باشندهگان شماری از ولایتها با فرارسیدن ماه رمضان از افزایش قیمت مواد غذایی ابراز نگرانی کردهاند. آنان میگویند که در آغاز ماه رمضان با گرانی مواد خوراکی مواجه شدهاند، در حالی که اکثر مردم بیکارند. به گفته باشندهگان کشور، گسترش فقر و گرسنهگی، بیکاری و نبود زمینههای اشتغال، شهروندان افغانستان را در معرض خطر جدی قرار داده و نیاز است که دکانداران و بازرگانان در این مورد انعطافپذیری نشان بدهند و از بلند بردن بهای مواد خوراکی به دلیل تقاضای زیاد جلوگیری کنند. این باشندهگان میگویند که بسیاری از مردم در گوشه و کنار افغانستان با نام مواد اولیه آشنایی دارند و روزگار خود را تنها با نان خشک و چای سپری میکنند.
یکی از باشندهگان کابل که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، میگوید که در آغاز رمضان قیمتهای مواد خوراکی دوچند شده است. او میافزاید که بادنجان رومی در هر «چاریک از ۵۰ تا ۷۵ افغانی» افزایش یافته است. این باشنده کابل تصریح میکند: «بادنجان سیاه از چاریک ۴۰ افغانی به ۸۰ افغانی، یک قطی خرما از ۷۰ افغانی به بیش از ۱۰۰ افغانی، پیاز از سیری ۱۵۰ افغانی به ۲۵۰ افغانی و سیر کچالو از ۱۲۰ افغانی به ۱۸۰ افغانی افزایش یافته است.»
این نرخها در ولایتهای مختلف، متفاوت بوده و در بعضی از ولایتها سیر صعودی خود را پیموده است. شماری از باشندهگان بامیان از افزایش روزافزون بهای مواد خوراکی ابراز نگرانی کردهاند. یکی از باشندههای بامیان به روزنامه ۸صبح میگوید که روغن ۱۶ لیتره یک روز قبل از رمضان از ۱۳۱۰ افغانی به ۱۳۳۰ افغانی، آرد از بوجی ۱۶۰۰ به ۱۶۳۰ و بهای یک سیر لوبیا از ۸۰۰ به ۸۳۰ افزایش یافته است.
این در حالی است که وزارت صنعت و تجارت تحت کنترل طالبان نرخنامه ۲۹ قلم ماده اولیه ضروری را در شهر کابل منتشر کرده است. در این نرخنامه آمده است که بهای بوجی آرد وطنی ۴۹ کیلوگرام ۱۴۵۰ افغانی، یک بوجی آرد قزاقی ۵۰ کیلویی ۱۵۵۰ افغانی، روغن مایع روسی ۳ بوتل (۱۵ لیتر) ۱۱۶۰ افغانی، برنج سیله اول پاکستانی ۲۴.۵ کیلوگرامی ۱۸۰۰ افغانی، کچالو یک کیلو ۲۵ افغانی، پیاز یک کیلو ۳۰ افغانی، بادنجان رومی کیلویی ۳۰ افغانی» تعیین شده است.
از سوی دیگر، باشندهگان کشور تاکید میکنند که تاجران باید در ماه رمضان بهای مواد اولیه را پایین بیاورند، اما برعکس قمیتها را بلند میبرند که روزه را برای مردم مشکل میسازند. به گفته باشندهگان کشور، در افغانستان تاجران و دکانداران بهای مواد را همزمان با افزایش تقاضا در ماه رمضان، افزایش میدهند.
عیدمحمد، باشنده کابل، میگوید: «ماه رمضان آغاز نشده که قیمتها بلند رفته است. اگر وضعیت به همین رقم ادامه پیدا کند، ما شاهد افزایش بیش از حد بهای مواد خوراکی خواهیم بود.» او تصریح میکند که در حال حاضر اکثریت باشندهگان از بیکاری و فقر رنج میبرند و نمیتوانند در ماه رمضان لقمه نانی در سر دسترخوان فرزندان خود ببرند.
عزیزالله، باشنده بلخ، میگوید که به دلیل وضعیت بد اقتصادی و گرانی مواد غذایی، نتوانسته مواد غذایی رمضان را خریداری کند. به گفته او، از صبح تا شام گرسنهگی میکشد، اما شام با سفره خالی روبهرو میشود که توانایی دیدن چهرههای فرزندانش را ندارد.
به گفته باشندهگان کشور، با وجودی که مردم توانایی خریداری مواد غذایی را ندارند، اما دکانداران خلاف کشورهای اسلامی دیگر، بهای مواد را در ماه رمضان بهشکل سرسامآور بلند میبرند. آنان ادعا میکنند که بسیاری از خانوادهها در کشور برای افطاری و سحری چیزی ندارند.
عبدالاحمد، باشنده غور، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که به دلیل بیکاری و فقر به جز یک لقمه نان خشک و یک چاینک چای چیزی دیگر برای خوردن ندارد. او میافزاید: «رمضان و بدون رمضان، ما به جز نان خشک و چای چیز دیگری نداریم. بعضیها همین نان خشک را هم ندارند. از گوشت، روغن و برنج تنها نامش را میشنویم، خود ما نخوردهایم.»
با این حال محمدحسن آخوند، رییسالوزرای طالبان، در پیامی به مناسبت آغاز ماه رمضان از دکانداران و تاجران در افغانستان خواسته است که در این ماه قیمت مواد خوراکی و اولیه را بلند نبرند. او در بیانیهای از مقامهای طالبان نیز خواسته است تا «در صورت تخلف» جلو آن را بگیرند. در پیامی او از افراد ثروتمند در کشور خواسته شده که در ماه رمضان به خانوادههای نیازمند کمک کنند.
این پیام در حالی منتشر شده است که طی روزهای اخیر شمار زیادی از دستفروشان شهرهای کابل، مزارشریف و تالقان از جمعآوری مالیات اجباری از سوی افراد طالبان شکایت داشتهاند. براساس ادعای آنان، جنگجویان طالبان به بهانههای مختلف از غرفهداران باجگیری میکنند و دست به آزارواذیت دستفروشان میزنند.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، به مناسبت فرارسیدن ماه رمضان گفته است که بسیاری از مردم در کشورهای مختلف به شمول افغانستان این ماه را در بحران، هراس و آوارهگی سپری میکنند.
شهروندان کشور در حالی از افزایش بهای مواد اولیه در ماه رمضان شکایت دارند که بیکاری و فقر و گرسنهگی نیز بهشکل بیپیشینه گسترش یافته است. با اعمال ممنوعیتهای طالبان علیه زنان، فرار سرمایهگذاران، رکود تجارتهای کوچک و نبود زمینههای اشتغالزایی باعث شده که هزاران تن در کشور با بیکاری دستوپنجه نرم کنند.
بانک جهانی در سال گذشته میلادی گفته بود که با تسلط طالبان بر افغانستان، نرخ بیکاری دو برابر افزایش یافته است. این بانک سطح بیکاری در میان جوانان و زنان را نگرانکننده توصیف کرده است. همزمان دفتر هماهنگکننده کمکهای بشردوستانه (اوچا) گفته که افغانستان با یک بحران انسانی بیسابقه و خطر جدی فروپاشی سیستماتیک و فاجعه انسانی روبهروست و در سال جاری ۲۳.۷ میلیون تن که ۵۲ درصد آنها زن و دخترند، به کمکهای بشری نیاز دارند. این نهاد همچنان افزوده است که بسیاری از برنامههای کمکرسانی در افغانستان به دلیل کمبود بودجه در معرض خطر قرار دارند.
این نگرانیها در حالی مطرح میشود که شماری از شهروندان از مداخله و دستبرد طالبان در روند توزیع کمکهای بشردوستانه در کشور بهشدت انتقاد میکنند. براساس ادعای آنان، کسانی که به طالبان وابستهگی نداشته باشند، بهندرت از کمکهای بشری مستفید میشوند.
از سویی، بانک جهانی در گزارش سالانهاش که بهتازهگی منتشر شده، از کاهش ارزش پولی افغانی در برابر ارزهای خارجی خبر داده است. در گزارش این بانک آمده است: «با شروع سال ۲۰۲۴، جریان برای افغانی تغییر کرد که در برابر همه ارزهای عمده کاهش یافت. تا پایان فبروری، در برابر دالر امریکا ۵.۴ درصد، در برابر یورو 5 درصد، در برابر ین چین ۱۳ درصد، در برابر روپیه هند ۵.۲ درصد و در برابر روپیه پاکستان ۶.۳ درصد کاهش یافت.»