛ به هیچوجه تاهنوز روی کدام نامزد صحبت نکردهایم. اما روی برنامه ملی و تیم ملی با تمامشان مذاکره کردهایم.
8صبح: شما از برنامه ملی صحبت میکنید، آقای زلمی خلیلزاد از چیزی بهنام اجماع ملی گپ میزند، این دو با هم یکی است، یا دو چیز جداگانه؟
اتمر: ما روی شش محور گفتگو میکنیم. اول انتخابات آزاد و عادلانه است و اصلاحاتی که باید برای رسیدن به این هدف صورت بگیرد. مساله دوم، بقای روند سیاسی جاری و نظام افغانستان، که مبنای آن دموکراسی و حاکمیت قانون و رفاه همگانی است. گامهایی هم باید برای تضمین بقای نظام و دولت و روند دموکراتیک جاری برداشته شود. همه باید روی این گامها به توافق برسند. سوم، مسالهی صلح است. همه باید روی مسالهی صلح موافقت بکنیم که چگونه صلحی را، در کدام شرایط و چارچوب میپذیریم. مساله چهارم، مناسبات ما با متحدان بینالمللی ما است و باید در برنامه ملی، منعکس شود. مساله دیگر، حاکمیت قانون در کشور است که باید روی اساسات آن موافقت صورت بگیرد. آخرین مسالهای که مهم است، رشد اقتصادی فراگیر ملی و بازسازی است و مبارزه با فساد هم، از عناصرِ دیگر این برنامه است. در حال حاضر، اگر جناب خلیلزاد آرزو دارد که این مسایل را در یک جمع کوچک مطرح کند و بعد آن را همگانی بسازد، حرفی نیک است، اما ما جزو مذاکرات در چارچوب شورای همکاری احزاب بودهایم و در رایزنیهایایشان شرکت نداشتهایم.
8صبح: گامهایی که از سوی حکومت برای برگزاری انتخابات برداشته، تا کجا مورد قبول شما است؟
اتمر: متاسفانه هیچ مورد قبول ما نیست؛ رضایت ما را حاصل نکرده است. حد اقل باید به شش مورد پرداخته میشد. باید مدتها قبل، هر دو قانون توشیح میشد؛ هم قانون انتخابات و هم قانون تشکیل و صلاحیتهای کمیسیونهای انتخاباتی. همچنین باید کمیسیونهای انتخاباتی تقویت میشدند، اما در حال حاضر هر دو کمیسیون، در حال تعلیق بهسر میبرند. تذکرههای الکترونیکی هم تا هنوز توزیع نشده است. تاجایی که من خبر دارم، سالهاست که کارِ پروژهی تذکرههای الکترونیک تکمیل شده، اما اراده لازم سیاسی برای توزیع آن وجود ندارد. مساله بعدی، پرداختن به اقدامهای پیشگیرانه برای جلوگیری از تقلب است. مساله امنیت انتخابات نیز مهم است. اما تا هنوز پلان مشخصی برای آن وجود ندارد. مساله مهم، بیطرفی رهبری دولت افغانستان در انتخابات است. رهبری انتخابات باید بیطرفی خود را حفظ کند، تا ملت نتیجه انتخابات را بپذیرد، اگر بیطرفی حفظ نشود، ملت به نتیجه انتخابات باور نمیکند.
8صبح: از بیطرفی صحبت کردید، در سال 1388 که وزیر داخله بودید، وزارت داخله از سوی داکتر عبدالله به نقض بیطرفی در انتخابات ریاستجمهوری آن سال متهم شد، حتا وزارت داخله در آن زمان، با برگزاری تظاهرات خیابانی مخالفت کرد…
اتمر: در آن زمان، وزارت داخله برضد مظاهرات مسالمتآمیز سخن نگفت. در آن زمان گفته شد که خشونت تحمل نمیشود. من در آن زمان، به عنوان مامور حکومت، با خشونت مخالف بودم، حالا هم به عنوان عضو جامعه سیاسی افغانستان، مخالف آن هستم. همه باید مخالف خشونت باشیم. تروریستها به قدر کافی برای ما مشکل ایجاد کردهاند، ضرور نیست که به این مشکلات افزوده شود. من ناراحتی داکترصاحب عبدالله و اطرافیانش را بهجا میدانم. من در آن زمان با حکومت بودم و باهمان تیم، همکاری داشتم.
8صبح: آیا در انتخابات ۸۸ برخورد جانبدارانه به نفع رییس جمهور کرزی کرده بودید؟
اتمر: به هیچوجه برخورد جانبدارانه نکرده بودم. کسی نمیتواند این ادعا را اثبات کند. درآن زمان، رییسجمهور کرزی از من شاکی بود. ایشان یک بار شکایت کردند که پولیس عکسها و پوسترهایشان را از دیوارها کنده است. همچنین رییسجمهور کرزی از این که وزارت داخله موترهای ضدگلوله در اختیار برخی از کاندیداها قرار داده بود، شاکی بود. از طرف دیگر هم داکترصاحب عبدالله از وزارت داخله شکایت میکرد و خواستار استعفای من بود. همین که هر دو جانب شکایت داشتند، نشان میدهد که وزارت داخله در آن زمان بیطرفی خود را حفظ کرده بود. البته انکار نمیکنم که برخی از افسران پولیس خلاف قانون عمل کرده بودند، در شصت مورد شکایت وجود داشت و من در آن زمان، علیه همان شصت مورد اقدام کردم. در این شصت مورد، به نفع سه کاندیدا اقدام شده بود: جناب کرزی صاحب، داکترصاحب عبدالله و جناب داکتر اشرفغنی احمدزی. من نمیگویم که این سه نامزد محترم از مقامهای امنیتی تقاضا کرده بودند که خلاف قانون عمل کنند، بلکه برخی از افسران خود، پا را از صلاحیتهای قانونی فراتر گذاشته بودند.
8صبح: اما ما در آن زمان شاهد برکناری هیچ یک از مقامهای کلیدی وزارت داخله به جرم دخالت در انتخابات نبودیم.
اتمر: در مورد هیچ کدام آنها شواهد و مدارک وجود نداشت. در آن زمان، ادعا این بود که جنرال داوود، خدا غریق رحمتش کند، از داکتر عبدالله حمایت میکند. همچنین گفته میشد که معین منگل از کرزی صاحب حمایت میکند. حمایت از یک کاندیدا و رای دادن به او جرم نیست. ملاقات جنرال داوود با داکتر عبدالله، جرم انتخاباتی نبود. در مورد کسانی که مدرک وجود داشت، اقدام کردیم.
8صبح: اما مردم عام فکر میکنند که مقامهای ارشد دولتی، تازمانی که در حکومت هستند، جلو فساد را نمیگیرند، تابتوانند پس از کنارهگیری از دولت، صاحب کمپنی و خانههای مجلل شوند.
اتمر: رسانهها و مردم و همه حق دارند معلومات حاصل کنند که یک مقام دولتی در زمانی که در وظیفه بود، چقدر مال و جایداد داشت و پس از آن چقدر دارد. تمام اموال و جایدادهای من ثبت است. زمانی هم که در دولت بودم، هر سال جایداد من ثبت اسناد رسمی میشد. شما میتوانید به این اسناد دسترسی داشته باشید. این سندها محرم نیست. در کمیسیون مبارزه با ارتشا و فساد اداری هست. در جایی که حالا ما و شما حضور داریم، یک خانه کرایی است.
اگر معلومات به مردم ما نمیرسد، این کوتاهی ادارات مربوطهی دولتی و رسانهها است. ما نمیتوانیم کمبود معلومات ملت را گناه خود ملت بدانیم.
8صبح: نقش شما در حزب حق و عدالت چیست، آیا شما رهبر این حزب هستید؟
اتمر: ما هرسال رییس حزب را انتخاب میکنیم. قاعدهی ما این است که هر سال باید یکی از اعضا رییس باشد. اولین رییس ما آقای [احسان] ضیا بود. حالا هم رییس ما آقای سردار روشن است. کمیته اجرایی توظیف شده است و بهزودی انتخابات دیگرِ درونحزبی برگزار میکنیم. ما یک دموکراسی درونحزبی داریم. من مسوول کمیته سیاسی حزب استم. در [شورای] رهبری حزب استم. مکلفیت من است که در رشد حزب از تمام امکانات خود استفاده کنم. اینکه مردم اضافهتر با نام من آشنا هستند، دلیلش این است که من 9سال در کابینه در خدمتشان بودم. اما به این معنا نیست که تمام تصامیم را من بگیرم.
8صبح: گاهی اوقات سخنگویان حزب شما در رسانهها موضعگیری واحد ندارند، تناقض در مواضعشان وجود دارد…
اتمر: مثلا در کدام مورد؟
8صبح: وقتی شما در پاریس بودید، آقای عباس نویان با نشست پاریس در یک برنامه تلویزیونی مخالفت کرد.
اتمر: نظر حزب و نظر اعضای حزب دو مورد متفاوت است. وقتی همه روی یک پالیسی توافق کنند، همان نظر رسمی حزب است. اما اعضای ما نظر شخصی خود را دارند. حزب ما از هر سه نشست پاریس حمایت کرده است. در هر سه نشست، موقف ما این بود که مخالفان مسلح باید دست از جنگ بردارند، با تروریستهای جهانی قطع رابطه کنند و قانون اساسی را بپذیرند.
8صبح: آقای اتمر شما تحصیلات عالی خود را در بریتانیا انجام دادهاید، عدهای تصور میکنند که با سیاست این کشور در قبال افغانستان موافق هستید، چه فکر میکنید؟
اتمر: آنهایی که فکر میکنند من با سیاست کشوری مخالف استم و با سیاست کشوری دیگر موافق، مسوولانه ادعا کنند؛ شواهد ارایه کنند. سالهاست که مردم ما قربانی یک جنگ روانی استند. تلاش میشود که ما مردم به یکدیگر اعتماد نکنیم. رهبران سیاسی افغانستان، یکی از اهداف جنگ روانی هستند.
شما در سه قرن اخیر، کدام رهبر سیاسی را میشناسید که به ارتباط با این یا آن کشور متهم نشده باشد- به شمول رهبران کنونی. میخواهند با راهاندازی این جنگهای روانی، ما را بشکنند. در مورد سیاست بریتانیا و امریکا و دیگران باید بگویم که مواردی بوده که با سیاستهایشان، موافقت داریم و همچنین، مواردی بوده که با سیاستهایشان موافقت نداریم. امریکا، بریتانیا و دیگر متحدان عمدهی ما، به استقلال، حاکمیت ملی و گسترش دموکراسی در افغانستان متعهد هستند، ما با این سیاست موافقت داریم.
این تعهد را در اسناد همکاریهای استراتژیک و کنفرانسهای بینالمللی ابراز کردهاند- با این موافقت داریم؛ اما در مورد تسریع روند خروج عساکر بینالمللی از افغانستان موافقت نداریم. این تسریع، نه بر اساس سفارشات جنرالهای ناتو و افغانستان، بلکه بر مبنای لزومدید سیاسی کشورهای متحد ما صورت میگیرد. با این موافقت نداریم و اینگونه عدم موافقت، شامل حال دولت بریتانیا هم میشود. متحدان ما در این یازدهسال به صورت جدی به پایگاهها و منابع تروریزم در بیرون از کشور نپرداختند. تروریستان اجازه یافتند که برای خود پایگاهسازی کنند. با این مخالف هستیم. اما به این معنا نیست که امریکا یا بریتانیا دشمن ما هستند. یک عدهی سطحینگر، فکر میکنند که اگر با سیاست یک کشور موافق بودی، جاسوسش استی و اگر با سیاست کشور دیگری مخالف بودی، دشمنش. این درست نیست. رسانههای ما نباید وسیله جنگروانی شوند. ملت ما هوشیار شده است. رسانههای ما باید علاوه بر توجه به رسالت ملیشان، منابع تمویلشان را نیز به صورت شفاف بگویند. همچنین رسانهها باید از شایعهپراکنی به ژورنالیزم تحقیقی رو بیاورند. روزنامهی شما در برخی موارد به ژورنالیزم تحقیقی پرداخته است، امیدوارم به این امر ادامه دهد.
8صبح: در مورد روند صلح چه فکر میکنید؟ به نظر میرسد که نه جریان قطر به موفقیت رسیده و نه جریان سهجانبه لندن؟
اتمر: تلاشهای صلح با مشکلات جدی روبهرو است. این درست است که ما یک روند رسمی مذاکره نداریم. تمامی تلاشها منتج به مذاکره رسمی نشد. شروط موفقیت پروسه صلح هم، تحقق نیافته است. شرط اول، موافقت همگانی مردم افغانستان در مورد صلح است. آیا چنین شرطی تحقق یافته، که نیافته. شرط دوم، بقای دولت و نظام افغانستان و روند جاری است. کسی با دشمنِ ازپاافتاده صلح نمیکند. بقای دولت علاوه بر بعد نظامی آن، به قابلیتهای مالی و اقتصادی و عرضه خدمات ضروری به ملت هم بستگی دارد. اگر دولت قوی نداشته باشیم، دولت بقا نمیکند و دشمن صلح. شرط دیگر، حمایت بینالمللی از پروسه صلح است و در آخر همکاری صادقانه پاکستان مهم است. تا این شروط تحقق نیابد، پروسه صلح به موفقیت نمیرسد.
8صبح: پاکستان که همکاری نکرده.
اتمر: به همین دلیل روند صلح موفق نیست.
8صبح: برای حل معضل دیورند چه پیشنهاد دارید؟
اتمر: مساله دیورند را نباید به تروریزم ربط دهیم. دیورند معضله شصت-شصتوچندساله است و تروریزم، پدیدهای نو. نکته دیگر این است که هیچ دولت و نهاد سیاسی نباید به خود حق دهد که از نام مردمی سخن بگوید که در تصمیمگیریها به آنان حق نمیدهد. موضع پاکستان روشن است. میگوید دیورند را به رسمیت میشناسد. موضع افغانستان هم روشن است، میگوید که دیورند را به رسمیت نمیشناسد. در شش-هفت دهه گذشته، موقف همین بوده است. حالا نظر مردم دو طرف این خط چیست؛ مردمیکه در تصمیمگیریهای دو دولت سهمی ندارند. بالاخره این مردم چه میخواهند؟ کی آنها را در یک روند مشروع سیاسی شامل ساخته است، تا نظرشان را بداند؟ نظر حزب ما این است که هر نوع نظریهپردازی در مورد دیورند، بدون اشتراک مردم دو سوی این خط در تعیین سرنوشتشان، مشروعیت ندارد.
8صبح: تشکر از گفتگویتان با ما.