اشاره: برنامه جهانی غذا (World Food Programme)، یکی از بزرگترین نهادهای بشری سازمان ملل متحد است. این نهاد سازمان ملل در زمینه امنیت غذایی و رفع گرسنهگی در جهان فعالیت میکند. وحید امانی، سخنگوی برنامه جهانی غذا، در مصاحبه با روزنامه 8صبح میگوید که از هر ۱۰ خانواده در افغانستان ۹ خانواده به غذای کافی دسترسی ندارند. به گفته او، برنامه جهانی غذا در سال جاری میلادی به ۹۱۸ میلیون دالر نیاز دارد تا بتواند به ۱۵ میلیون تن که با گرسنهگی شدید روبهرو هستند، کمک کند. امانی میگوید که ممنوعیت کاری زنان به فعالیتها و روند کمکرسانی آنان صدمه زده است. سخنگوی برنامه جهانی غذا در مورد تعلیق فعالیتهای این نهاد در غور میگوید، تا زمانی که اطمینان کامل از عدم مداخله طالبان محلی را دریافت نکنند، فعالیتهایشان در این ولایت از سر گرفته نمیشود. او از جامعه جهانی میخواهد که افغانستان را تنها نگذارد و برای رسیدهگی به بحران بشری در این کشور کمک کند.
۸صبح: در آغاز از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، سپاسگزاریم. اجازه بدهید نخستین پرسش را از بزرگترین بحران بشری در افغانستان آغاز کنیم. با سقوط این کشور بهدست طالبان، بحران بشری در افغانستان بهشدت افزایش یافت، شما در این مدت چه برنامههایی را در افغانستان به منصه اجرا گذاشتهاید؟
امانی: از شما هم تشکر. برنامه جهانی غذا (WFP) در اوایل سال ۲۰۲۱، پلان داشت که کمکهای بشردوستانه را به ۱۰ میلیون تن در افغانستان برساند. اما با توجه به خشکسالیای که رونما گردید و تاثیراتی که از کرونا بهجا مانده بود، مردم بیشتر متضرر شدند. از همینرو، تصمیم این سازمان بر آن شد که کمکهایش را پیش از تحولات سیاسی، از ۱۰ میلیون به ۱۴ میلیون تن افزایش دهد.
۸صبح: از افزایش تقاضا و تحول سیاسی یاد کردید. پیش از تحول یعنی تا ماه آگست ۲۰۲۱، ماهانه به چند میلیون تن کمکهای غذایی صورت میگرفت؟
امانی: تا ماه آگست سال ۲۰۲۱، ماهانه به 5 میلیون تن کمکهای غذایی صورت میگرفت. این آمار از دسامبر ۲۰۲۱ به 8 میلیون تن افزایش یافت، چون تحولاتی که در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ در افغانستان بهوجود آمد، رژیم تغییر کرد، صدها هزار تن بیکار شدند، سیستم بانکی سقوط کرد، اقتصاد افغانستان از چرخش باز ماند و وضعیت بشری نیز به بحران رسیده بود.
۸صبح: با توجه به تحولاتی که بهوجود آمد و شما هم از بحران بشری یادآوری کردید، وضعیت بشری و کمکرسانی شما در سال ۲۰۲۲ چگونه بود؟
امانی: برنامه جهانی غذا در سال ۲۰۲۲ پلانهای خود را برای کمکرسانی افزایش داد و از جهان کمکهای بیشتر درخواست کرد. در سال ۲۰۲۲ به بیشتر از ۲۳ میلیون تن مواد غذایی توزیع شد. افغانستان در سال ۲۰۲۲ با بحران بشری مواجه بود و کمکهای بشردوستانه توانست این کشور را از وضعیتی که بهسمت قحطی میرفت، جلوگیری کند. کمکهای بشری اندکی سطح فقر و گرسنهگی را پایین آورد، اما توقع برنامه جهانی غذا را برآورده نتوانست. این کمکها از تشدید بحران بشری جلوگیری کرد. در سال ۲۰۲۳ به بیشتر از ۲۳ میلیون تن کمک صورت گرفت که این کمکها شامل توزیع بیشتر از یک میلیون متریک تن مواد غذایی و توزیع پول نقد به ارزش ۳۲۶ میلیون دالر بوده است.
۸صبح: افغانستان از لحاظ سیاسی در یک وضعیت دشوار قرار دارد. عوامل سیاسی باعث شده که توجه جهان به این کشور کم شود. خشکسالیهای متواتر، حوادث طبیعی، بیکاری و فقر ماموریت سازمانهای امدادرسان را با چالش جدی مواجه ساخته است. کمکهای غذایی شما در سال پیشرو برای چند میلیون تن برنامهریزی شده است؟
امانی: افغانستان از نظر تغییرات اقلیمی با مشکلات زیاد دستوپنجه نرم میکند. خشکسالیهای متواتر مردم را در کنار فقر و بیکاری با مشکل مواجه ساخته است. این عوامل مردم را مجبور و متکی به کمکهای بشری ساخته است. برنامه جهانی غذا در سال ۲۰۲۳ پلان داشت که در هر ماه به بیشتر از ۱۵ میلیون تن مواد غذایی را برساند؛ اما در ماههای مارچ و اپریل با کاهش بودجه مواجه گردید و مجبور شد که ۱۳ میلیون تن را که پیش از این به آنان کمک میرساند، به 8 میلیون تن کاهش دهد. منابع مالی کنونی برنامه جهانی غذا اجازه میدهد که به پنج میلیون تن در هر ماه مواد غذایی کمک کند.
۸صبح: برنامه جهانی غذا در سال ۲۰۲۳ برای کمکرسانی به چقدر پول نیاز دارد و از این میان، چقدر آن بهدست آمده است؟
امانی: آخرین ارقامی که وجود دارد، این است که حدود ۱۵ میلیون تن در افغانستان با گرسنهگی شدید مواجه هستند و نیاز عاجل به کمکهای بشردوستانه دارند. برنامه جهانی غذا پلان کرده بود که حداقل به ۱۳ تا ۱۵ میلیون تن کمکهای بشردوستانه را ارایه کند. بودجه ما برای شش ماه پلان میشود و این بودجه از سوی دولتهای کمککننده بهدست میآید. بودجه برای ماههای اول سال جاری میلادی توانست حدود ۱۳ میلیون تن را تحت پوشش بگیرد، اما برای ماههای بعدی از مارچ و اپریل این ارقام به 8 میلیون تن کاهش پیدا کرد. فعلاً ما برای شش ماه آینده نظر به پلان ماهانه حدود ۱۵ میلیون تن را تحت پوشش گرفتهایم که به ۹۱۸ میلیون دالر نیاز عاجل است.
۸صبح: شما از این ۹۱۸ میلیون دالر تا کنون چقدر آن را بهدست آوردهاید؟
امانی: این مربوط به زمان و برنامه بعدی میشود. در حال حاضر منابع معدود وجود دارد. اگر پلان بهگونه مکمل به تعدادی که گفته شد، تطبیق شود به ۹۱۸ میلیون دالر بهصورت عاجل نیاز است. اما از منابع معدود به مستحقترین و نیازمندترین مردم، کمک صورت میگیرد تا نیازمندیهای غذایی حداقلیشان تامین شود. برای منابع مالی وعدههایی صورت گرفته است، ولی دقیق گفته نمیتوانیم. منابع در راه است، میآید. شما شاهد هستید که چند روز قبل چین و جاپان کمک کردند. همین قسم کشورها کمک میکنند، اما در مجموع تا ختم سال ۹۱۸ میلیون دالر نیاز عاجل است.
۸صبح: کمکهای برنامه جهانی غذا شامل چه نوع کمکهایی است و روی چه محورهایی میچرخد؟
امانی: فعالیتهای برنامه جهانی غذا در افغانستان شامل چندین محور کلان میشود. نخستین و بزرگترین فعالیتی را که در عرصه کمکرسانی انجام میدهد رساندن کمکهای غذایی و رسیدهگی به حالتهای اضطراری است که بیشترین کمکها برای پاسخگویی در حالت اضطرار به مصرف میرسد. این کمکها شامل مواد غذایی، پول نقد و توزیع کوپون است که در واقع حدود ۷۰ درصد کمکهای برنامه جهانی غذا را در بر میگیرد.
ایجاد پروژههای عامالمنفعه در سطح محلی از برنامههای دیگر برنامه جهانی غذا در تمام افغانستان است. این پروژهها با مشورههای مردمی مبتنی بر نیازهایشان صورت میگیرد. کانالهای آبیاری، سرکسازی، پاککاری کاریزها، فعالیتهای زراعتی و سایر پروژههای عامه است که در اکثریت ولایتها ادامه دارد. بهگونه مثال، کانالهای آبیاری در بدخشان زمینهای للمی را زیر آب در آورده است. تا ده کیلومتر کانال برای حل مشکلات مردم ساخته شده است.
بخش دیگر فعالیتهای برنامه جهانی غذا را آموزشهای مسلکی تشکیل میدهد که این عرصه بیشتر برای خانمها اختصاص داده شده است. حدود ۹۰ درصد فعالیت این برنامه متمرکز بر زنان است که در ۱۵ رشته، آموزشهای مسلکی را در افغانستان به پیش میبرند. زنان با سپری کردن این آموزشها قادر میشوند تا قالینبافی، موبایلسازی، لیندوانی، نلدوانی، بکسدوزی، بوتدوزی، خامکدوزی و سایر مهارتهای مسلکی و فنی را یاد بگیرند و از آن برای تقویت اقتصاد خانوادهگیشان استفاده کنند. برنامه آموزشهای مسلکی برای شش ماه در نظر گرفته شده است.
از محورهای مهم و حیاتی دیگر فعالیتهای برنامه جهانی غذا مبارزه با سوءتغذیه است. این برنامه از طریق ایجاد مراکز صحی عامه و سیار، برای سوءتغذیه حاد و متوسط کار میکند تا زمینه تداوی خانمهای شیرده و حامله، و کودکان زیر پنج سال را مساعد سازد و نیز از طریق توزیع مواد غذایی خاص، از آن جلوگیری کند. ثبات سیستمهای مواد غذایی، از فعالیتهای دیگری است که هماکنون در بعضی از ولایتها جریان دارد و برنامه جهانی غذا، برای آن پلانهای منظم دارد. از طریق این برنامه به مردم کمک میشود که با ایجاد خانههای سبز (Green House) و ایجاد باغچههای فامیلی و مسایلی از این دست برای تقویت سیستم غذاییشان بیفزایند. کمکهای ظرفیتی و خدمات هوایی برنامههای دیگری است که برنامه جهانی غذا آن را در افغانستان انجام میدهد.
۸صبح: پیشتر شما از ایجاد برنامه آموزشهای مسلکی برای زنان یاد کردید. آیا این برنامه در حال حاضر وجود دارد و با وضع محدودیتهای جدید طالبان متوقف نشده است؟
امانی: خیر. این پروژهها هنوز ادامه دارد؛ اما بنا به محدودیتهایی که وضع شده، متاثر شده است. کوشش این است که خانمها چه در سطح دفتر و چه در سطح سازمانهای همکار، بهکار برگردند و پروژههای در نظر گرفته شده برای خانمها را به شکل احسن و بهتر تطبیق کنند.
۸صبح: در اثر محدودیتهای کاریای که بر زنان در موسسههای خارجی و داخلی وضع شده، اکثریت آموزگاران نیز خانهنشین شدهاند. حال این حرفهها و آموزشهای مسلکی از سوی چه کسانی تدریس میشود؟
امانی: آموزگاران این برنامهها همهشان زنان هستند. شرایط را درک میکنیم، محدودیتهایی که وجود دارد کارها را متاثر ساخته است. اما این فعالیتها متوقف نشده است.
۸صبح: یکی از اصول کاری برنامه جهانی غذا شامل پروژههای جنیستمحور میشود. با توجه به شرایط فعلی در افغانستان، مردم از روند توزیع کمکهای بشردوستانه بهویژه به زنان بهشدت شکایت دارند. گزارشها نشان میدهد که زنان عملاً از پروژهها حذف شدهاند. شما چقدر اطمینان دارید که پروژهها و کمکهایی که انجام میدهید جنسیتمحور است؟
امانی: تمام کمکهای برنامه جهانی غذا در تمام جهان براساس چهار اصل بشری صورت میگیرد. اصل اول، بشردوستی است. هر کسی که نیاز به کمک بشری داشته باشد این کمکها برایشان رسانده میشود. اصل دوم، بیطرفی است. ما بیطرفانه صرف از نظر این که کی در کجا و با چه عقیده میباشد، نظر به نیازمندیهای انسانی کمک میکنیم. اصل سوم، عدم جانبداری است. ما طرفدار هیچ گروهی نیستیم. هدف ما رساندن کمکهای غذایی به نیازمندان است. اصل چهارم، رساندن کمکهای بشری بهشکل مستقلانه است. اگر نتوانیم مستقلانه کمکرسانی کنیم، در امور کمکهای بشری مداخله صورت بگیرد و امکان این نباشد که کمکهای غذایی به نیازمندان برسد، در آن صورت کمکها به تعلیق در میآید. بنابر محدودیتهایی که در افغانستان وجود دارد، برنامه جهانی غذا در برخی از ولایتها کمکهایش را به حالت تعلیق در آورده است. برنامه جهانی غذا، به تشکیلات محلی با مشوره به آنها از طریق موسفیدان، ملاامامان، مسوولان قریهها و وکلای گذر، خانمهای مستحق را شناسایی میکنند. این کار زمانی صورت میگیرد که زنان همکار ما نتوانند در آن مناطق بروند. از طریقههای متختلف از امکانات استفاده میکنیم تا کمکها به زنان برسد و نیازمندیهای آنها در کمکهای بشردوستانه در نظر گرفته شود. برای کارمندان موسسات همکار، امکانات محرم در نظر گرفته شده تا زنان بتوانند به دورترین مناطق بروند و از روند توزیع کمکها و برنامهها نظارت کنند. مشکلات که از طریق وضع محدودیتها به میان آمده پابرجاست، ولی تمام تلاشها صورت میگیرد که کمکها به زنان و مردان مستحق و نیازمند عادلانه توزیع شود.
۸صبح: شما از منابع محلی و مردم یاد کردید. با توجه به گزارشهایی که به ما میرسد، وکلای گذر، متنفذان محلی و ملاامامان از طرف مردم در روند توزیع کمکها بهعنوان مشکل و معضل شناخته میشوند. روند نظارت شما چگونه است و مردم چگونه اطمنیان حاصل کنند که کمکها به مستحقان میرسد؟
امانی: برنامه جهانی غذا برای تشخیص نیازمندان از یک راه استفاده نمیکند. چندین راه را برای تشخیص دنبال میکند تا مطمئن شود که کمکها به مستحقان بهویژه خانمهای نیازمند میرسد. مردم میتوانند مستقیم تماس بگیرند، زنگ بزنند و ایمیل کنند؛ اما در جاهایی که امکانات تلفون و ساحه پوشش شبکههای مخابراتی نیست یا خانمها به تلفون دسترسی ندارند، مردم بهویژه خانمها میتوانند به محلهای توزیع کمکها بروند. در آن جاها میز شکایتها گذاشته شده است، شکایت خود را درج کنند. اگر این کار را نکردند به نزد کارمندان زن در مکانهای توزیع کمکهای بشری بروند، به کارمندان محلی شکایت کنند. آنها مکلف هستند شکایت مردم را به دفتر برسانند. مردم میتوانند از طریق یکی از موسفیدان یا افراد صاحب رسوخ اطلاعرسانی کنند. کارمندان آگاهی عامه ما مسوولیت دارند شکایت مردم را گردآوری کنند و مردم را از جریان ثبت شکایات آگاه سازند. در تمام مناطقی که کمک توزیع میشود، صندوقهای شکایات وجود دارد و هر کس شکایت داشته باشد، شکایت خود را درج کند.
۸صبح: کمکهای نقدی برنامه جهانی غذا چند نوع است؟
امانی: کمکهای نقدی دو نوع است: یکی کمکهای مواد غذایی است یعنی برای یک خانواده در مدت یک ماه مقدار معینی از بسته مواد غذایی در نظر گرفته شده است. این کمکها هم نظر به سطح گرسنهگی در مناطق شامل سه کتگوری میشود. در مناطقی که سطح گرسنهگی بسیار بلند باشد، این مردم ۱۰۰ درصد بسته ماهانه کمکهای مواد غذایی را بهدست میآورند. بهطور مثال، گفته میتوانیم مردمی که در دو سه ماه اول بیجا میشوند، بستههای مکمل مواد غذایی را که شامل آرد غنی شده، روغن، نمک، دالنخود، بیسکویت با انرژی بالا و بستههای غذایی برای جلوگیری از سوءتغذیه اطفال است، بهدست میآورند. مناطقی که کمی وضعیتشان بهتر است، از همین مواد ۷۵ درصد آن را بهدست میآورند و مناطقی که وضعیتشان از دسته اول بهتر باشد، ۵۰ درصد مواد را بهدست میآورند. در عین ترتیب، این سه کتگوری در توزیع پول نقد هم وجود دارد. ما برای یک خانواده همزمان پول و مواد غذایی توزیع نمیکنیم. کمکهای نقدی معمولاً در مناطقی صورت میگیرد که در آن جا بازار باشد، سیستم بانکی باشد، مردم بتوانند مواد غذایی مورد ضرورت خود را خرید کنند. مردم خودشان حق انتخاب مواد غذایی را بهدست میآورند. ممکن بهجای دال نخود لوبیا بگیرند. کتگوری دیگر، توزیع کوپون از طریق دکانداران و مغازهها است که با آنها قرارداد شده است. در قرارداد مواد غذایی مشخص شده که به نیازمندان براساس درخواست خودشان داده میشود و سپس هزینه آن از سوی ما در حساب بانکی دکاندار واریز میشود.
۸صبح: شما شاهد هستید که روزنامه ۸صبح در یک گزارش تحقیقی دریافته است که با توجه به مداخله و دستبرد طالبان در توزیع کمکهای بشردوستانه، ۴۲ هزار خانواده نیازمند در غور از توزیع کمکها محروم شدهاند. تا کنون از وضعیت معیشتی این نیازمندان و آغاز برنامههای شما در این ولایت معلوماتی در دست نیست؟ آیا فعالیتهای شما در این ولایت به حالت عادی برگشته است؟
امانی: برنامه جهانی غذا اگر تشخیص دهد که اصولش زیر پا میشود، فعالیتهای خود را به تعلیق در میآورد. غور یکی از مثالهاست. در ماه جنوری ۲۰۲۳، بنابر مداخلهای که از طرف «حکام محلی» غور در توزیع مواد غذایی صورت گرفت، نه تنها WFP بلکه در سطح ملل متحد کمکها به حالت تعلیق در آمد. بعد از مذاکرههای زیاد به ما اطمینان داده شد که دیگر مداخله صورت نمیگیرد. در ماه مارچ دوباره کمکها آغاز شد، اما بعد از مدت کوتاه شاهد بودیم که مداخله صورت میگیرد و دوباره مجبور شدیم که کمکها را به حالت تعلیق در بیاوریم. تمام کمکهای برنامه جهانی غذا در غور تا فعلاً تعلیق است. یگانه کاری که وجود دارد فعالیتها برای مبارزه با سوءتغذیه در کلینیکهای عامه و هم از طریق تیمهای سیار در بعضی از مناطق غور است. تا وقتی این فعالیتها در غور به حالت تعلیق است که اطمینان داده نشود مداخله صورت نمیگیرد.
۸صبح: گزارشهای متعدد به ۸صبح میرسد که کمکهای بشردوستانه در برخی از مناطق به فروش میرسد یا در ایجاد مدارس دینی به مصرف میرسد. بهگونه مثال، از بامیان میتوان یاد کرد که کمکها در بازار به فروش رسیده است.
امانی: این موضوعات را تعقیب میکنیم. شما اگر اسناد و شواهد دارید با ما شریک سازید. خیلی خرسند میشویم. ما از طریق مکانیسم سمع شکایات، گزارشهایی را بهدست میآوریم. از طریق رسانهها هم بهدست میآوریم. پروندههای مشخص را در مناطق در هر سطحی که بوده تعقیب کردهایم. معمولاً در اکثریت موارد بسیار کم بوده است. مردمی که خودشان کمک بهدست میآورند نیاز به پول دارند، میفروشند که ما نمیتوانیم از آن جلوگیری کنیم. اما اصولاً نباید این کار را انجام دهند. اگر این کمکها به مقدار زیاد سوءاستفاده میشود و در بازار به فروش میرسد، مردم با ما همکاری کنند. از ۸۰ درصد کسانی که در سیستم ثبت شکایات به پرسشهای مردم پاسخ میدهند، خانمها هستند. خانمها باید آزادانه زنگ بزنند و صحبت کنند. همه مردم باید کمک کنند، اسناد و شواهد را در اختیار برنامه جهانی غذا قرار دهند. ما تلاش کردهایم به مشکلات رسیدهگی کنیم، اما ادعاها زیاد است که باید مردم در این زمینه همکاری کنند.
۸صبح: یکی از محورهای فعالیتهای برنامه جهانی غذا رسیدهگی به وضعیت کودکان مکتب دانسته میشود. در حال حاضر کودکان زیادی با شکم گرسنه به مکتب میروند. آیا آمار و ارقام مشخصی از آنها وجود دارد؟
امانی: ارقام واحد و کلی را فعلاً در خاطر ندارم؛ اما فعلاً در افغانستان از هر 10 خانواده ۹ خانواده دسترسی کافی به غذا ندارند. این شامل تمام افغانستان میشود. تلاش ما این است که بتوانیم خانوادهها را تشویق کنیم که کودکانشان را به مکتب بفرستند و برنامه جهانی غذا بیسکویتهای با انرژی بالا را به آنها میفرستد. این برنامه در بعضی از ولایتها جریان دارد.
۸صبح: مساله دیگری که برنامه جهانی غذا به آن میپردازد، تغییر اقلیم است. خشکسالی یکی از نشانههای تغییر اقلیمی پنداشته میشود. خشکسالیهای متواتر در افغانستان چقدر برای شما نگرانکننده است؟
امانی: افغانستان از تغییرات اقلیمی بسیار متاثر میشود؛ چون محاط به خشکه است. زلزلهها، سیلابهای ویرانگر و آفتهای طبیعی که اتفاق میافتد، واقعاً نگرانکننده است. صدای ما این است که جهان افغانستان را تنها نگذارد و به این کشور پشت نکند. اگر به تغییر اقلیم و وضعیت بشری کنونی در افغانستان توجه صورت نگیرد، ما شاهد وخیم شدن بیشتر وضعیت بشری در این کشور خواهیم بود و تعداد نیازمندان نیز افزایش خواهد یافت.