گذرگاه تورخم بین افغانستان و پاکستان برای پنجمین روز پیاپی به روی موترهای باربری بسته مانده است. دولت پاکستان اعلام کرده که عبور از همه راههای رفتوآمد با افغانستان را منوط به داشتن اسناد سفر کرده است. براساس تصمیم جدید پاکستان، بعد از این همه رانندهگان موترهای باربری افغانستان باید پاسپورت و ویزا داشته باشند. بازرگانان افغانستان اما میگویند که داشتن ویزه و پاسپورت برای رانندهگان، دشوار و زمانگیر است. به گفته آنان، اخذ پاسپورت و ویزای پاکستان در مدت کوتاه امکانپذیر نیست و در صورت عدم اجازه ورود به پاکستان، اموال «سریعالفساد» از جمله میوه تازه بهزودی فاسد میشود و از بین خواهد رفت. این در حالی است که وزیر اطلاعات ایالات بلوچستان پاکستان اعلام کرده که داشتن ویزا برای ورود به پاکستان موضوعی امنیتی است و به هر قیمتی این سیاست به اجرا گذاشته میشود. با این حال، آگاهان اقتصادی میگویند که پاکستان از مسایل بازرگانی بهعنوان ابزار فشار برای تامین منافع سیاسی خود کار میگیرد و میخواهد به تردد قبایل آزاد نقطه پایان بگذارد.
پاکستان پنج روز قبل دروازه تورخم را به روی همه موترهای باربری افغانستان بسته و از رانندهگان این موترها خواسته تا با اسناد رسمی سفر کرد. این کشور اعلام کرده که بعد از این هیچکسی بدون مدارک لازم از جمله داشتن پاسپورت و ویزا حق ورود به پاکستان را ندارد.
پس از آنکه پاکستان داشتن ویزا را برای رانندهگان موترهای باربری افغانستان الزامی ساخته، طالبان دست به اقدام متقابل زدهاند که باعث بستن مرز تورخم به روی کالاهای تجارتی از پنج روز به این طرف شده است.
با این حال، رسانههای پاکستانی اعلام کردهاند که گفتوگوی مقامهای طالبان با مسوولان این کشور در مورد بازگشایی مرز بدون نتیجه به پایان رسیده است. براساس گزارش رسانههای پاکستانی، دو طرف به توافقی دست نیافتهاند و اسلامآباد گفته است که بدون داشتن اسناد سفر، به رانندهگان بدون ویزا و پاسپورت اجازه ورود به پاکستان داده نخواهد شد.
جیونیوز، یک رسانه پاکستانی، گزارش داده که طالبان در دیدار با مقامهای این کشور، تعلیق فعالیتهای تجاری را خلاف حسن همجواری و تعهدات بینالمللی دانسته و تاکید کردهاند که این اقدام بدون اطلاع قبلی صورت گرفته است. این رسانه به نقل از مقامهای گمرک پاکستان در تورخم گفته است که به فروشندهگان میوههای تازه توصیه شده تا کالاهای خود را مجدداً به پشاور بازگردانند، زیرا پیشبینی میشود که مشکل ویزا برای رانندهگان بهصورت فوری حل نشود.
پاکستان قبلاً توافق کرده بود که رانندهگان موترهای باربری بازرگانان بهصورت استثنایی میتوانند بدون ویزا با داشتن شناسنامه در دو سوی این مرز رفتوآمد کنند.
از سوی دیگر، به دنبال بسته شدن مرز تورخم به روی موترهای باربری، اتاقهای تجارت و سرمایهگذاری افغانستان گفته که میلیونها افغانی به بازرگانان صدمه وارد شده است. به گفته مسوولان این نهاد، پاکستان همه مرزهای خود را به روی موترهای باربری و ترانزیت بسته است.
خانجان الکوزی، معاون اتاق مشترک بازرگانی افغانستان و پاکستان، گفته که این امر باعث زیان مالی به تاجران دو طرف شده است. او افزوده است: «این بندش نهتنها باعث زیان مالی به تاجران میشود، بلکه باعث افزایش قیمتهای بازار بهویژه برای اقلام غذایی فاسد شدنی میشود.»
همزمان اتاق مشترک بازرگانی افغانستان و پاکستان گزارش داده که در پی بسته شدن این گذرگاه، بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ موتر باربری و کانتینر در دو طرف متوقف شدهاند، در حالی که معاون این نهاد به خبرگزاری فرانسته گفته که حدود سه هزار موتر باربری در دو طرف مرز متوقفند.
پاکستان در حالی داشتن ویزا را برای رانندهگان موترهای باربری الزامی کرده که شماری از بازرگانان در افغانستان میگویند فراهم کردن پاسپورت و ویزا بهصورت فوری امکانپذیر نیست. به گفته آنان، درخواست ویزای پاکستان ماهها طول میکشد و گرفتن پاسپورت برای شهروندان افغانستان به دلیل هجوم گسترده مردم به یک رویا تبدیل شده است.
بریالی (مستعار) یکی از بازرگانان، طالبان را در قسمت دفاع مشروع از حقوق بازرگانان ناکام توصیف میکند. به گفته او، این گروه به دلیل وابستهگیهای بیش از حد به پاکستان، نمیتواند در مقابل حامی خود که آنان را بیش از بیست سال «آب و نان داده و تجهیز کرده، صدا بلند کنند.»
آقای بریالی با ابراز نگرانی از ادامه توقف موترهای باربری میگوید: «اکثریت موترها میوه تازه و سبزیجات بار دارند. بسیار از اقلام فاسد شدنی است که اگر منتظر پاسپورت طالبان و ویزای پاکستان بنشینیم، همه چیز خراب میشود و از بین میرود.»
پاکستان در جریان سالهای پسین به تکرار دروازه تورخم را به روی کالاهای ترانزیتی افغانستان بسته و از این اقدام استفاده سیاسی کرده است. این کشور چندی قبل نیز بیش از ۱۰ روز موترهای باربری را به روی تاجران افغانستان بسته و هزاران کانتینر کالای تجارتی بازرگانان را در بندر کراچی متوقف و تعرفههای گمرکی گزاف بر آن وضع کرده بود.
در همین حال، آگاهان امور اقتصادی این اقدام پاکستان را سیاسی میدانند و تاکید میورزند که این کشور برای تحقق مطالبات سیاسی خود، از تجارت و ترانزیت استفاده ابزاری میکند. آذرخش حافظی، آگاه امور اقتصادی، در گفتوگو با روزنامه ۸صبح میگوید که عمدهترین دلیلی که پاکستان مشکلاتی را در بخش ترانزیت و تجارت با افغانستان به و جود میآورد، سیاسی است. او میافزاید: «در پشت این موضوع، قضیهای کلان نفهته است. به دلیل ضعف حکومت قبلی، پاکستانیها در مرز بین افغانستان و پاکستان که عمدتاً قبایل دو طرف سرحد در آن زندهگی میکنند، سیم خاردار کشیدند، در حالی که توافقاتی که قبلاً صورت گرفته بود، این مناطق قبایل آزاد شمرده میشد و حق عبورومرور دو طرف را داشتند.»
آقای حافظی میگوید: «پاکستان تلاش کرد که خط دیورند را بهحیث مرز رسمی تحکیم کند، بر همان اساس مناطق قبایل آزاد را که قبلاً تحت حاکمیت مستقیم پاکستان نبود و از یک نوع خودمختاری برخوردار بودند، تابع قوانین اداری و مالی خود ساخت و حق حاکمیت ملیاش را بالای آنها اعمال کرد. حالا بالای ویزا تاکید میکند، چون میگوید خط دیورند را بهعنوان مرز رسمی به رسمیت بشناسید و دیگر تاریخ قبایل آزاد سپری شده است. این مساله بالای تجارت و اقتصاد تاثیرات منفی دارد و اثرات منفی آن را نهتنها متشبثان و مستهلکان افغانستان میکشند، بلکه جانب پاکستان را نیز زیانبار میکند.»
این آگاه امور اقتصادی میافزاید که که چاره اساسی حل مشکلات سیاسی دو طرف است. به گفته او، افغانستان برای رسیدن به آبهای بینالمللی به پاکستان ضرورت دارد و این دو کشور جغرافیای مشترک اقتصادی و مدغمشده هستند و نمیتوانند بدون یکدیگر کالای ارزان و خوب را با سرعت و هزینه کم به دست بیاورند.
آقای حافظی تاکید میکند: «متشبثان از بابت سیاستهای نادرستی که به شفافیت بیان نمیشود و بهصورت نامریی اعلام میشود، متضرر میشوند و تا زمان حل مشکل سیاسی، مشکل ترانزیت نیز بهشکل دایمی حل نخواهد شد.»
این اظهارات در حالی صورت میگیرد که رسانههای محلی پاکستان به نقل از جان اچکزی، وزیر اطلاعات بلوچستان، گفتهاند که پاکستان عبور از همه راههای رفتوآمد با افغانستان را وابسته به داشتن اسناد مسافرتی کرده است. او تاکید کرده که داشتن ویزا برای ورود به پاکستان، موضوعی امنیتی است و این سیاست به هر قیمتی به اجرا گذاشته خواهد شد.