۷ و ۸ ثور؛ چېتلش و قمراو گه آلیش اسلوبی
افغانستان نینگ حاضرگی تاریخیده ایکّی کون ۷ و ۸ ثور کونلری مخصوص شهرت گه اېگه، بیری خلق دموکراتیک حزبی نینگ تونتیریشی گه غلبه قازانیش و ایکّینچیسی هم اونینگ مخالف حزب‌لری نینگ غلبه قازانیشی. ایکیله آقیم افغانستان نی فلاکت و تباه‌لیک دن قوتقریب و پارلاق کېله‌جک نی کېلتیریشنی اویلر اېدیلر. ایکیله‌سی خیالی شهر آرتیده اېدیلر، بیری مذهبی اسلوب و باشقه بیری هم سوسیالیستی. هر ایکیله آقیم هم افغانستان دموکراسیینی ینگیدن باشدن کېچیریب ترقیات یونه‌لیشی گه باره‌یاتگن، مملکت خوفسیزلیگی تاثیرچن درجه ده بولگن، چیت ایللیک سیاح‌لر نینگ بو مملکت گه تشریف بویریش گه قیزیقیشی آرتگن، صنعت مثلی کوریلمه‌گن درجه ده گوللب-یشنه‌گن بیر پیتده پیدا بولدی. بیراق انقلابی و غضبلنگن مفکوره‌وی آقیملر نقطه‌ی نظریدن بولر عمومن یېترلی دیب حسابلنمه‌دی و اولر نینگ خیالی فکرلری بیلن انچه اوزاق اېدی. شونینگ اوچون ایکیله آقیم هم بو وضعیت نی یوق قیلیش مقصدیده اېنگ زوره‌وان و بوزغونچی اصوللردن قوللندی.
دموکراتیک خلق حزبی اۉز ایشینی قییناقلش و قدرت نی قمراوگه آلیش بیلن باشله‌دی. بو گروه رهبرلری تامانیدن نامطلوب دیب حسابلنگن کیشیلر حبس گه آلینیش، سوراو، قماق و حتا قتل قیلینیب و اونینگ کولمی خلق و پرچم و باشقه‌سینی حذف قیلیش گه قدر یېتدی. کوتیلمه‌گنده بوتون مملکت گه دهشتلی محیط سایه تشله‌دی، سیاسی و اجتماعی رهبرلر نینگ یوق بولیب کېتیشی باشلندی، مملکت ییتکچیلری و نخبه‌لری یوق قیلینیشی بو گروه نینگ اېنگ یوقاری پغانه‌سیده قرار تاپدی و عامه‌وی قورب‌لر اۉرنه‌تیش ایشلری باشلندی. بو آقیم رهبرلری نینگ فکر-نقطه‌ی نظریدن انقلاب گه قرشی هر قنده‌ی توسیق کوچلی و تېزلیک بیلن یوقاتیلیشی، مخالف هر قنده‌ی آواز اوچیریلیب و بوتون جمعیت بیرلشیشی کېره‌ک اېدی. اوشبو آقیم اهالی و باشقه گروه‌لر نینگ کېنگ کولملی قرشی‌لیکلری گه دوچ بولیب و قییناقلش سیاستینی دوام اېتّیریش گه قادر اېمسلیگینی حس قیلگنده، اۉز مملکتینی باسیب آلیش و قدرت نی مذکور حزب رهبرلری نینگ حاکمتینی سقلب قالیش اوچون ساوویت اتفاقی گه مراجعت قیلدی.
۸ ثور ده حاکمیت تېپه‌سیگه کېلگن گروه‌لر نینگ ظهوری، چپ آقیم گه منسوب گروه‌لر و حزب‌لر که ۷ ثور ده قدرت گه اېریشگندی مناسبت بیلدیریش بیلن باشلندی. مذهبی بنیاد گرا گروه‌لر شاهی دوریده‌گی دموکراسی محیطی سول (چپ) مفکوره گه منسوب غایه‌لر اوچون زمینه یره‌تگنیدن و بوندن تشقری سیمنا، موسیقه، سیاح‌لیک، زمانه‌وی تعلیم بو گروه نینگ فکر نقطه‌ی نظریدن بومی قدریت‌لر یوق بولیش خوفی بیلن دوچ بولگنی اوچون غضبلنگن اېدیلر. اولر راشده خلافت تېزیمینی شکللنتیریشدن باشقه نرسه گه راضی بولمه‌ی بونده‌ی شرایط نی یره‌تیشیدن ایشانچ بیرر اېدیلر. ایکیله گروه نینگ ادعالری مکتب و بیلیم یورت‌لرده‌گی یاشلر و حتا اردو پولیس همده فرهنگی و ضیالی دایره‌لر آره‌سیده طرفداری بولیب و هوادارلرینی ترغیب قیلر اېدیلر.
عملده یوز بیرگن واقعه فاجعه‌لی اېدی، آچیق جمعیت و اونینگ دشمن‌لری کتاب مولفی کارل پویر نینگ سۉزلری عینی شونده‌ی: «برچه سیاسی آرمان‌لر اۉرته‌سیده، جمعیت نی بختلی قیله‌دیگن ادعا بار، بو اېنگ خوفلی دیر. ییرده جنت اۉرنه‌تیش اوچون تلاش هردایم دوزخ گه آلیب کېلگن.» افغانستان ۷ و ۸ ثور ده جنت اېمس اېدی، بیراق بو مملکت اهالیسی اوندن سۉنگ دوزخ نی تجربه قیلیب و اوندن آلدینگی دور گه اېریشیب بولمه‌یدیگن آرزو گه اېلندی اونینگ ساغینچ‌لری هلی هم بیر قنچه کیشیلر نینگ خاطره‌سیدن کېتمه‌گن‌لیگی ممکن.
قید اېتیلگن آقیملر نینگ اۉزلری بیرگن یالغان وعده‌لرینی بجره آلمسلیگی تورلی ایچکی و تشقی عامللر گه اېگه اېدی. اونی افغانستان نینگ بوگونگی و اېرته‌گی اولادی اوچون مهم بولگن عامللریدن بیری بو آقیملر نینگ اۉزگه‌لر اشتراکی گه اۉرین قالدیرمه‌گن استثنا و منافق‌لیک یانده‌شوو اېدی. اولر همه نرسه‌نی اۉزلری اوچون خواه‌لشدی. ایکّی آقیم نینگ هر بیری نقطه‌ی نظریدن قره‌یدیگن بولسک، قرمه-قرشی آقیم بوتونلی تار-مار اېتیلگنده، تورلی فکر-ملاحظه‌لر یوق قیلینگنده، جمعیت مفکوره‌چیلر خواه‌له‌گن شکل و قیافه ده ایشلب چیقیلگنده‌ی بولیشنی اېستر اېدیلر. ایکیله آقیم مقصدلری گه اېریشیش اوچون نهایت زوره‌وانلیکّه یول قویدی و اولر گه اېنگ اهمیت‌سیز نرسه انسانلر قانی و یشاوچیلر نینگ انسان حقلری اېدی. بو آقیملر اشتراک اېتیش، خیلمه-خیللیک، بغری کېنگلیک، کېچیریملیک کبی نرسه‌‌لر بیلن یات اېدی. شونینگ اوچون ایکیله آقیم هم هلاکتلی جنگ اوچون بیل باغلب و آخرالزمان اوروشینی باشله‌دیلر. اولر بو یولده بویوک قدرت‌لر نینگ استخباراتی قوریلمه‌لر خذمتی گه کېریب و اولر نینگ استراتیژی غایه‌لرینی عملگه آشیریش اوچون وطنداش‌لری نینگ اولدیریش گه یوز کېلتیردی، اۉز شهرلرینی بوزیریب، اۉز مملکتلری نینگ آست قورمه‌لرینی یوق قیلیب و افغانستان نی نیچه دهه آرتگه سوردیلر.
چېکلش و قدرت نی قمراو گه آلیش افغانستان سیاستیده اېلدیزی بولیب و اونی زهرلی و هلاکتلی قیلگن. آگاه‌سیزلیک بونده‌ی یانده‌شوو جمعیت نینگ طبیعی خیلمه-خیل‌لیگی و رنگ-برنگ‌لیگینی انگلمه‌یدی و مجبوری بیر توزیشنی تحمیل قیله‌دی. کارل مارکس فویرباخ حقیده تزهایی‌لردن اون بیرینی تز‌ی ده بونده‌ی دیگن اېدی: «فیلسوف‌لر حاضرگچه دنیا نی تفسیر قیلگنلر، حال آنکه دنیا اۉزگریش مقصدی باشقه نرسه.» افغانستانده اونینگ طرفدارلری و دشمن‌لری، بیلیب بیلمسدن دنیا نی اۉزگرتیریش گه باشله‌گن. فیلسوف‌لر نینگ عالمنی تلقین قیلیش گه اورینیش‌لری بی‌جز اېمس اېدی، چونکه اولر دنیا نینگ مرکب‌لیکلرینی انسانیت مرکب‌لیکلرینی حتا انسان آنگی و روحی نینگ اۉزی گه خاص مرکب‌لیکلرینی انگلش اوچون کتّه کوچ و کېنگ بیلیم طلب اېتیشینی بیلیشگن.
افغانستانده ۷ و ۸ ثور کونلری باشقه‌لرنی حذف و قدرت نی قمراوگه آلیش نی افاده قیله‌دی، شونی اوچون افغانستان خلقی ایکیله‌سیدن قورقه‌دی. ۷ و ۸ ثور کونلری کابوسیدن قوتیلیش یالغیز بو زوره‌وانلیک یانده‌شوولردن اوزاق‌لش بیلن ممکن. سیاست میدانی، فکر میدانی می و ایشانچ میدانی، یشش اسلوب میدانی می، بیر-بیرینی قبول قیلیش و کوپچیلیکّه تن بیریش بونده‌ی یانده‌شوو اۉرنیده کېریتیلیشی درکار. بوگونگی طالبان اۉز اوتمیش‌لرینی ایاغی جای گه ایاغینی قوییب و حذف و قدرت نی قمراوگه آلیش بیلن دوزخ ایشیگینی ینگیدن اهالی یوزی گه آچگنلر.
