دیروز یک مقام وزارت صحت عامه گفت که برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا بیش از دو راه وجود ندارد: «یا مردم باید در خانه بمانند و فشارهای اقتصادی و روانی را تحمل کنند و یا هم بیرون برآیند و شفاخانه را انتخاب کنند.» واقعیت این است که انتخاب میان گرسنهگی و شفاخانه برای مردم دشوار است.
چند روز پیش، وزارت اقتصاد هشدار که سرپرستهای حدود ۵۹ درصد جمعیت کشور شغلهای آسیبپذیر دارند و از این میان ۷۰۰ هزار نفر از طریق کار روزمره امرار معاش میکنند. بر بنیاد تحلیل وزارت اقتصاد ۵۰۰ هزار تن از این افراد به حدی فقیر اند که اگر بیکار باشند، مصارف روزمره خانوادههایشان را نمیتوانند تأمین کنند.
طیفی از مردم که گرسنهگیشان بیشتر شده، پس از گذشت یکی – دو ماه از تهدیدهای کروناویروس، قیود را همین اکنون جدی نمیگیرند. حکومت با وصف همه توصیهها نتوانست آنان را متقاعد به ماندن در خانههایشان کند. بیتردید این اقدام مردم قابل پیشبینی بود. اصلیترین دلیل بیتفاوتی مردم در مقابل توصیههای حکومت، فقر است. بخشی از مردم به خوبی میدانند که کروناویروس یک تهدید است، آنها واقعیتهای این بیماری را در آمار و ارقام جهانی کووید-۱۹ شنیدهاند. آنها خبرهای افزایش مرگومیر در روزهای اخیر در افغانستان را نیز دنبال میکنند.
واقعیت این است که هشدار وزارت صحت عامه نیز بسیار جدی است، مرگومیر بر اثر این بیماری، گراف صعودی کلانی را نشان میدهد، اما به همین پیمانه وضعیت اقتصادی مردم نیز جدی و نگرانکننده است. بسیاری از شهروندان کشور، نزدیک به دو ماه میشود که کسبوکارشان متوقف شده و پساندازشان به پایان رسیده است. برخی از شهروندان نیز بر اساس درآمد روزانهیشان زندهگی میکنند و فاقد هرگونه پساندازی بودهاند.
در این اواخر دو طرح، توزیع نان خشک به خانوادههای کمدرآمد و ایجاد فرصتهای کاری توسط حکومت در چند شهر، آغاز شده است. توزیع نان خشک را میتوان یک شروع خوب برای مدیریت امدادرسانی در افغانستان عنوان کرد. مطمئناً تطبیق یک پروژهی کلان و عاجل کموکاستی خودش را دارد. هجوم مردم برای گرفتن نان خشک نشان میدهد که آنها به چه پیمانهای گرفتار فقر شدهاند. بیکاری و نبود درآمد، نشان میدهد که مردم بیش از هر زمان دیگری به کمکهای عاجل نیازمند شدهاند.
نهادهای بینالمللی هزینهای نزدیک به بیستوپنج میلیارد افغانی را برای مبارزه با کروناویروس و فقر ناشی از آن به حکومت افغانستان تعهد کردهاند با احتساب میلیاردها افغانی پولی که از درک تعدیل بودجه عادی و پروژههای غیر اختیاری نیز قرار است به پول افزوده گردد، توزیع نان خشک به تنهایی قابل قبول نیست.
کمکهای بینالمللی و سایر منابع ملیای که حکومت افغانستان در اختیار دارد باید صرف کاهش فقر شود. حکومت باید برنامهریزی کند که چگونه میتواند کسبوکارهایی را ایجاد کند که هم به کاهش فقر کمک کند و هم خطرات صحی کروناویروس را از بین ببرد. اگر حکومت افغانستان در روزهای دشوار و در عصر کرونا بتواند به کمک مردم بشتابد، باورمندی آنان به حکومتداری افزایش خواهد یافت. در ضمن، پروسه امدادرسانی توسط نهادهای غیردولتی و افراد خیر در برخی از ولایتهای کشور نشان داد که کار مشترک میتواند گرهگشای بسیاری از مشکلات فعلی کشور باشد. در شماری از ولایتها، حکومت و بازرگانان به همکاری هم، به آسیب دیدهگان کمک کردند و میلیونها افغانی مواد خوراکی را به افراد کمبضاعت توزیع کردند.
آمار و ارقام نشان میدهد که ما به سمت روزهای دشوار ناشی از کروناویروس روانیم. تحقیقی که چند روز پیش وزارت صحت عامه در کابل انجام داد نشان میدهد که فیصدی کلانی از مردم در کابل به کووید-۱۹ مبتلا هستند. نهادهای صحی نیز گفتهاند که در هفتههای اخیر، ابتلای شهروندان کهنسال به این ویروس افزایش یافته و ممکن است مرگومیر را نیز در روزهای آینده افزایش دهد. این آمار و ارقام، باید بیش از هر زمان دیگری حکومت را به جستوجوی راهکارهای بهتر برای مهار همزمان فقر و کروناویروس مجاب کند. علاوه بر آن مردم نیز باید صرفهجویی کنند، شرایط دشوار اقتصادی منحصر به افغانستان نیست. کروناویروس جهان را با وضعیت دشواری روبهرو ساخته و بزرگترین اقتصادهای جهان نیز با تهدیدهای گستردهای روبهرو شدهاند.