نویسنده: اسامه غریب
برگردان: موحد
باری در یکی از کشورهای عربی به سر میبردم و از حسن تصادف در همان روزها نمایشگاه کتاب برگزار میشد. تصمیم گرفتم به نمایشگاه کتاب بروم، شاید با کتابهای تازهای بربخورم که روح و روانم را نوازش دهند و ذهن و فکرم را پختهتر و بازتر کنند. به نمایشگاه رفتم و در آن به چرخ زدن مشغول شدم تا بدانم کتابهای جدید و پرخواننده آن روزهای نمایشگاه چه کتابهایی هستند. برایم غافلگیرکننده نبود که دریافتم بیشتر کتابهایی که مردم به آنها توجه نشان میدادند، کتابهایی بودند که میشد از عنوانهایش به محتوایش بهسرعت پی برد. مثلاً کتابی بود با عنوان «خير الزاد في مخاطبة الأسياد (=بهترین توشه در هنگام سخن زدن با سروران)». این کتاب به این منظور چاپ شده بود تا به خوانندهگان، راز و رمز مواجه شدن با جن و دیو را یاد بدهد و اینکه چه چیزهایی را از آنها درخواست کند و چه جنس آرزوهایی را از آنها بخواهد که در برآوردنش به وی کمک کنند. کتاب یادشده در تلاش بود تا آداب سخن زدن با دیو و جن را به خواننده بیاموزد تا مبادا با رعایت نکردن تشریفات، آنها را خشمگین سازد و بدینگونه آرزوهایش برآوردهنشده باقی بماند.
در این گردش به کتاب دیگری نیز برخوردم که در آن از اصول و آدابی که در هنگام نوشیدن ادرار شتر باید رعایت شود، سخن زده شده بود. به باور نویسنده این کتاب، اگر این اصول در نظر گرفته نشود، ممکن است ادرار شتر موجب شفای بیمار نشود و ادرار به ناروا حیف شود.
در گذشته به این گمان بودم که نوشیدن ادرار شتر به راهنما و استاد نیاز ندارد، اما حالا برایم واضح شده بود که هزار نکته باریکتر ز مو اینجاست؛ از جمله اینکه به مقدار ادراری که نوشیده میشود و همچنین به اوقات نوشیدن آن باید توجه صورت گیرد و از همه مهمتر باید نیت بیمار صاف باشد. اگر بیمار به این ایمان داشته باشد که ادرار شتر شفایش میدهد و با این ایمان اقدام به نوش جان کردن ادرار کند، حتماً شفا حاصل میشود؛ لیکن هرگاه ادرار شتر را بیاشامد اما در دلش شک راه یابد یا در نوشیدن آن احساس تهوع برایش دست دهد، در این حالت احتمال دارد تأثیر ادرار کاهش یابد و شفا به تأخیر بیفتد.
در این کتابفروشیها پارهای از کتابهایی را یافتم که مساله «ارضاع کبیر» را موشکافی کرده بودند. این یکی از مسایلی است که برای مسلمانان از اهمیت بالا برخوردار است و علمای عرب در این زمینه پژوهشهای سودمندی به دست دادهاند. داستانش اینگونه است که یک زن به مردی بیگانه از پستانش شیر مینوشاند و بعد از آن، آن زن به آن مرد بیگانه حکم مادر را مییابد. به نظر ما، این فتوا یکی از معضلات و چالشهای اصلی فراراه ملتهای مسلمان را دور میکند.
در این بخش مهم از نمایشگاه به کتابهای ارجمند دیگری نیز دست یافتم که از عذاب قبر، مراتب و ابزارهای آن سخن میزدند. همچنین کتابهایی را دیدم که از مار مویریختهای بحث میکردند که در قبر بر گناهکاران مسلط میشود. کتابهای سودمند دیگری هم وجود داشتند که به موضوع خواب و خوابگزاری میپرداختند. این کتابها را شماری از بهترین متخصصانی نوشته بودند که به اهمیت نقش خوابگزاری در پیشرفت ملتها بهروشنی پی برده بودند. این متخصصان با نوشتن این کتابها قصد داشتند نگرانی و دلمشغولی آن عده از مسلمانانی را بزدایند که از خواب بیدار میشوند و در مورد خوابهایی که در شب دیدهاند و اندوهگینشان ساخته و سلامت روانشان را از آنها ستانده، در حیرت و تشویش به سر میبرند.
کتاب دیگری که نظرم را جلب کرد، از فضیلت قضای حاجت در «بیتالخلاء» حرف میزد. چنانکه میدانید این جنس کتابها را میتوان کتابهای پزشکی به حساب آورد، چون خواندن آن، به حال بیماران کولون (روده بزرگ) و شاشبند سودمند است.
خلاصه، وقتی از نمایشگاه بیرون آمدم، به عینالیقین دریافتم که کتابخوانان در کشورهای عربی چه نوع کتابهایی را بیشتر میپسندند و چه نوع اطلاعاتی را از کتابها دریافت میکنند. کتابهای پرخواننده در این نمایشگاه چنین کتابهایی بودند: کتابهایی که از جن و دیو مینویسند، از آداب و رموز درمان با ادرار شتر به تفصیل سخن میزنند، راجع به چگونهگی شیر دادن زن به مرد بالغ فتوا میدهند، از برخورد خشن مار مویریخته با گنهکاران و از فضیلت قضای حاجت در کناراب با آبوتاب حرف میزنند.
پینوشت: آنچه نوشتم طنز نبود، بلکه واقعاً گزارشی دست اول از پرفروشترین کتابها در این نمایشگاه و در دیگر نمایشگاههای کتاب در کشورهای عربی بود.