همزمان با فرارسیدن فصل بهار، تازه‌گی و طراوت بر کشت‌زارها جان می‌دمد، فصل کشت‌و‌کار فرا می‌رسد، کشاورزان مصروف کار می‌شوند و با همه توان تلاش می‌ورزند برآیند کارشان خوب باشد. حکومت پیشین روز دوم حمل را به منظور ارج‌گزاردن به دهقان در تقویم زیر نام «روز دهقان» درج کرده بود و همانند نوروز تجلیل می‌شد. در آن روز کشاورزان از روستاها به شهرها می‌آمدند و تولیدات خود را به نمایش می‌گذاشتند.
در سال‌های پسین این مراسم در شهر غزنی با حضور دهقانان از ولسوال‌های این ولایت اجرا می‌شد و شخصیت‌های بلندپایه حکومتی نیز در این مراسم اشتراک می‌کردند. انجام بازی‌ها و سرگرمی‌های ویژه و باستانی در روزهای نوروز که بیشتر از سوی جوانان انجام می‌شد، به جذابیت این جشن اضافه می‌کرد. کشتی‌گیری، نیزه‌بازی و بازی با بیل و کلنگ، از سرگرمی‌های این مراسم بود. با سقوط نظام جمهوری اما این روز از تقویم برداشته شده و تجلیل و شادمانی این روز به مانند دیگر جشن‌ها و شادی‌ها از مردم گرفته شده است.
غزنی یکی ولایت‌های کلیدی در تأمین محصولات زراعتی کشور شمرده می‌شود. بر‌بنیاد آمارها، بیش از ۷۰ درصد باشنده‌گان این ولایت مصروف کارهای کشاورزی و مال‌داری‌اند. گندم، کچالو، پیاز، سیب، انگور و آلو از محصولات عمده کشاورزان این ولایت است.
شماری از کشاورزان در این ولایت در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گویند که سال گذشته به علت خشک‌سالی، بارش باران‌های غیرموسمی و سرازیر شدن سیلاب‌ها، هیچ سودی از کشت‌زارهای‌شان به دست نیاورده‌اند و حتا مصارف زحمات خود را نیز نکشیده‌اند. طالبان نیز هیچ کمکی به این کشاورزان آسیب‌دیده نکرده‌اند.
بند آب‌گردان سلطان، یکی از منابع مهم آبی برای زمین‌های زراعتی در غزنی است که در شمال این ولایت موقعیت دارد. از این بند هزاران جریب زمین زراعتی و باغ‌های میوه در ولسوالی خواجه‌عمری، مرکز غزنی و قسمت‌هایی از ولسوالی اندر آبیاری می‌شود، اما به دلیل شکسته‌گی قسمتی از دیوار این بند، آب کافی در کاسه بند ذخیره نمی‌شود و این مساله دهقانان را با چالش جدی کم‌آبی مواجه کرده است.
خالق‌داد ۵۴ ساله، یکی از کشاورزان ولسوالی خواجه‌عمری است که زمین‌های زراعتی‌اش در مسیر رودخانه غزنی که از بند سلطان سرچشمه می‌گیرد، قرار دارد. او سال پار به دلیل بارش باران در آخر فصل تابستان و سرازیر شدن سیلاب، همه محصولات زراعتی‌اش را از دست داده است. این کشاورز می‌گوید: «پارسال از ماه حمل تا اسد و سنبله زیاد زحمت کشیدم. آب بند کم بود، مجبور شدم برمه بزنم. مصرف کردم. فقط در همین وقت برداشت حاصل قرار داشتیم که باران‌ها شروع شد. در ظرف یک هفته باران و سیل تمام حاصل را از بین برد. کچالو را در زمین سیل برد، در درخت هم آلو را باران خراب کرد. یک دانه آلو حرام اگر من از همین یک جریب باغ گرفته باشم.»
این کشاورز که حدود دو جریب زمین را کچالو کاشته است، اضافه می‌کند که از مصارف سال پار نیز از مردم بدهکار است و امید دارد که امسال شاهد باران‌های موسمی باشد و دوباره شاهد سرازیر شدن سیلاب‌های ویرانگر نباشد تا بتواند حاصل خوبی گردآوری کند. او می‌افزاید: «امید ما به خداوند که امسال در همین فصلی که ما به باران و رحمت خداوند نیاز داریم، ببارد و دوباره سیلاب زمین‌ها را خراب نکند. حد‌اقل بتوانم قرض‌های پارسال و مصارف امسال را بکشم، دست ما بالا است.»
گفتنی است که در غزنی همانند ولایت‌های دیگر کشور، کشاورزان در کنار بذر گندم آبی، دشت‌ها را گندم للمی نیز می‌کارند و به امید باران هستند تا کشت‌زارهای للمی حاصل خوبی بدهد. دهقانان در غزنی اما به علت این‌که سال گذشته گواه باران در فصل بهار نبوده‌اند و حاصلات‌شان از بین رفته است، کمتر للمی کاشته‌اند.
لعل‌محمد، کشاورز دیگری است که در مرکز غزنی سکونت دارد. او در کنار این‌که در زمین‌های آبی مصروف کشت و زراعت است، گندم للمی نیز می‌کارد. این کشاورز در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که پارسال نسبت به سال قبلی کمتر للمی کاشته است. او توضیح می‌دهد: «دو سال پیش تقریباً 10 جریب زمین را للمی زده بودیم، اما در دو ماه دو بار هم باران نبارید و گندم‌ها تمامش خشک شد. ما مصرف کردیم، تراکتور آوردیم، کارگر گرفتیم، اما حاصل نگرفتیم. سال قبلی هم از ترس این‌که مثل پیرارسال تاوانی نشویم، خیلی کم للمی زدیم. دیگر توکل به خدا. اگر باران شد، خوب و اگر نه، باز در تاوان هستیم.»
قابل ذکر است که در سال‌های پسین به دلیل افزایش خشک‌سالی در کشور، بیشتر کشاورزان به هدف تأمین آب برای زمین‌های زراعتی به حفر چاه‌های عمیق و استفاده از برق آفتابی رو آورده‌اند. مصرف بی‌رویه آب‌های شیرین زیرزمینی در زمین‌های زراعتی، سبب پایین رفتن سطح آب زیرزمینی نیز شده است. به گفته کارشناسان امور آب، اگر منابع آب‌های زراعتی مدیریت نشود، در درازمدت این کار سبب از بین رفتن آب آشامیدنی در کشور خواهد شد.
نگرانی دهقانان در غزنی در حالی از بحران خشک‌سالی و کم‌آبی مطرح می‌شود که به گفته آنان، سال پار با وجود به دست آوردن حاصلات ناچیز، طالبان به جای کمک و همکاری با کشاورزان، از آنان مالیه و عشر گزاف گردآوری کرده‌اند.
