دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی سۉزلاووچیسی بیلن صحبت؛ هر بیر ۱۰ عایله‌دن ۹ته‌نینگ یېترلی آزیق آوقتی یۉق
امین کاوه
۸صبح: دستلب قیمتلی وقتینگیزنی بیزلرنینگ اختیاریمیزگه قۉیگنینگیز اوچون تشکرلیک بیلدیره‌میز. رخصت بېرسنگیز بیرینچی سۉراقنی افغانستان‌ده‌گی اېنگ کته بشری بحراندن باشله‌یمن. بو مملکت طالبلر قۉلیگه سقوط قیلیشی بیلن، افغانستانده بشری وضعیت جوده مرکبلشدی، سیزلر بو مدت ایچیده افغانستانده قنده‌ی دستورلرنی عملگه آشیردینگیزلر؟
امانی: سیزلرگه رحمت. جهان آزیق آوقت برنامه‌سی (WFP) ۲۰۲۱- ییل باشلریده، انسان‌پرورلیک کمکلرینی افغانستانده ۱۰ میلیونگه آشیریشنی ریجه‌لشتیردی. اما سۉنگگی قورغاقچیلیکلر و کرونادن قالگن سلبی تاثیرلر نتیجه‌سیده آدملر کۉپراق زیان کۉرگنلر. شونینگ اوچون، اوشبو تشکیلات سیاسی اۉزگریشلردن آلدین کمکلرینی ۱۰ میلیوندن ۱۴ میلیونگه آشیریشی حقیده قرار قبول قیلدی.
۸صبح: سیز طلب‌نینگ آرتیشی و سیاسي اۉزگریشلر حقیده گپیردینگیز. اوزگریشدن آلدین یعنی ۲۰۲۱ آگست آییگچه هر آی نیچه میلیون کیشیگه آزیق آوقت یاردمی بېریلردی؟
امانی: ۲۰۲۱- ییل، آگست آییگه‌قدر، هر آی ۵ میلیون کیشیگه آزیق آوقت یاردمی بېریلردی. بو رقم ایسه ۲۰۲۱- ییل دسامبر آییدن ۸ میلیونگه کۉپه‌یدی، ۲۰۲۱- ییل ۱۵ آگست افغانستان‌‌دن اۉرته‌گه کېلگن اۉزگریش کېلدی، رژیم اۉزگردی، یوزمینگلب کیشی ایش‌سیز قالدی، بانکی سیستم سقوط قیلدی، افغانستان اقتصادی ایله‌نیشدن تۉختهدی و بشری وضعیت هم مرکبلشدی.
۸صبح: بۉلیب اۉتگن واقعه‌لرنی حسابگه آلیب، بشری انقراضنی هم تیلگه آلدینگیز، 2022-ییلده انسان‌پرورلیک حالتی و یاردمینگیز قنده‌ی بۉلدی؟
امانی: جهان آزیق آوقت برنامه‌سی ۲۰۲۲- ییلده یاردم کۉرسه‌تیش بۉییچه ریجه‌سینی آشیردی و دنیادن کۉپراق یاردم سۉره‌دی. ۲۰۲۲- ییلده ۲۳میلیوندن آرتیق انسانگه ییگولیک آزیق آوقت ترقه‌تیلدی. افغانستان ۲۰۲۲ ییلده بشری بحرانگه روپه ره اېدی و انسان‌پرورلیک یاردملر بو مملکتنی آچرچیلیک تامان کېته‌دیگن وضعیتی‌نینگ آلدینی آلدی. انسان‌پرورلیک یاردملری آز بۉلسه هم قشاقلیک همده آچلیک‌نینگ اۉنگینی آلدی، لېکن جهان آزیق آوقت برنامه‌سی کوتگن نتیجه‌گه اېریشمه‌دی. بو یاردملر بشری بحران آرتیشی‌نینگ آلدینی آلدی. ۲۰۲۳- ییلده ۲۳ میلیوندن کۉپراق کیشیگه یاردم کۉرسه‌تیلدی. بو یاردملر بیر میلیون متریک تن آزیق آوقت و۳۲۶ میلیون ارزشگه اېگه دالر ایدی.
۸صبح: افغانستان سیاسی لحاظدن قیین بیر احوالده تورگن. سیاسی عامللر سبب دنیانینگ بو مملکتگه نسبتن توجه‌سی کم بۉلسه. دایمی قورغاقچیلیک، طبیعی حادثه‌لر، ایش‌سیزلیک، قشاقلیک یاردم بېرووچی تشکیلاتلری ماموریتینی معما بیلن رۉپه ره قیلگن دیر. سیزلرنینگ آزیق آوقت کمکلرینگیز کېلگوسی ییلده نیچه میلیون کیشی اوچون مولجللنگن دیر؟
امانی: افغانستان اقلیمی اۉزگریش نقطه نظردن جوده کته قیینچیلیکلر بیلن دوچار. دایمی قورغاقچیلیک خلقنی قشقالیک و ایش‌سیزلیک یانیده یېریک معمالرگه روپه ره قیلگن. بو عامللر اېسه آدملرنی انسان‌پرورلیک یاردملرگه مجورلب قۉیگن. دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی ۲۰۲۳-ییل هر آی۱۵ میلیون تن‌دن آرتیق آزیق آوقت یېتکزیشنی ریجلشتیریگن، لېکن مارچ و اپریل آیلرده بودجه آزلیگی بیلن رۉپه ره بولدی، بونینگ نتیجه‌سیده ۱۳ میلیون تن کمک بۉلیشی ریجه‌لشتریلگن یاردم ۸ میلیونگه کمه‌یدی. جهان آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ مالی منبعلری هر آی بېش میلیون کیشیگه آزیق آوقت کمک قیلیشنی نظرده توتگن.
۸صبح: دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی ۲۰۱۳- ییل یاردم یېتکزیب بیریش اوچون قنچه پولگه ضرورتی بار بوندن قنچه‌سی قۉلگه کیلگن؟
امانی: سونگگی معلوماتلرگه قره‌گنده، افغانستان بۉیلب چمه‌سی ۱۵ میلیون انسان آچلیککه متوجه دیر و اولرنینگ جدی بیر شکلده انسان‌پرورلیک یاردملرگه احتیاجلری بار. دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی کمده ۱۳دن ۱۵ میلیون تن گچه انسان‌پرورلیک یاردملرنی ریجه‌لشتیرگن اېدی. بودجه‌میز آلتی آی اوچون پلان ایتیله‌دی و اوشبو بودجه یاردم بېرووچی دولتلر آرقلی قۉلگه کیریتیله‌دی. میلادی جاری ییل نینگ بیرینچی آیلری اوچون بودجه ۱۳ میلیوننی قاپله‌دی، اما کېینگی آیلر یعنی مارچ و اپریل آیلردن بو رقم ۸ میلیونگه کمه‌یدی. حاضر بیزلر کېلگوسی آلتی آی اوچون هر آی ۱۵ میلیون کیشینی قاپلشنی نظرده توتگندی؛ بولرنینگ جمله ۹۱۸ میلیون دالرگه عاجل ضرورتی بار.
۸صبح: سیزلر بو ۹۱۸ میلیون دالردن هنوزگچه قنچه‌سینی قۉلگه کېلتیرگن سیزلر؟
امانی: بو زمان و کېینگی برنامه‌لریمیزگه تېگیشلی. حاضرگی کونده بیر آز منبع بار. اگر پلانیمیز یوقاریده ایتیلگن مکمل رقمنی قاپله‌دیگن بولسه، ۹۱۸ میلیون دالرگه جدی احتیاج بار دیر. لېکن، بیر آز منبعلردن اېنگ مستحق و احتیاجی بۉلگن مردمگه کمک بېریله‌دی تاکه حداقل آزیق آوقت احتیاجلری برطرف اېتیلسه. مالی منبع تامینله‌نیشی مقصدیده وعده بېریلگن؛ لیکن انیق بیر نرسه دېلالمه‌یمن. منبعلر یۉلده، کېله‌دی. نیچه کون آلدین چین و جاپان کمکلری‌نینگ گواهی‌سیز. شونده‌ی باشقه دولتلر هم یاردم بېره‌دی، اما تۉپلم ییل یکونیگه قدر ۹۱۸ میلیون دالرگه جدی ضرورتیمیز بار دیر.
۸صبح: جهان آزیق- آوقت دستوری قنده‌ی یاردمنی اۉز ایچیگه آله‌دی و او قنده‌ی یۉنه‌لیش اطرافیده ایلنه‌دی؟
امانی: افغانستانده دنیا آزیق آوقت دستوری فعالیتلری نیچه کته یۉنه‌لیشگه شامل بوله‌دی. یاردم یېتکزیب بېریش بولیمیده بیرینچی و اېنگ کته فعالیتلر آزیق آوقت کمکلرینی یېتکزیب بېریش و فوق العاده حالتلرگه اېریشیش دیر و شونینگ اوچون هم کۉپراق کمکلر فوق العاده حالتلرگه مصروف بۉلیشی اوچون جوابگر دیر. بو کمکلر آزیق آوقت، نقد پول، کوپون توزیع قیلیش دیر و در حقیقت بو جهان آزیق آوقت دستوری کمکلرینی ۷۰ فایزینی اۉز ایچیگه آله‌دی.
محلی سطحده عامه خلق فایده‌لنه‌دیگن پروژه‌لرنی ایجاد قیلیش دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ افغانستان‌ده‌گی باشقه دستورلریدن دیر. اوشبو پروژه‌لر اهالی مصلحتی و احتیاجلرگه اساسلنگن بۉله‌دی. سوو کاناللری، یۉل قورویش، کاریزلرنی تازه‌لش، اېکینچیلیک فعالیتلر و باشقه عامه پروژه‌لر دیرکه کۉپینچه ولایتلرده دوامی بار دیر. مثال صفتیده: بدخشانده‌گی سوغاریش کانالر دیمه ییرلرنی سوو آستیگه آلیب کېلگن. مردم قیینچیلیگی حلی اوچون اۉن کیلو مترگچه کانال قوریلگن. دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی فعالیتلری باشقه بیر بۉلیمینی مسلکی اۉقیتیشلر تشکیل اېته‌دی. بو بۉلیم اېسه کۉپراق خاتین – قیزلرگه اختصاصلشتیریلگن دیر. اوشبو دستورنینگ چمه‌سی ۹۰ فایز فعالیتلری خاتین – قیزلرگه متمرکز ایتیلگن. بو دستور افغانستان بۉیلب مسلکی اوقیتیشلردن عبارت ۱۵ رشته‌نی اۉز ایچیگه آله‌دی. خاتین – قیزلر اوشبو دستورنی اۉتکزیش بیلن قالین تۉقیش، موبایل توزه‌تیش، لین‌دوانلیک، بکس تیکیش، بوت دوزلیک، خامک‌دوزلیک و باشقه بیر قنچه مسلکی و فنی کسبلرنی اۉرگنه‌دیلر. بوندن عایله‌لری اقتصادی کوچه‌یتیریلیشی اوچون فایده‌لنه‌دیلر. مسلکی اۉقیتیش لایحه‌سی آلتی آی اوچون نظرده توتیلگن. جهان آزیق آوقت برنامه‌سی مهم و حیاتی فعالیتلریدن باشقه بیری توییب آوقتلنمسلیککه قرشی مبارزه دیر. اوشبو دستور سیار ساغلیقنی سقلش مرکزلرینی ایجاد قیلیش، قتیق و اۉرته‌چه توییب آوقتلنمسلیک ایشله‌یدی سوو بېرووچی همده حامله عیاللر و بېش یاشدن کیچیک بۉلگن باله‌لرگه تداوی شرایطی یره‌تیلسه. باشقه تاماندن اولرگه مخصوص آوقت ترقه‌تیلیشی بیلن بو کسللیک آلدی آلینیشی اوچون سعی و حرکت بۉله‌دی. آزیق آوقت سیستملرینی ثبات سقلش، باشقه بیر فعالیتلردن که یشیل اویلر ایجاد قیلیش (Green House) عایله‌وی باغچه‌لر و بونگه اوخشش مساله‌لری آوقت سیستمی کوچه‌یتیریشنی یره‌ته‌دی. ظرفیتی کمکلر و هوایی خذمتلر دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ افغانستانده بجره‌دیگن باشقه دستورلریدن سنه‌له‌دی.
۸ صبح: آلدینراق صحبتلرینگیزده خاتین – قیزلرگه مسلکی اۉقیتیش برنامه‌سی ایجاد بۉلگنینی ایتدینگیز. بو دستور هنوز بارمی طالبلرنینگ یره‌تگنی ینگی چېکلاولری نتیجه‌سیده بو لایحه تۉخته‌تیلمه‌گن می؟
امانی: خیر. بو پروژه‌لرنینگ هنوز دوامی بار؛ لېکن یره‌تیلگن چیکلاولرنینگ سلبی تاثیری هم یۉق بۉلمه‌گن. خاتین – قیزلر دفتر و همکار تشکیلاتلر سطحیده ایشگه قیتیشلری اوچون سعی وحرکتلر بار و خاتین – قیزلرگه نظرده توتیلگن پروژه‌لرنی تاکه اېزگو بیر شکلده تطبیق اېتیب عملگه آشیرسه‌لر.
۸صبح: ایچکی و تشقی موسه‌لرده خاتین – قیزلرگه یره‌تیلگن چېکلاولر عاقبتیده کوپینچه اوقیتووچیلر اویده اولتیرغیزیلدیلر. حاضر اېسه بو حرفه همده مسلکی اۉقیتیشلر قنده‌ی کیشیلر آرقلی اۉقیتیله‌دی؟
امانی: بو دستورلرنینگ اۉقیتووچیلری همه‌سی خاتینلر دیر. شرایطنی توشینه‌میز، یره‌تیلگن چېکلاولر ایشلرنی متاثر اېتگن دیر. لېکن بو فعالیتلر تۉخته‌تیلمه‌گن.
۸صبح: دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ ایش اصوللریدن بیری جنسیتگه یۉنلتیریلگنی دیر. افغانستانده حاضرگی شرایطنی اعتبارگه آلسک، آدملر انسان‌پرولیک یاردملرنی ترقه‌تیش جریانی اینیقسه خاتینلرگه ترقه‌تیلیشیدن شبهه‌لی دیرلر. گزارشلرگه قره‌گنده خاتین قیزلر عملده پروژه‌لردن حذف قیلینگنلر. پروژ‌لر و بجره‌دگن کمکلرینگیز جنسیتگه یونلتیریلگنیگه قنچه‌لیک ایشانه‌سیز؟
امانی: جهان آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ بوتون کمکلری دنیا بۉیلب تورت اصلی بشری اساسده عملگه آشیریله‌دی. بیرینچی اصل، انسان‌سېورلیک دیر. هر کیمسه‌نینگ اوشبو بشری کمکلرگه احتیاجی بۉلسه، بو یاردملر اونگه یېتکزیله‌دی. ایکینچی اصل، طرف‌سیزلیک دیر. آدملر کیم، قه‌یېردن بۉله‌دی و قیسی عقیده‌گه بۉلیشیدن قطع نظر، بیزلر اولرگه انسانی نیازمندلیک یوزه‌سیدن اولرگه کمک قیله‌میز. اوچینچی اصل، طرف‌سیزلیک دیر. بیزلر هیچ بیر گروهی‌نینگ طرفداری اېمس. بیزلرنینگ آماجیمیز احتیاجی بۉلگن انسانلرگه یاردم یېتکزیش دیر تمام. تۉرتینچی اصل، انسان‌پرورلیک یاردملرنی مستقل شکلده یېتکزیش دیر. اگر کمکلرنی مستقل روشده ییتکزه آلمه‌سک، بشر کمکلر ایشلریگه اره‌له‌شیلسه و آزیق آوقت یاردملر احتیاجمندلرگه یېتکزیلیشی ممکن بۉلمه‌سه، اونده کمکلر تۉخته‌تیب قویله‌دی. افغانستانده یره‌تیلگن چېکلاولر، دنیا آزیق آوقت برنامه‌سی ایریم ولایتلرده اۉز کمکلرینی وقتینچه‌لیک تۉخته‌تیب قۉیگن دیر. جهان آزیق آوقت برنامه‌سی، محلی تشکیلات بیلن آقسقاللر، ملا اماملر، قیشلاق مسووللری، گذر وکیللری مصلحتی بیلن مستحق بۉلگن خاتینلر بېلگیلنه‌دی. بو ایش خاتین – همکارلریمیز منطقه‌گه باره آلمه‌گن بجریله‌دی. همکار موسسه‌لر ایشلاوچیلریگه محرم امکانیتی نظرده توتیلگن تاکه خاتین اېنگ اوزاق منطقه‌لرگه باریب دستور یاردملری ترقه‌تیلیش جریاینی نظارت قیلسه‌لر. یره‌تیلگن چېکلاولر نتیجه‌سیده اۉرته‌گه کېلگن قیینچیلیکلر هنوز بار، لېکن یاردملر مستحق خاتین و اېرککلرگه تېنگ شکلده ترقه‌تیلیشی اوچون امکان قدر سعی و تلاش بۉله‌دی.
۸صبح: سیز محلی و مردمی منبعنی تیلگه آلدینگیز. بیزلرگه یېتیب کېلگن گزارشلرده، گذر وکیللری، محلی آقسقاللر و ملا اماملر کمکلرنی ترقه‌تیش جریانیده معما صفتیده تانیلگنلر. سیزلرنینگ نظارتینگیز قنده‌ی و کمکلر مستحقلرگه یېتیشگینیدن آدملر قنده‌ی قیلیب ایشانسین؟
امانی: جهان آزیق آوقت برنامه‌سی احتیاجمندلرنی تانیش اوچون بیر یۉلدن فایده‌لنمه‌یدی. آدملرنی بېلگیلیش اوچون نیچه یۉلنی دنبا ایته‌دی تاکه کمکلر مستحقلر اینیقسه خاتینلرگه یېتکزیلگنیدن ایشانچ قۉلگه کیریتسه. آدملر تۉغریدن تۉغری تماس آلاله‌دی. قۉنغیراق قیلیب، ایمیل یوباره‌اله‌دیلر؛ اما تیلفون و مخابراتی ترماقلر امکانیتی بۉلمسه، یا خاتین – قیزلرنینگ تلفون امکانیتی بۉلمسه، آدملر اینیقسه خاتینلر کمکلرنی ترقه‌تیش محلللرگه باره آله‌دیلر. او یېرلرده شکایتنی تینگلش میزلر قۉییلگن. اوز شکایتلرینی یازیشلری کېرهک. اگر بو ایشنی قیلمسه‌لر انسان‌پرورلیک یاردملرنی ترقه‌تیش خاتین کارمندلر آلدیگه باریب، محلی ایشلاووچیلرگه شکایت درج اېتسینلر. اولر خلق‌نینگ شکایتینی دفترگه یېتکزیشگه مجبورلر. آدملر بیرار آقسقال و نفوذلی کیشیلر آرقلی معلومات یېتکزه آله‌دیلر. عامه‌نی خبردار قیلووچی ایشیلاوچیلر آدملرنینگ شکایتلرینی جمعلب آلیب و خلقنی شکایاتنی ثبت قیلیش جریانیدن آگاه قیلسه. کمکلر ترقه‌تیله‌دیگن برچه منطقه‌لرده، شکایت صندیقلری بار و هر کیم نینگ شکایتی بۉلسه، اوز شکایتینی یازیب قالدیره آله‌دی.
۸صبح: جهان آزیق آوقت برنامه‌سی‌نینگ نقدی کمکلر قنده‌ی دیر؟
امانی: نقدی کمکلر ایکّی قسم دیر. بیری آزیق آوقت یاردملری دیر یعنی بیر عایله اوچون بیر آیده آزیق آوقتدن عبارت معین بیر بسته نظرده توتیلگن دیر. اوشبو یاردملرهم آچیلیک سطحی نظرده تۉتیلگن حالده، منطقه‌لرده اوچ کتگوری بۉله‌دی. آچلیک سطحی یوقاری بۉلگن منطقه‌لرده، بو آدملر۱۰۰ فیصد آزیق آوقت موادلری کمکی‌نینگ آیلیک بسته‌سینی قۉلگه کېلتیره‌دیلر. مثال صفتیده: ایته آله‌میزکه اوییدن آواره بۉلگنی‌نینگ بیرینچی ایکّی و اوچ آییده اون، یاغ، توز، دال‌نخود، بیسکویت شامل تۉلیق بسته‌لرنی قۉلگه کېلتیره‌دیلر. بیر آز وضعیتی یخشیراق بۉلگن منطقه‌لرده، منه شو موادنینگ ۷۵ فایزینی قۉلگه کیریته‌دیلر و بوندن کوره هم وضعیتلری یخشیراق بۉلگن منطقه‌لر بو موادنینگ ۵۰ فایزنی قۉلگه کېلتیره‌دیلر. عین ترتیبده، اوشبو اوچ کتگوریده نقد پولنی توزیع قیلیشده هم بار. بیزلر بیر وقتده بیر عایله‌گه هم پول و هم آزیق آوقت ترقتمه‌یمیز. نقدی کمکلر کۉپراق بازار و بانکی سیستم بۉلگن منطقه‌لر اوچون نظرده توتیلگن چونکه او یېرده آدملر کیره‌کلی موادلرینی ساتیب هم آلاله‌دیلر. باشقه بیر کتگوری، دکاندارلر همده مغازه‌لر بیلن بۉلگن قرارداد آرقلی کوپون توزیع قیلیش دیر. آزیق آوقت قراردادیده احتیاجمندلرگه ایستکلری اساسیده مواد بېریلیشی مشخص قیلینگن و کېین اونینگ خرجتی بیزلر تاماندن دکاندارنینگ بانکی حسابیگه اۉتکزیله‌دی.
۸صبح: سیزگه معلومکه ۸ صبح کونده‌لیگی اۉزی نینگ تحقیقی بیر گزارشیده انسان‌پرولیک یاردملر ترقه‌تیشده طالبلرنینگ اره‌له‌شیشی نتیجه‌سیده ۴۲ مینگ احتیاجمند عایله غورده کمکلر توزیع‌سیدن محروم قالگنلر. بو محتاجلرنینگ معیشتی وضعیتی و سیزلرنینگ دستورلرینگیز باشلنگنیدن هنوزگچه معلومات قۉلده اېمس؟ سیزلرنینگ فعالیتلرینگیز بو ولایتده عادی حالتگه قیتگن می؟
امانی: جهان آزیق آوقت برنامه‌سی اصولی آیاق آستی بۉلگنینی بیلسه، اۉزی نینگ فعالیتلرینی تۉختهدی. غور بونینگ یقال مثالی دیر. ۲۰۲۳- ییل جنوریده، غورده آزیق آوقت ترقه‌تیلیش جریانیده «محلی حکام» آرقلی بولگن اره‌له‌شیش سبب، فقط WFP اېمس بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی بۉیلب کمکلر تۉخته‌تیلدی. بیر قنچه مذاکره‌دن سۉنگ بیزلرگه باشقه اره‌له‌شیلمه‌یدی دېب ایشانچ بیریلدی. مارچ آییده قیته‌دن کمکلر باشلندی. لېکن، ینه قیسقه بیر مدتدن سونگ ینه اره‌له‌شیشلر بارلیگیگه گواه بۉلدیک و ینه مجور بولدیک تاکه کمکلرنی تۉخته‌تیب قویسک. جهان آزیق آوقت دستوری‌نینگ برچه برنامه‌لری حلی غورده تۉخته‌تیب قۉییلگن دیر. بیرینچی ایشیکه او یېرده حاضر بجریله‌دی عامه کلینیکلرده تۉییب آوقتلنمسلیککه قرشی کوره‌ش فعالیتلریگه دوام بېریش و بو دستور سیار تیملر تامانیدن غورنینگ ایریم منطقه‌لریده هم بجریله‌دی. بو ولایتده بیزلرنینگ ایشلریمیزگه اره‌له‌شیش بوتکول تۉخته‌لیمه گونگه قدر، غورده انسان‌پرورلیک یاردملر تۉخته‌تیب قویله‌دی.
۸صبح: ۸ صبحگه کېلگن بیر قنچه گزارشلرده انسان‌پرورلیک یاردملری ایریم منطقه‌لرده ساتیله‌دی و دینی مدرسه‌لرنی ایجاد قیلیشده صرفلنه‌دی. مثال اوله‌راق، ایته آله‌میزکه بامیان ولایتی بازاریده کمکلر ساتیلگن دیر.
امانی: بو موضوعلرنی تعقیب ایته‌میز. اگر سیزده حجت و شاهدلر بۉلسه بیزلر بیلن شریک قیلینگ. جوده قووانه‌میز. بیزلر شکایتلرنی اېشیتیش مکانیسم آرقلی، گزارشلرنی قۉلگه کېلتیره‌میز. یېتکرمه‌لر ارقلی قۉلگه کېلتیره‌میز. منطقه‌لرده‌گی مشخص پرونده‌لرنی هر بیر سطحده هم بۉلسه تعقیب قیلگن میز. معمولا کۉپینچه وقتلرده جوده آز بۉلگن. آدملریکه اۉزلری کمکلرنی قولگه کېلتیره‌دیلر و پولگه هم احتیاجلری بار، ساته‌دیلر بیزلر اونینگ آلدینی آلالمه‌یمیز. لېکن، اصلیده بو ایشنی قیلمسلیکلری کېرهک. اگر بو کمکلرنینگ کته مقداری سوء استعمال بولسه و بازارده ساتیلسه، خلق بیز بیلن همکار بۉلیشی کېرهک. شکایتلرنی ثبت قیلیش سیستمیده خلق‌نینگ سواللریگه جواب بېره‌دیگنلرنینگ ۸۰ فایزی خاتینلر دیر. خاتینلر اېرکین زنگ اوریب گپیرسینلر. همه مردم بیزلرگه یاردم بېرسین، بو تۉغریده بۉلگن حجت و شاهدلرنی دنیا آزیق آوقت دستوری بیلن شریک قیلسینلر. بیزلر قیینچیلیکلرنی برطرف قیلیش اوچون تلاش ایتگن میز، لېکن بو خصوصده‌گی ادعالرگه نسبتن اهالی بیز بیلن همکار بولسینلر.
۸صبح: جهان آزیق آوقت دستوری فعالیتلریدن بیری مکتب باله‌لری وضعیتیگه قره‌تیلگن. حاضرگی کونده باله‌لر آچ قارین بیلن مکتبگه باره‌دیلر. سیزلرده اولردن معیین معلومات و حسابات بارمی؟
امانی: حاضرگچه بو تۉغریده قنده‌ی دیر معین بیر حسابات ذهنیمده یۉق، اما حاضر افغانستانده هر بیر ۱۰ عایله‌دن ۹ عایله دییرلی آزیق آوقت بیلن تامینلنمه‌یدی. عایله‌لرنی باله‌لرینی مکتبگه یوباریش تشویق قیلیشده بیزلرنینگ سعی و حرکتیمیز بار و جهان آزیق آوقت دستوری اولرگه یوقاری انرژیگه یاگه بیستکوتلرنی یوباره‌دی. بو دستور اېسه حلی هم بعضی بیر ولایتلرده جریانی بار.
۸صبح: جهان آزیق آوقت دستوری‌نینگ تاکیدله‌یدیگن مساله‌لریدن باشقه بیری اقلیم اۉزگریشی یدر. قورغاقچیلیک اقلیم اۉزگریشی‌‌نینگ بېلگیلریدن دیر. افغانستان‌ده‌گی آلدین – کیین قورغاقچیلیکلر سیزلر اوچون قنچه‌لیک تشویشلی دیر؟
امانی: افغانستان اقلیم اۉزگریشیدن جوده هم متاثر دیر؛ چونکه بو مملکت قوریقلیکده جایلشگن. زلزله‌لر، ویران اېتووچی تاشقینلر و طبیعی آفتلر، حقیقتن جوده خواطرلی دیر. بیزنینگ یگانه سیسیمیز شوکه دنیا افغانستاننی یالغیز قالدیرمه‌سین. اقلیم اۉزگریشی آرتیدن افغانستانده حاضرگی بشر وضعیتگه توجه بۉلمسه، بیزلر بو مملکتده بشری وضعیت بوندن کۉره یامان بولیشی گواه برله‌میز و احتماجمند عایله‌لرنینگ سانی آرتیشی امکاندن اوزاق اېمس دیر.
