حملههای هراسافگنانه در طول ۱۷ ماه پسین، جان صدها شهروند کشور را گرفته است. پیش از این مسوولیت بیشتر چنین رویدادهای خونین را طالبان برعهده میگرفتند، اما اکنون مسوولیت حملههای مسلحانه را گروه داعش میپذیرد. با وجود این، اما روشن نیست که علت اصلی چنین خونریزیها در افغانستان چیست؟ طالبان بهرغم وعدههای مکرر مبنی بر تأمین امنیت کشور، در بیش از یکونیم سال گذشته نتوانسته جلو حملههای داعش را بگیرند. با سلطه این گروه بر کشور، بستر افراطیت و تشدید حملههای هراسافگنانه در افغانستان افزایش یافته است. براساس گزارش منابع، در حمله خونبار اخیر بیش از بیست تن جان باخته و حدود 40 تن دیگر زخمی شدهاند. بیشتر آنان کارمندان وزارت خارجه زیر اداره طالبان بودهاند. داعش که در چند ماه گذشته همواره مسوولیت حملههای مرگبار را برعهده گرفته، مسوولیت حمله بر کارمندان وزارت امور خارجه طالبان را نیز پذیرفته است. شماری از چهرههای سیاسی اما احتمال میدهند که این انفجار ناشی از خصومتهای درونگروهی طالبان است. به گفته آنان، «طالبان ناراض» در بدنه این گروه دست به چنین اقدامی زدهاند. شهروندان کشور اما طالبان را بنیانگذار حملات انفجاری و انتحاری میدانند و مسوول خونریزیهای کنونی نیز این گروه را عنوان میکنند.
منابع در صحبت با روزنامه ۸صبح، تایید میکنند که حمله انتحاری حوالی ساعت ۳:۳۰ عصر روز چهارشنبه، 22 جدی، به وقت کابل، هنگامی صورت گرفته که کارمندان وزارت امور خارجه بهسوی خانههایشان در حرکت بودهاند. این حمله انتحاری در برابر درب ورودی وزارت خارجه صورت گرفته است و در نتیجه آن بیش از ۲۰ تن کشته شده و ۴۰ تن دیگر زخم برداشتهاند. بیشتر قربانیان این حمله مرگبار را کارمندان وزارت خارجه تشکیل میدهند.
امید (نام مستعار) یکی از کارمندان وزارت خارجه که شاهد صحنه بوده است، در صحبت با روزنامه ۸صبح، میگوید: «رخصتی ما سهونیم بجه است. وقتی میبرآمدیم، یک تعداد همکاران بیرون از دیوار سمنتی شده بودند و یک تعداد عقب دیوار سمنتی که انفجار صورت گرفت. حتا گوشتهای بدن را به داخل وزارت آورده بود. پیش منابع بشری خیلی دور بود، ما هم خون و خونپُر شدیم، غیر از کارمندان وزارت خارجه، دست فروشها بودند به خاک و خون افتاده بودند. کراچیهایشان انداختهگی بود و از خودشان خبر و درک نبود.»
براساس فهرستی که در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفته است، ۱۶ کارمند وزارت خارجه در حمله خونین روز گذشته جان باخته و ۳۶ تن دیگر آنان زخمی شدهاند. همزمان منابع تایید میکنند که به دلیل مشکلات ارتباطی و وضع محدودیتها، آمار قربانیان بالاتر از این است. یک منبع دیگر تایید میکند که تنها زخمیان وزارت خارجه بیشتر از ۴۰ تن میباشند. طالبان پیش از این به خبرگزاری رویترز جان باختن ۲۰ تن در این حادثه را تایید کردهاند. کارمندان وزارت امور خارجه که در حمله دیروز جان باختهاند، همه دارای تحصیلات عالی و بیشتر آنان جوان بودهاند.
فهرستی که از سوی منابع آگاه در اختیار روزنامه ۸صبح قرار داده شده، دیده میشود که قربانیان براساس ریاستهای این وزارت تفکیک شدهاند. در این فهرست آمده که آصف آتیلا، فضلالحق سالنگی، قایم تتمدرهای و شاکر ولی از کارمندان بخش قونسلی این وزارت در حمله خونین چهارشنبه جان باختهاند.
نجم ایوبی، اجمل خالقیار و شرافت کارمندان ریاست مالی و حسابی این وزارت بودهاند که در مقابل درب ورودی وزارت امورخارجه طالبان جان باختهاند. جبران صاحبزاده و رشاد از ریاست تکنالوژی معلوماتی و عالم خوشیوال از آرشیف، بلال فرهمند از تشریفات، عبدالواسع سراج، محمدنور سهاک از روابط فرهنگی، غلام ربانی نبیزاده، مدیر معاشات و محاسبه ریاست مالی، حاجی امین، مدیر دفتر اداری و محمدیاسین از کارکنان خدماتی ریاست تشریفات، محمدصدیق، راننده کاستر این وزارت از افرادیاند که جان باخته و ۳۶ تن دیگر نیز زخمی شدهاند.
در همین حال، شفاخانهی ایمرجنسی در کابل گفته که بیش از ۴۰ زخمی به این شفاخانه انتقال داده شده است. در خبرنامه شفاخانه ایمرجنسی آمده است: «این بزرگترین رقم قربانیان است که مرکز جراحی قربانیان جنگ ایمرجنسی در پایتخت در سال ۲۰۲۳ مداوا میکند.»
آصف آتیلا یک تن از کارمندان بخش قونسلی وزارت امور خارجه است. براساس معلومات منابع، آقای آتیلا در رشته حقوق، سند کارشناسی ارشد داشت و دو دور ماموریت دیپلماتیک انجام داده است. او بهعنوان معاون و مسوول بخشهای کنسولی در سفارتخانههای افغانستان در تهران، پایتخت ایران و جده، مرکز عربستان سعودی، کار کرده است.
محمدعالم خوشیوال، یکی از کارمندان سابقهدار این وزارت، نیز از قربانیان حمله تروریستی روز چهارشنبه در کابل است. ملکستیز، پژوهشگر امور بینالملل، در برگه فیسبوکش از جان باختن محمدعالم خوشیوال خبر داده است. او نگاشته است: «در این جمع خانواده بزرگ خوشیوال نیز یکی از بهترین فرزندانش را از دست داد.» آقای ستیز همچنان گفته است: «او دیپلماسی بهویژه بخش قنسلی، آرشیف و محاسبات را بهگونه عالی فرا گرفته بود. از سویی هم، شخصیت بالا برای آموزههای دیپلماتیک داشت.» ملکستیز بیشتر توضیح داده است: «عالم جان خوشیوال میهنش را بسیار دوست داشت. او با وجود شرایط مساعد سفر و کوچیدن همیشهگی از افغانستان، همیشه در کنار میهن و مردم باقی ماند.»
جبران صاحبزاده، کارمند ریاست تکنالوژی و معلوماتی این وزارت، از قربانیان جوان این حادثه خونین است. به گفته منابع، آقای صاحبزاده بهعنوان «آیتی آفیسر» در این ریاست کار میکرد. براساس ادعای منابع، او حدود چهار سال در وزارت خارجه کار کرده است. آقای صاحبزاده، از رشته کامپیوتر ساینس سند لیسانس داشته است.
قربانی دیگر این حمله انتحاری، عبدالقایم تتمدرهای است که از هفت سال به اینسو در وزارت خارجه کار میکرد. نزدیکانش از او بهعنوان دانشآموخته حقوق بینالملل یاد میکنند.
بلال فرهمند، کارمند ریاست تشریفات نیز یکی از جانباختهگان حمله دیروز بر وزارت امور خارجه است. آقای فرهمند از دانشگاه افغانستان سند رشته روابط بینالمللی و سند کارشناسی ارشد داشت. او حدود چهار سال و اندی در این وزارت کار کرده بود. به گفته منابع، او برادر مرجان متین، معین پیشین وزارت معارف بوده است. همه کسانیکه در حمله تروریستی دیروز جان باختهاند کارمندان سابقهدار وزارت امور خارجه بودهاند.
منابع در وزارت خارجه زیر اداره طالبان به روزنامه ۸صبح میافزایند که انفجار زمانی صورت گرفته که سفیر و شماری از دیپلماتهای چینایی از دروازه «VIP» وارد این وزارت شده بودند. به گفته آنان، قرار بود ساعت ۳:۳۰ دقیقه میان امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان و وانگیو، سفیر چین در کابل، در قصر «ستوری» این وزارت نشستی برگزار شود. این منابع میگویند انفجار «دقیقاً زمانی شد که نشست در حال آغاز بود.» به گفته منابع، دیپلماتهای چینایی حدود ۱۰ دقیقه قبل از انفجار وارد این وزارت شده بودند. منابع اما از ادامه این نشست پس از حمله انتحاری چیزی نمیگویند. این در حالی است که خبرگزاری «فرانسپرس» به نقل از یک مقام وزارت خارجه طالبان گفته است که همزمان با این انفجار، قرار بود وزیر خارجه طالبان با دیپلماتهای چینی در کابل دیدار کند.
این در حالی است که شماری از چهرههای سیاسی و رسانهای از جدایی شماری از جنگجویان گروه طالبان و پیوستن آنان به گروه داعش خبر میدهند. پیش از این سفارت بیجنگ از طالبان خواسته بود که امنیت شهروندان چینی را در افغانستان بهگونه جدی تامین کنند. ظاهراً نگرانی چین از جنگجویان جبنش اسلامی ترکستان شرقی است که در افغانستان حضور فعال و نیرومند دارند و در طول ۲۰ سال گذشته همدوش طالبان در یک سنگر علیه نیروهای امنیتی پیشین جنگیدهاند. افزون بر این، وانگیو، سفیر چین در کابل، از حضور ۲۰ گروه تروریستی در افغانستان خبر داده است. او اما از این گروهها نام نبرده است.
فردوس کاوش، از روزنامهنگاران مطرح کشور، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «برخی از رسانهها و محافل رسمی چین قبلاً ادعا کرده بودند که شماری از اعضای جنبش اسلامی ترکستان شرقی، به داعش پیوستهاند. بعید نیست که همان افراد پشت این حمله باشند که قبلاً عضو جنبش اسلامی ترکستان شرقی بودند و حالا به داعش پیوستهاند. گروه داعش به باور بسیاری از محافل اکادمیک کشورهای منطقه از نیروهای جهادیست منطقه در سالهای اخیر سربازگیری کرده است.»
واکنشهای داخلی
حمله بر کارمندان وزارت خارجه، واکنشهای گسترده داخلی و خارجی را نیز در قبال داشته است. شماری از شهروندان کشور در پیوند به این حادثه گفتهاند که طالبان از تامین امنیت شهروندان و کارمندان عاجزند و نیز این گروه بانی و مسوول چنین حملات هستند و مردم هیچگاه جنایات طالبان را نخواهند بخشید.
نوررحمان اخلاقی، وزیر امور مهاجرین و عودتکنندهگان حکومت پیشین، در توییتی در واکنش به حمله دیروز نوشته است: «در وضعیتی که ترویستان بر کشور حاکماند و استبداد کمر مردم را خم کرده است، هدف اصلی هر شهروند مسوول به دست آوردن آزادی و تأمین عدالت است که بدون حاکمیت مردم بر سرنوشتشان تأمین نمیشود.»
زهره حقپرست، یکی از کاربران شبکههای اجتماعی که ظاهراً یکی اقاربش را در پی این حمله از دست داده است، در توییتی نوشته: «انتحاریون کشورمان را تصاحب کردند، اما هنوز انتحاری. در انفجار جوانان زیادی را از دست دادیم. دکتر جبران نیز شهید شده تف به دین و آیین تو طالب که حالا به اسم داعش میکشی، خون این جوانان روزی دامان شما جاهلین و استشهادیهای لعین را خواهد گرفت. پسر کاکای شهیدم.»
ضیا ورسجی، از کاربران دیگر، با نشر توییتی میپرسد: «عمل شنیع و غیرانسانی انتحار و انفجار میراث کدام گروه است که امروز طالبان هم عمل انتحاری درب وزارت خارجه را محکوم میکنند. در صورتیکه قبل از تسلطشان بر افغانستان دقایق پس از هر انتحار و انفجار، ذبیحالله مجاهد با نشر اعلامیهای مسوولیت آن را با نشر آمار و ارقام به دوش میگرفت.»
جبهه مقاومت ملی با نشر خبرنامهای این حمله را نکوهش کرده و گفته است: «طالبان در طول بیست سال تمام حملات انتحاری را سازماندهی میکردند و مقامهای این گروه مهاجمان انتحاری را به نام قهرمانان یاد کردهاند. قهرمانانی از طالبان که با حملات مرگبار خود افغانستان را به کام مرگ کشاندهاند.»
واکنش نمایندهگیهای سیاسی و کنسولگریهای حکومت پیشین
شماری از نمایندهگیهای سیاسی و کنسولگریهای حکومت پیشین با فرستان پیامهای جداگانه این حمله را نکوهش و نگرانی عمیق خود را از تداوم وضعیت حاکم بر افغانستان ابراز کردهاند. این نمایندهگیهای سیاسی حکومت پیشین میگویند که تبعات ناگوار حملههای تروریستی نهتنها برای افغانستان، بلکه برای صلح و امنیت منطقه و جهان نیز خطرآفرین است. آنان در پیامهای خود نوشتهاند که پرچم سهرنگ افغانستان در نمایندهگیهای سیاسی کشور برای یک روز، نیمهبرافراشته خواهد بود.
با این حال، حامد کرزی، رییسجمهور پیشین و عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی در حکومت پیشین نیز در پیامهای جداگانه این رویداد را «جنایت نابخشودنی» و «خلاف اصول اسلامی و انسانی» توصیف کردهاند. شماری از چهرههای جهادی و سیاسی پیشین نیز این حمله را نکوهش کردهاند.
حزب جمعیت اسلامی به رهبری صلاحالدین ربانی در این زمینه گفته است: «حمله مرگبار کابل بار دیگر نشان داد که مردم افغانستان هزینه ناتوانی، افراطگرایی، انحصارطلبی و ستیزهجویی گروه حاکم را به صورت روزافزون میپردازند.»
جمعیت اسلامی افزوده است: «حفاظت از مردم افغانستان در غیاب یک حاکمیت مشروع که به مسوولیتهای دولت و ملت در قبال یکدیگر آگاه و متعهد باشد، ممکن نیست.» این حزب گفته که نتیجه حاکمیت گروهی که سالیان زیادی در راستای خشونتگستری فعالیت فکری و نظامی کرده باشد، بستر تحرک سایر گروههای تروریستی را در کشور فراهم میسازد. حمله انتحاری مرگبار در برابر وزارت خارجه طالبان با محکومیت و واکنش شماری از نهادهای بینالمللی نیز مواجه شده است.
واکنش سازمانها و نهادهای خارجی
دفتر معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) روز چهارشنبه، ۲۱ جدی، در صفحه توییترش افزایش ناامنی در افغانستان را نگرانکننده خوانده و تاکید کرده که خشونت، راهحل ایجاد صلح پایدار در افغانستان نیست.
هوگو شارتر، کاردار سفارت بریتانیا برای افغانستان نیز ضمن محکومیت این حمله، گفته است: «بریتانیا چنین اعمال خشونتآمیز بیمعنا و بیرویه را رد میکند.» سفارت ایران در کابل نیز در پیامی این رویداد را «غمانگیز» خوانده است.
این همه در حالی است که طالبان که تا پیش از سقوط نظام جمهوری این دست حملات را «استشهادی» توصیف میکردند، اکنون این حمله انتحاری را نکوهش کرده و میگویند که این اقدام «جنایتکارانه» است.