پس از تسلط طالبان بر افغانستان آزادی بیان، مصونیت خبرنگاران و فعالیتهای رسانهای بهشدت دچار دگرگونی و خفقان شده است. در این میان وضعیت خبرنگاران زن نسبت به خبرنگاران مرد نگرانکنندهتر و رقتبارتر توصیف شده است. نهادهای ذیربط گروه طالبان کارشیوه ۱۱ مادهای را برای فعالیتهای رسانهای وضع کردهاند. به گفته خبرنگاران، این اقدام طالبان مانع کار اطلاعرسانی و آزادی اطلاعات گردیده است. در همین حال، انجمن زنان در رادیو و تلویزیون با همکاری انترنیوز، نظرسنجیای را از وضعیت زندهگی و شغلی زنان خبرنگار از ۲۲ ولایت ارایه کرده است. یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که در جریان یک سال گذشته ۲۳۱ نهاد رسانهای از فعالیت بازمانده و ۶ هزار و ۴۰۰ خبرنگار شغلهایشان را از دست دادهاند.
انجمن زنان در رادیو و تلویزیون با همکاری انترنیوز، روز شنبه، ۲۸ عقرب، نتیجه یک نظرسنجی را از وضعیت شغلی زنان خبرنگار از ۲۲ ولایت افغانستان اعلام کرده است. براساس این نظرسنجی، طالبان علاوه بر اعمال محدودیت به دسترسی خبرنگاران زن به اطلاعات، در شماری از ولایتها مانع حضور زنان در تلویزیون و پخش صدای آنان از طریق رادیوهای محلی شدهاند.
در تحلیل این نظرسنجی گفته شده که در مقایسه با تابستان ۲۰۲۱ از ۵۴۳ نهاد رسانهای فعال در افغانستان، تنها فعالیتهای ۳۱۲ نهاد ادامه دارد. این مقایسه نشان میدهد که ۴۳ درصد نهادهای رسانهای افغانستان در ظرف چهار ماه از بین رفتهاند.
در این نظرسنجی خبرنگاران در ولایتها از تهدیدات، بازداشت و شکنجه خود و همکارانشان از سوی نیروهای طالبان روایت کردهاند. بر بنیاد معلومات این نظرسنجی، خبرنگاران به دلایل عدم دسترسی به اطلاعات و هراس از طالبان، دست به خودسانسوری میزنند. در این نظرسنجی گفته شده که خبرنگاران تنها اعلامیهها و نشستهای رسمی طالبان را پوشش میدهند.
یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که خبرنگاران زن در ولایتها به شدت سرکوب شده و در برخی از ولایتها طالبان زنان را از رسانهها حذف کردهاند. بر بنیاد این نظرسنجی، ریاست استخبارات طالبان و وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه در افزایش تهدیدات، بازجوییها و بازداشتهای خودسرانه که خبرنگاران و نهادهای رسانهای در چند ماه گذشته با آن مواجه بوده و در تناقض با قانون رسانهها قرار دارد، دخالت کردهاند.
انجمن زنان در رادیو و تلویزیون، درگزارش خویش هدف این نظرسنجی را جمعآوری معلومات درباره مصونیت فردی، چالش در گزارشدهی، سطح مشارکت در فعالیتهای رسانهای و تغییرات کلیای که خبرنگاران زن در افغانستان پس از آگست ۲۰۲۱ تجربه کردهاند، گفته است.
براساس گزارش انجمن زنان در رادیو و تلویزیون، این نظرسنجی به شکل آنلاین انجام شده است. مجریان این نظرسنجی گفتهاند که ۳۰۸ خبرنگار زن در ۲۲ ولایت در این نظرسنجی سهم گرفتهاند و تمرکز بیشتر آن در ۱۰ ولایت گفته شده است. ولایتهایی که در آن تمرکز بیشتر صورت گرفته شامل کابل، بدخشان، بلخ، بامیان، فاریاب، هرات، قندهار، کندز، ننگرهار و پکتیا بوده است. یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که از مجموع ۳۰۸ فرد پاسخدهنده ۳۱.۸۲ درصد آنا شغلهایشان را از دست داده و بامیان، قندهار، بلخ، بدخشان و کابل بالاترین میزان بیکاری زنان را داشته است.
در گزارش این نهاد آمده است که در این نظرسنجی از روشکتابخانهای به منظور گردآوری اطلاعات درباره وضعیت کلی خبرنگاران وکارمندان رسانهای زن در ۱۰ ولایت استفاده شده و پرسشنامههای آن به دو شکل حضوری و آنلاین خانهپری شده است. در این گزارش آمده که پیش از این، گزارشها حاکی از آن بود که حدود ۲ هزار زن در رسانههای افغانستان کار میکنند، اما یافتههای انجمن زنان در رادیو و تلویزیون افغانستان نشان میدهد که فعلاً حضورکارمندان زن در رسانهها به شکل چشمگیری کاهش یافته است.
اشتراککنندهگان این نظرسنجی خبرنگاران زن، فعالان وکارمندان رسانهای، اتحادیههای خبرنگاری، انجمنها و نهادهای مسلکی و فعالان رسانهای را شامل میشود و در گزارش آن تصریح شده است که این نظرسنجی ماههای حمل و ثور سال جاری را در بر گرفته است.
مسوولان این نهاد مشکلات فراراه اشتراککنندهگان این نظرسنجی را عدم خانهپری دقیق، نگرانی از محرم نبودن هویت و پیگرد طالبان دانسته و گفتهاند که آزادی رسانهها و حق آزادی بیان از بیشتر نهادهای رسانهای افغانستان سلب شده است. بر بنیاد گفتههای مسوولان نظرسنجی، ۲۰۰ اشتراککننده در ۱۰ ولایت پرسشنامهها را به شکل حضوری خانهپری کردهاند.
در گزارش این نظرسنجی آمده است که ۷۵.۹۷ درصد زنان اشتراککننده که شامل ۲۳۴ تن میشوند، زبان مادریشان فارسی و ۲۴.۰۳ درصد آنان که ۷۴ تن را شامل میشود، زبان مادریشان پشتو است. اکثر پاسخدهندهگان، یعنی ۵۱.۹۵ درصد آنان، که شامل ۱۶۰ تن میشود بین ۱۸-۲۵ سال سن داشته و ۴۳.۸۳ درصد که ۱۳۵ تن را شامل میشود، متعلق به گروه سنی ۲۵-۳۵ سال میشوند.
یافتههای این گزارش نشان میدهد که اکثر پاسخدهندهگان، یعنی ۵۸.۴۴ درصد آنان، که ۱۸۰ تن را در بر میگیرد، دارای مدرک لیسانس، ۱۸.۱۸ درصد که ۵۶ تن را شامل میشود، دارای سند ۱۴ و ۱۵.۹۱ درصد که شامل ۴۹ تن میشود دارای مدرک ۱۲ و ۳.۲۵ درصد که ۱۰ تن را شامل میشود، دارای مدرک فوق لیسانس هستند.
انجمن زنان در رادیو و تلویزیون افغانستان در گزارش خویش گفته است که اکثر پاسخدهندهگان، یعنی ۴۴.۴۸ درصد آنان که شامل ۱۳۷ تن میشوند در رادیوها و ۲۴.۰۳ درصد آنان که ۷۴ تن را شامل میشود، در تلویزیونها و ۴.۲۲ درصد که ۱۳ تن میشوند، در روزنامهها و ۱۲.۲۲ درصد که ۳۹ تن را در بر میگیرد، در خبرگزاریها و ۱۴.۶۱ درصد که ۴۵ تن میشوند در سایر رسانههای آنلاین کار کردهاند. بر بنیاد یافتههای این گزارش، از میان ۳۰۸ اشتراککننده، ۲۰۹ تن آنان گفتهاند که شغلهایشان را در جریان یک سال گذشته از دست دادهاند و تنها ۹۸ تن گفتهاند که هنوز شاغل هستند.
براساس معلومات این گزارش، اکثر خبرنگاران زن در این نظرسنجی گفتهاند که سخنگویان طالبان به پرسشهای آنان پاسخ نمیدهند و نیز تصریح کردهاند که همهگی با تهدید از سوی طالبان مواجه شدهاند. همچنان یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که ۳۴.۷۴ درصد پاسخدهندهگان که ۱۰۷ تن را شامل میشود، گفتهاند که به طور مستقیم از طرف طالبان تهدید شدهاند؛ ۳۰.۱۹ درصد آنان که ۹۳ تن را شامل میشوند، تایید کردهاند که از طریق پیام تهدید شدهاند و ۶.۸۲ درصد گفتهاند که مورد حمله فزیکی از سوی طالبان قرار گرفتهاند.
یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که زنان خبرنگار در این پاسخهایشان گفتهاند که آنان علاوه بر اعمال محدودیتهای طالبان، با تهدیدهای گروههای تندرو دیگر و برخوردهای تبعیضآمیز جنسیتی نیز مواجهاند. این زنان خبرنگار گفتهاند که محدودیتهای وضعشده از سوی طالبان، به ویژه نوع پوشش خبرنگاران زن مانع رفتن آنها در وظیفه شده و نیز ۴۱ درصد آنان گفتهاند که معاششان در این مدت کاهش یافته است. این خبرنگاران زن در این نظرسنجی گفتهاند که در محیط کار با آزار و اذیت مواجهاند، احساس ناامنی میکنند و مورد تبعیض جنسیتی قرار میگیرند.
این نظرسنجی در حالی نشر میشود که بهتازهگی ایتلاف جهانی آزادی رسانهها، افغانستان را از عضویت در این ایتلاف حذف کرده است. این نهاد گفته که وضعیت آزادی رسانهها در افغانستان مطابق با تعهدات جهانی نیست. پیش از این نظرسنجی، نهادهای دیگر شامل فدراسیون بینالمللی خبرنگاران، گزارشگران بدون مرز و مرکز خبرنگاران افغانستان نیز در مورد وضعیت اطلاعرسانی و وضع محدودیتها علیه خبرنگاران در افغانستان تحت تسلط طالبان، یافتههایشان را به اشتراک گذاشته بودهاند.