در نزدیک به سه سال سلطه طالبان بر کشور، تعصبات قومی و زبانی در افغانستان رشد کرده و تلاش برای ایجاد اتحاد میان گویندهگان زبانهای کشور را برهم زده و دامنه تعصبات زبانی را گسترش داده است. هرچند طالبان اعمال تبعیضهای زبانی را در ظاهر جرمانگاری میکنند، اما در باطن از چنین تعصبات بهگونه غیرمستقیم حمایت میکنند. حمایت طالبان از رشد تعصبات زبانی حالا به مرحلهای رسیده که در کنار گویندهگان، شماری از عالمان دین نیز بهگونه مستقیم علیه تبعیضهای قومی و زبانی طالبان فتوای جهاد صادر میکنند و مردم را به جنگ در برابر بیعدالتیهای طالبان دعوت میکنند.
براساس گزارشها، در جریان یک ماه گذشته کوچیهای مسلح بر بخشهایی از ولسوالیهای هزارهنشین در ولایتهای غزنی و میدانوردک هجوم برده و با حمایت طالبان سبب آزارواذیت مردم محل شدهاند. باشندهگان این مناطق میگویند که کوچیها افزون بر تخریب کشتزارها، دست به گلولهباری و لتوکوب مردم محل زده و در یک مورد بر بخشهایی از زمینهای شخصی افراد ادعای مالکیت نیز کردهاند.
شماری از باشندهگان ولسوالیهای ناور و مالستان ولایت غزنی و بهسود ولایت میدانوردک در صحبت با روزنامه ۸صبح میگویند که به دنبال هجوم کوچیهای مسلح بر این ولسوالیها، مزارع مردم بهگونه عمدی پایمال و تخریب شده است.
باشندهگان مناطقی که از آزارواذیت کوچیها شکایت دارند، میگویند که برای پیگیری این پروندهها به مقامهای محلی طالبان در ولسوالیهای یادشده مراجعه کردهاند، اما آنان به علت تبعیضهای زبانی از کوچیها پشتیبانی کرده و حاضر نشدند تا کوچیها را از مناطق مسکونی دور کنند.
یکی از باشندهگان ولسوالی ناور ولایت غزنی به شرط حفظ هویتش به روزنامه ۸صبح میگوید: «کوچیها قصداً به نزدیک خانههای ما میآیند، از بین کشت مردم رمههای گوسفند را عبور میدهند و اگر شکایت کنیم، طالبان به دلیل اینکه کوچیها پشتوزبان هستند، از آنان حمایت میکنند و به شکایتهای مردم محل گوش نمیدهند.»
این در حالی است که طالبان سال گذشته از ایجاد کمیسیونی خبر دادند که برای حل معضل کوچیها و دهنشینان ایجاد شده است. دهنشینان فارسیزبان اما اعضای این کمیسیون را به تعصبات زبانی متهم میکنند و میگویند که ترجیح میدهند مسایل خود را از طریق این کمیسیون حل و فصل نکنند.
رشد تعصبات زبانی زیر حاکمیت طالبان نه تنها در مناطق هزارهنشین، بلکه در مناطق تاجیکنشین کشور نیز قابل مشاهده است. شماری از باشندهگان پنجشیر از برخورد قلدرمآبانه تفریحکنندهگان مسلح طالبان در این ولایت شکایت دارند. به گفته آنان، جنگجویان پشتوزبان طالبان در هنگام بازدید از این ولایت سبب آزارواذیت روحی و روانی مردم میشوند و به سنتهای بومی آنان بیاعتنایی میکنند.
متین مبشر، باشنده پنجشیر در صفحه فیسبوکش از مشاجره لفظیاش با جوانان پشتوزبان هلمندی چنین نوشته است: «در یک دکان نشسته بودم، دیدم تعدادی از جوانان از یک موتر نوع پیکپ پایین شدند و اینسو و آنسو را نگاه کردند، فهمیدم که آنان قصد دارند جهت تفریح وارد قریه شوند. من هم از جا برخاسته نزدیکشان شدم و گفتم برادر خیرت است؟ نگاهی کردند، ولی توجه نکردند.»
این باشنده پنجشیر میافزاید: «من سوال قبلی را دوباره تکرار کردم. یک نفرشان که با تفنگچه کمری مسلح بود، به زبان پشتو گفت: سه خبره ده! گفتم برادر این جا جای سیاحت و تفریح نیست، چون این جا قریه است و در ضمن جایی که شما میخواهید بنشینید راه عمومی قریه است. از این راه زن، مرد، طفل و دختران مردم عبورومرور میکنند. بودن شما در مسیر راه سبب اذیت مردم مخصوصاً زنان میشود. خانوادهها جهت تکاندن و چیدن توت به این نزدیکیها میآیند، بهتر است جای دیگری بروید که مزاحمت برای مردم و کاروبار آنان نشود. برگشت و با غرور و تکبر به زبان پشتو گفت: ما میرویم و همین جا تفریح میکنیم. من با کمال ادب گفتم: برادر پنجشیر جزو خاک افغانستان است و تو حق داری جهت تفریح این جا بیایی، ولی مشروط بر اینکه به مردم مزاحمت ایجاد نشود. در ضمن خاطرنشان کردم که من به عنوان پنجشیری حق دارم به هلمند بیایم… میخواستم ادامه بدهم که حرفم را قطع کرد و گفت: نه ما به تو اجازه نمیدهیم که به هلمند بیایی، آن جا جای شما نیست.»
باشندهگان پنجشیر میگویند که در سالهای گذشته بهویژه در دوره حکومت جمهوری نیز افراد از ولایتهای مختلف برای تفریح به این ولایت میآمدند، اما اجازه بیبندوباری، زورگویی و تخریب محیط زیست را نداشتند. به گفته آنان، اکنون افراد وابسته به طالبان مسلح میآیند و هیچ توجهی به مطالبات مردم، فرهنگ و سنتهای باشندهگان بومی ندارند که این باعث آزارواذیت روحی و روانی مردم میشود.
افزون بر این، مسوولان محلی طالبان رفتن باشندهگان پنجشیر به درهها و کوهپایههای این ولایت را مشروط به گرفتن اجازه از ادارههای محلی این گروه ساختهاند. افرادی که قصد دارند برای تفریح، چراندن مواشی و غیره به بلندی کوههای پنجشیر بروند، مکلفند نخست از مقامهای محلی طالبان اجازه یک روزه بگیرند و سپس به سمت بلندیها حرکت کنند. این وضعیت سبب شده که برخی از عالمان دین علیه اقدامات تبعیضآمیز طالبان اعلام جهاد کرده و مردم را به جنگ در برابر این گروه تشویق کنند.
در تازهترین مورد، فضل کریم سراجی، رییس پیشین انسجام امور مساجد افغانستان، در یک گردهمایی در شهر مشهد ایران در برابر تبعیضهای قومی و زبانی طالبان فتوای جهاد صادر کرده است. او با استفاده از آیات قرآن و احادیث نبوی مردم را به ایستادهگی در برابر ظلم طالبان دعوت میکند و میگوید: «برای مردمی که مورد ظلم و تعدی قرار گرفتهاند اجازه داده شده بروند جنگ کنند، مقاتله کنند و با دشمنشان ستیزه کنند تا حقشان را به دست بیاورند. بزرگترین ظلم از این کرده چه میباشد که تو مالک زمین پدریات نباشی، اجازه قلبه و زرع زمینت را نداشته باشی، اجازه بردن مواشی به کوه پدریات را نداشته باشی، وقتی بخواهی از خانه پدری به کوه پدریات سفر کنی باید یک سند یا کارت موقت از ساعت هشت تا ساعت چهار از یک دستگاه بگیری و به سمت کوه حرکت کنی.»