ولایت فراه در غرب کشور از موقعیت خوب جغرافیایی برخودار است و از گمرک مرزی آن با کشور ایران عواید زیادی به دست حکومت افغانستان میآید. جدا از عواید سرشاری که از این ولایت به خزانه حکومت روانه میشود، فراه بازرگانان و سرمایهداران بزرگی در سطح افغانستان دارد.
با وجود موقعیت ویژه جغرافیایی و درآمد زیاد این ولایت طی سالهای اخیر، چنان که باید، شاهد توسعه و ایجاد زیرساختهای اساسی نبوده است. در فراه هنوز برق دوامدار نیست و فراهیان باید مبلغ زیادی برای دریافت انرژی برق بپردازند.
بیشتر سرمایهداران بزرگ فراهی سرمایههایشان را از این ولایت خارج کردهاند و در ولایتهای هرات، نیمروز، قندهار، کابل، بلخ و یا دیگر کشورها مانند ایران، امارات متحده عرب و ترکیه بردهاند.
از دید نمایندهگان فراه در شورای ملی و ولایتی طی چند سال پسین بخش بزرگی از عواید گمرک و دیگر عواید دولتی در فراه حیفومیل شده و به جیب افراد فسادپیشه رفته است. فعالان مدنی هم تأکید دارند حلقات خاص در مرکز کشور این ولایت را به گروگان گرفته و به جای تأمین منافع مردم فراه، به فکر منافع مادیشان هستند.
در فراه بستر بسیار خوبی برای کشتوکار و زراعت نیز وجود دارد و صدها گلخانه کشاورزی طی سالهای اخیر ایجاد شده است، اما نبود سردخانه سبب شده که کشاورزان ضرر بزرگ مالی را متقبل شوند و محصولاتشان را با بهای بسیار اندک بفروشند.
در یک کلام میتوان گفت ناامنی، تاثیر مستقیم بر عدم توسعه و فرار گسترده سرمایه از فراه داشته و سبب شده فراه کمتر شاهد توسعه و ایجاد زیرساختها باشد.
موقعیت ویژه جغرافیایی
بر اساس معلومات ارایه شده در سایت رسمی ولایت فراه، این ولایت از جمله ولایتهای وسیع در غرب افغانستان است. فراه علاوه بر مرز مشترک با ولایات هرات، نیمروز، هلمند و غور ٢٩٠ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد و شهر فراه مرکز این ولایت میباشد که در ٤٨٠ کیلومتری شهر کابل، واقع است.
ولایت فراه علاوه بر «مرکز شهر» از ولسوالیهای پشترود، خاکسفید، بالابلوک، پرچمن، گلستان، بکوا، لاشجوین، شیبکوه، پشتکوه و اناردره تشکیل شده است و در مجموع یکهزار و ۲۵۶ روستا دارد. مساحت فراه از سوی بعضی منابع ٤٩هزار کیلو متر مربع و تعداد باشندهگان آن در حدود یک میلیون تخمین شده است.
فراه که زادگاه «شیخ ابونصر فراهی» و «عطاملک جوینی» است دارای اماکن زیاد تاریخی و باستانی در ولسوالیهای مختلف است. قلعه «کک کهزاد» که بیشتر از دو هزار سال سابقه دارد، یکی از اماکن مهم تاریخی این ولایت به حساب میآید که در ۱۵ کیلومتری جنوبشرق شهر فراه برفراز کوه موقعیت دارد.
موقعیت ویژه جغرافیایی فراه یکی از ویژهگیهای مهم آن شمرده میشود. بسیاری باور دارند که فراه کلید و دروازه زون غرب است و تحولات آن تاثیر مستقیم بر تمام ولایتهای زون غرب، خاصتاً هرات، دارد.
مرز مشترک با ایران و گمرک مرزی آن دیگر مواردی است که بر اهمیت فراه افزوده است. همچنان فراه نقطهی وصل غرب و جنوب کشور است و به شاهراه «نمبر یک» افغانستان نزدیک است.
شاید در افغانستان کمتر ولایتی وجود داشته باشد که ویژهگیهای فراه را دارا باشد، اما از دید فراهیان این ولایت مهم از چشم حکومت مرکزی دور مانده و چنانکه باید به آن توجه نشده است.
فساد گسترده و حیفومیل میلیونی عواید
گمرک مرزی «ابونصر فراهی» از منابع مهم درآمدزا در ولایت فراه است، اما به روایت ساکنان و فعالان مدنی فراه عواید این بندر بیشتر از حکومت به جیب افراد فسادپیشه و زورمندان روانه میشود.
محمدرحیم تلاش، عضو شورای مردمی فراه مقیم هرات به روزنامه ۸صبح میگوید بیشتر مقامهای گمرک فراه در فساد گسترده مالی دست دارند و بخش بزرگی از عواید گمرک حیفومیل میشود.
به گفته او فساد به حدی در گمرک فراه گسترده است که مسوولان گمرک عواید را «چور» و میان خود تقسیم میکنند. آقای تلاش میافزاید با وجود فساد آشکار مالی در گمرک فراه حکومت مرکزی ارادهای برای مقابله با فساد ندارد و کمتر پیش میآید که فسادپیشهگان گرفتار و مجازات شوند.
عبدالستار حسینی، نماینده مردم فراه در پارلمان نیز در گفتوگو با روزنامه ۸صبح فساد گسترده و حیفومیل میلیونی پول در گمرک این ولایت را تأیید کرده و میگوید بخش زیادی از درآمد ناشی از فساد در گمرک از فراه خارج میشود.
آقای حسینی ادعا میکند که طی چند سال اخیر مقامهای ارشد محلی به شمول والیان سابق فراه در فساد گسترده مالی گمرک دست داشته و عواید ناشی از فساد را با کارمندان گمرک تقسیم میکردند، اما حکومت مرکزی با آنان برخورد نکرده است.
افزون بر این آقای حسینی از نمایندهگان سابق فراه در پارلمان نیز به خاطر آنچه که او خاموشی در برابر فساد میداند انتقاد دارد و میگوید آنان فرصتهای مهم را برای توسعه فراه برباد دادهاند.
از دید فراهیان نبود جدیت و نظارت حکومت مرکزی از گمرک و دیگر بخشهای درآمدزا عامل گسترش فساد طی سالهای اخیر در این ولایت بوده است.
ولایت سرمایهداران بزرگ
اگر از منابع مهم عواید در فراه بگذریم، باید روی سرمایهداران بزرگ فراهی که سرمایههای میلیونیشان را از این ولایت خارج کردهاند اندکی تأمل کنیم. بازرگانان و سرمایهداران فراهی در هرات شهرت دارند.
افزون بر هرات سرمایهداران فراهی در ولایتهایی مثل نیمروز، قندهار، کابل، و بلخ نیز سرگرم تجارت هستند و سرمایهگذاریهای زیادی کردهاند.
عزت بشیری، از بازرگانان مشهور در هرات که اصالتاً از ولایت فراه است به روزنامه ۸صبح میگوید او علاقه دارد در فراه سرمایهگذاری کند و در صورت فراهم شدن شرایط میتواند میلیونها افغانی برای ساختوساز و ایجاد کارخانه در این ولایت مصرف کند.
آقای بشیری میگوید نبود امنیت مهمترین عاملی است که سرمایهداران فراهی جرأت نمیکنند پولشان را در آن ولایت سرمایهگذاری کنند و سرمایهگذاری در شرایط بد امنیتی ریسک بالایی داشته و بازدهی خوبی ندارد.
محمدرحیم تلاش، عضو شورای مردمی فراه مقیم هرات نیز به روزنامه ۸صبح میگوید همین اکنون بیشتر از ۲۰ هزار خانواده از ولایت فراه تنها در هرات زندهگی میکنند و چهار تا پنج هزار بازرگان فراهی نیز در هرات سرگرم تجارتاند، اما به دلیل مشکلات امنیتی آنان نمیتوانند سرمایههایشان را به فراه انتقال دهند.
در کنار ولایتهای افغانستان سرمایهداران فراهی در کشورهای گوناگون مانند امارات متحده عرب، ترکیه، ایران، پاکستان و چین میلیونها دالر سرمایه دارند و سرگرم تجارت هستند، اما سهم فراه از سرمایهی بازرگانان بزرگ فراهی بسیار اندک است.
نبود زیرساخت و عدم توسعه
از دید فعالان مدنی در فراه این ولایت طی ۱۸ سال گذشته فرصتهای بسیار خوبی را از دست داده است. بریالی غفاری، از فعالان مدنی فراه به روزنامه ۸صبح میگوید مقامهای محلی و کسانی که خودشان را نماینده فراه در مرکز کشور میدانند در این امر مقصر هستند.
او تأکید دارد برخی حلقات خاص در کابل، فراه را به گروگان گرفته و به جای رسیدهگی به نیازمندیها و منافع مردم فراه به فکر منافع شخصی و کسب درآمد برای خودشان هستند.
آقای غفاری میافزاید حکومت مرکزی طی دو دهه گذشته پروژههای زیربنایی را در فراه اجرا نکرده و این ولایت از نگاه زیرساختها مشکلات جدی دارد.
از دید این فعال مدنی مردم توقع داشتند دستکم زیرساختهایی مثل جادههای آسفالت، بندهای آبگردان، تأمین انرژی برق دوامدار و دیگر موارد در فراه اجرایی شود، اما این اتفاق رخ نداد و فراه باوجود میلیونها افغانی پول و سرمایهداران بزرگ توسعه نیافت.
بریالی غفاری، تصریح میکند که فراه به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی و منابع طبیعی میتواند به قطب اقتصادی و صنعتی افغانستان تبدیل شود و ساکنان ولایات حوزه غرب حتا هرات برای سرمایهگذاری و کار به این ولایت سرازیر شوند، اما به خاطر نبود امنیت و زیرساختها چنین نشده است.
بر اساس معلومات ارایه شده در سایت رسمی ولایت فراه، معادن مختلف از جمله نمک، مس، سمنت، تیل، لیتیوم، یورانیم، آهن، مواد ضدزنگ، گاز، زغالسنگ، کرومایت وسلیکان در مرکز و ولسوالیهای مختلف این ولایت وجود دارد.
در زمان حاکمیت طالبان یک چاه تیل نیز در منطقه چهارباغ کشف شد و برخی مؤسسات خارجی نیز علاقهمندیشان را برای استخراج آن نشان دادند، اما مردم منطقه از آنها جلوگیری کرده و گفتند که آن معدن نه، بلکه آرامگاه یک پیر است.
فراه از ولایتهایی است که خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به پاکستان و هند (تاپی) از آن میگذرد و فراهیان روی این پروژه بزرگ اقتصادی برای توسعه ولایتشان حساب ویژهای باز کرده و آن را روزنهای برای ایجاد توسعه میدانند.
ولایت زراعتی
برآوردهای انجام شده نشان میدهد که بیشتر از ۸۰درصد مردم فراه کشاورز هستند. طی چند سال اخیر کشتوکار «گلخانهای» در این ولایت رشد چشمگیر داشت و صدها گلخانه ایجاد شد.
انگور، تربز، توت، سیب، آلوچه، زردآلو، انجیر، شفتالو، گرنگیچ، خرما و پسته بخشی از محصولات کشاورزی در فراه است، اما مشکل اصلی کشاورزان نبود زیرساخت و تجهیزات مدرن برای کشاورزی است.
فعالان مدنی و اعضای شورای ولایتی فراه باور دارند که حکومت مرکزی توجه چندانی به رشد کشاورزی در این ولایت نداشته و پیشرفتهای صورت گرفته در بخش کشاورزی در اثر سرمایهگذاری مردم بوده است.
دادالله قانع، عضو شورای ولایتی فراه میگوید نبود امنیت مشکلات زیادی به مردم ایجاد کرده و کشاورزان نمیتوانند به خوبی کشتوکارشان را پیش ببرند.
عبدالستار حسینی، نماینده فراه در مجلس نمایندهگان هم به روزنامه ۸صبح میگوید نبود سردخانههای معیاری سبب شده کشاورزان فراهی یک کیلو پیاز را به یک افغانی بفروشند و همان پیاز را چند ماه بعد از بازرگانان پاکستانی هر کیلو ۶۰ افغانی بخرند.
او تأکید دارد مسألهای که در طول تاریخ افغانستان پیشینه نداشته، این است که چندی پیش کشاورزان فراهی چهار کیلو بادرنگ را به یک افغانی فروختند و محصولات تربز آنها اصلاً خریدار نداشت.
از دید او پاکستان و ایران عملاً در ناامن کردن فراه دست دارند و نمیخواهند این ولایت روی آرامش را ببیند.
نکته قابل تأمل درباره فراه این است که این ولایت باوجود قابلیتهای فراوان برای سرمایهگذاری، عواید زیاد و سرمایهداران بزرگ پیشرفت چندانی نداشته است و بخش بزرگی از عواید آن حیفومیل شده است.