طالبان از یک هفته به این طرف زنان و دختران را از مناطق دشت برچی، خیرخانه و برخی نقاط دیگر شهر کابل به اتهام عدم رعایت حجاب مورد نظر خود به حوزههای امنیتی و زندانها انتقال دادهاند. این گرفتاریها موج گستردهای از واکنشهای شهروندان، سیاستمداران، کنشگران مدنی و پژوهشگران امور دینی را در قبال داشته است. برخی از فعالان سیاسی و مدنی، این اقدام طالبان را جنایت علیه بشریت دانسته و خواستار رسیدهگی جهانی به این وضعیت شدهاند. به گفته آنان، زنان و دختران از سوی طالبان اختطاف، شکنجه و آزارواذیت شدهاند. آنان افزودهاند که طالبان با این کار، وجدان جمعی را مورد اهانت قرار دادهاند. با این حال، برخی از پژوهشگران امور دینی میگویند که طالبان نمیتوانند جامعه مدرن امروزی افغانستان را به هزار و ۴۰۰ سال قبل برگردانند. به گفته آنان، شرایط امروز با زمان پیامبر اسلام متفاوت است و زنان زیر بار و برداشت طالبان از دیانت نمیروند. به گفته آنان، طالبان میان جهان کنونی و تاریخ صدر اسلام دچار تناقض هستند و نمیتوانند میان این دو رابطه منطقی برقرار کنند.
رژیم طالبان در ادامه ممنوعیتها علیه زنان و دختران در کشور، موج تازه از گرفتاریها را در مناطق خاصی از کابل آغاز کرده است. این اقدام طالبان در تضاد آشکار با ارزشهای حقوق بشری، اهانت به شعور جمعی و جنایت علیه بشریت توصیف شده است.
این در حالی است که یک شاهد میگوید که طالبان دختری را هنگام دستگیری به شدت لتوکوب کردهاند. این شاهد که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود میگوید: «دیروز یک دختر را پیش روی مادرش به قدری لت کردند که مثل فرخنده واری. دو نفر دیگر مادرش را قایم [محکم] گرفته بود. تمام مارکیت [مکروریان سوم] جمع شده بودند. حتا دخترک برهنه شده بود و در دکانها پت میشد تا بالاخره ضعف کرد و بردنش حوزه. این هم شد اسلام.»
با این حال، این اقدام طالبان از سوی پژوهشگران امور دینی نیز مورد پرسش قرار گرفته است. به گفته آنان، طالبان با زور و فشار نمیتوانند تناقض و برداشتهای خود را از دین بالای زنان بقبولانند.
محمدصالح مصلح، پژوهشگر امور دینی، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که هر حکومت دینی که مثل طالبان فکر کند دچار تناقض میشود. به گفته او، شرایط و وضعیتی که از زمان پیامبر تبلیغ شده، با شرایط امروزی فرق میکند و نیز روحیه و فرهنگ حاکم جهان عرب در آن زمان با زمان کنونی متفاوت است. او تصریح میکند که نیازمندیهای کنونی جامعه براساس شرایط مدرن شکل گرفته و امکان ندارد که «ما به ۱۴۰۰ سال قبل برگردیم. وقتی طالبان میخواهند جامعه را به هزار و ۴۰۰ سال قبل برگردانند، واقعیتهای مدرن امروزی سبب میشود که طالبان نتوانند به آنچه که فکر میکنند، عمل کنند و از همینرو در رفتارشان تناقض بهوجود میآید.»
آقای مصلح میافزاید که طالبان نتوانستهاند میان جهان موجود و تاریخ صدر اسلام یک رابطه منطقی برقرار کنند و تلاش میکنند که از طریق زور و فشار به این خواست خود برسند. از نظر وی، طالبان علاوه بر این که وضعیت کنونی را منحرف میدانند، تحلیل از وضعیت تاریخی و نیازهای مردم نیز ندارند و فکر میکنند که ضرورتهای کنونی با نیازهای صدر اسلام سنجیده شود. به باور آقای مصلح، طالبان هر نیاز و مصلحتی را که در زمان صدر اسلام مشروعیت نداشته باشد سرکوب میکنند، در حالی که «اصلاً امکان ندارد که ۱۴۰۰ سال قبل را با امروز مقایسه کنیم و فکر کنیم آنها نسبت به ما پیشرفتهتر بودهاند.»
این پژوهشگر امور دینی تاکید میورزد که طالبان تلاش دارند زنان را در مغارههای تاریخی نگه دارند و به آنان به لحاظ ذهنی و فکری اجازه رشد ندهند. او میافزاید که طالبان از یک طرف برای زنان محدودیت خلق میکنند و از سوی دیگر براساس نیازمندیها زنان را بهعنوان بازرس برای حفظ رژیم خود تعیین میکنند، در حالی که در زمان پیامبر زندانی وجود نداشته است.
آقای مصلح تصریح میکند: «برخیها فکر میکنند که طالبان در رفتارشان منافقت دارند، نه! باور طالب، باور عقبمانده است و در تعارض و تناقض با شرایط موجود قرار دارد. طالبان تلاش میکنند زنان را مجبور به پذیرش حجاب مورد نظر خود کنند، در حالی که زن مدرن زیر بار و برداشت طالب از دیانت نمیرود. زن مدرن الگوی مدرن دارد، زن مدرن علاقه ندارد که به گذشته برگردد.»
شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در ناروی، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «بازداشتهای خودسرانه دختران افغان در نهایت حد اعلای ترس، وهم، بربریت و اوج زنستیزی طالبان را نشان میدهد.» خانم بارکزی تاکید میورزد که طالبان از دین بهعنوان حربه علیه زنان استفاده میکنند، در حالی که «عفت و عزت نفس» برای زنان مهم است و بدون تذکر مردان این دو اصل را همواره رعایت کردهاند. به گفته او، طالبان در اوج قدرت خود اعمال غیرانسانی و زنستیزانه خود را به رخ زنان میکشند و بار دیگر به مردم افغانستان ثابت میکنند که تغییرپذیر نیستند.
سفیر پیشین افغانستان در ناروی میافزاید: «طالبان با این کارشان از یک طرف خشونت اجتماعی و فرهنگ زنستیزی را به شدت ترویج میکنند و از جانب دیگر باعث بسیج مردمی میشوند که یک ضرورت است و این اقدام طالبها را با یک چالش بزرگ در داخل و خارج روبهرو میکند و این گروه با نادیده گرفتن زنان، بهای سنگین را در کوتاهمدت و درازمدت میپردازند.»
واکنشهای فعالان سیاسی و مدنی به دستگیری زنان
شماری از فعالان سیاسی، مدنی و حقوق بشری، با انتقاد شدید از عدم فشارهای لازم جهانی علیه طالبان، از مردم افغانستان پرسیدهاند که آیا فاجعه عمیقتر از این وجود دارد که کسی وادار به اقدام شود؟ به گفته آنان، طالبان زنان و دختران را اختطاف میکنند و در زندانهای مخوف استخبارات خود مورد شکنجه، آزارواذیت و بهرهبرداری جنسی قرار میدهند.
دکتر امین احمدی، پژوهشگر امور دینی و عضو هیات گفتوگوکننده صلح حکومت پیشین با طالبان، در واکنش به این اقدام طالبان نوشته است: «توقیف دختران جوان و کودک توسط طالبان به بهانه حجاب مصداق آزارواذیت جمعی زنان است که از مصادیق جنایت علیه بشریت میباشد.»
آقای احمدی این کار طالبان را انکار شریعت نیز دانسته است. او گفته است: «نه تنها نهی از منکر نیست بلکه به دلایل چند مصداق منکر شرعی است. طالبان مردم را با این عمل تحقیر، و نشان میدهند که گویا اسلام دشمن زنان است.»
آصف آشنا، فعال سیاسی، در واکنش به بازداشت زنان و دختران از سوی طالبان در برگه اکس خود نوشته است که طالبان زنان و دختران را اختطاف میکنند و با این جنایت، روان وجدان جمعی را مورد تجاوز و تحقیر قرار میدهند. او مدعی است: «اسناد (عکس و ویدیو) غیرقابل انکار جزییات شکنجه، آزار، حرمتشکنی و تجاوز گروهی در مخوفخانههای استخبارات طالبان را نشان میدهند.»
شاهگل رضایی، عضو پارلمان پیشین، این اقدام طالبان را «آدمربایی و اختطاف گروهی دختران» خوانده است. او نوشته است: «آزارواذیت مبتنی بر جنسیت و طبق قواعد بینالمللی جنایت علیه بشریت تلقی میگردد. این که زنان و دختران ربوده شده چهگونه و در کجا نگهداری میشوند و پیامدهای ناشی از این اختطافها چیست، نیازمند تحقیق و رسیدهگی توسط نهادهای بینالمللی است.»
شورای هماهنگی نمایندهگیهای دیپلماتیک و کنسولی افغانستان، دستگیریهای خودسرانه و غیرقانونی زنان از سوی طالبان را نقض حریم خصوصی و عمل زنستیزانه این گروه خوانده است. اعضای این شورا گفتهاند که طالبان باید فوراً زنان و دختران را در مطابقت با معاهدات بینالمللی حقوق بشری که افغانستان عضو آن است، آزاد کنند.
از سوی دیگر، شماری از فعالان حقوق بشر، این وضعیت را تکاندهنده توصیف کردهاند. به گفته آنان، تمام رفتارهای طالبان علیه زنان، در تضاد با ارزشهای انسانی قرار دارد.
شهرزاد اکبر، رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، گفته است: «در افغانستان تبعیض در برابر زنان در نطفه آغاز میشود و با مرگ هم پایان نمییابد. در چنین وضعیتی، گروهی به حکومت رسیده که سرکوب زنان را محور حکومتداری قرار داده است. زنان افغانستان تنهاترین و شجاعترین انسانها هستند.»
برخی از زنان دیگر گفتهاند که طالبان زنان و دختران را جز غنایم جنگی میدانند و هر طوری که خواسته باشند قانون وضع میکنند و با دستگیری دختران، به شعور جمعی مردم اهانت میکنند.
براساس ادعای فعالان سیاسی و مدنی، اختطاف گروهی زنان و دختران از سوی طالبان، سبب تشویش و نگرانی گسترده خانوادهها در کابل شده است. برخی از این خانوادهها نگران رفتن دخترانشان به بیرون از خانه هستند. به گفته آنان زنان و دختران که حتا لباس سیاه و دراز دارند، بازداشت میشوند.
اما تعدادی از کنشگران مدنی به این باورند که طالبان پس از حمله اخیر داعش در ایران و دشت برچی، برای انحراف افکار عامه دست به این اقدام زدهاند تا حجمی از فشارها و انتقادات را بهسوی دیگری بکشانند.
صحرا کریمی، یکی از کنشگران مدنی، نوشته است که طالبان میخواهند افکار جمعی را منحرف کنند. به گفته او، دستگیری و زندانیکردن زنان و دختران در چهار گوشه کابل، یکی از اهداف مهم طالبان برای سرکوب اقوام دیگر و زنان است. او افزوده است: «خلط کردن آب برای منحرف ساختن توجهها از حمله تروریستی است که در ایران صورت گرفت و طالبان حتماً در پشت پرده نقش خود را بازی و ایفا کرده است؛ و همچنین انحراف توجه مردم از دیدار ملاهای پاکستانی و معاملات و معادلات مذهبی – سیاسی سرکوبگری که بین این ملاها و مولویها رد و بدل شد و میشود.»
طالبان در جریان بیش از یک هفته گذشته دستگیری دختران و زنان را در مناطق غربی شهر کابل و سپس در مناطق خیرخانه آغاز کردهاند که واکنشهای گسترده داخلی و خارجی را در پی داشته است. این گروه اما بدون توجه به واکنشها به گرفتاریهای خود ادامه دادهاند.