همزمان با بحران سیاسی و اقتصادی در افغانستان، بحران خشکسالی نیز دامنگیر شهروندان این کشور شده است. باشندهگان نواحی مختلف شهر کابل از تهنشینی آبهای زیرزمینی شکایت دارند و میگویند که مجبورند فاصلههای زیادی را طی کنند و صفهای طولانی را پشت سر بگذرانند تا آب مورد نیاز خود را تأمین کنند. خرید آب در بدل پول گزینه دیگری است که این روزها در پایتخت مروج شده است. این باشندهگان پایتخت از اداره آبرسانی زیر اداره طالبان میخواهند تا آب مورد نیاز آنان را از طریق شبکههای آبرسانی فراهم کند. طالبان اما از راهاندازی پروژههای درازمدت خبر میدهند که با تطبیق آن قرار است آب مورد نیاز کابل از دریای پنجشیر تأمین شود.
مریم، باشنده منطقه ریگریشن، از مربوطات ناحیه سیزدهم شهر کابل است. او در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید که منطقه آنان پس از ماه حوت سال گذشته خورشیدی با کمبود شدید آب مواجه شده است. به گفته او، باشندهگان این منطقه آب مورد نیاز خود را با مشقت فراوان از یک مخزن آب که چندین کیلومتر از آنان فاصله دارد، تأمین میکنند. مریم میافزاید: «از دست کمی آب در عذاب هستیم. با این که کمرم درد میکند، اما مجبور هستم از مخزن آبی که از خانه ما خیلی دور است، روزانه دو یا سه بار سر صف ساعتها ایستاد شوم و آب بیاورم.»
این خانم کهنسال که پسرانش به علت بیکاری در کشور، به ایران رفتهاند، با عروسان و نواسههایش زندهگی میکند. او که مسوولیت سنگین خانواده هژده نفری را بر عهده دارد، میافزاید: «اگر بچههایم میبودند نمیگذاشتند با این حالت خود سر صف آب بروم، اما حالا که نیستند مجبور هستم با چند تن از نواسههایم آب بیاورم و گرنه از تشنهگی تلف میشویم.»
مریم اضافه میکند: «اکثریت مردم فوم میزنند تا آب بیشتر برایشان بیاید و مخصوصاً کسانی که خانههایشان نزدیک مخزن است، همه آب را در دقیقههای اول میگیرند و برای ما که خانه ما دورتر است هیچ آب میسر نمیشود. گاهی پس از سه یا چهار ساعت ایستادن سر صف هم نوبت نمیرسد و مجبور میشویم از مسجد آب خریداری کنیم.»
باشندهگان منطقه ریگریشن خاطرنشان میسازند که سیستم آبرسانی دولتی در این منطقه وجود ندارد و آنان پیش از این در بدل پرداخت پول از یک شرکت خصوصی آب مورد نیازشان را تأمین میکردند. اکنون اما آب چاه این شرکت خصوصی نیز به علت تهنشینی آبهای زیرزمینی در کابل تا حدی کاهش یافته و این شرکت نمیتواند همهروزه به مشتریانش آبرسانی کند. با این وصف، باشندهگان محل مجبورند آب مورد نیاز خود را در بدل پول به دست بیاورند. آن چنانی که باشندهگان محل توضیح میدهند، آنان در مقابل هر لیتر آب، بین یک تا دو افغانی پول میپردازند.
مسوولان شرکتهای خصوصی آبرسانی در منطقه ریگریشن نیز میپذیرند که به علت تهنشینی آبهای زیرزمینی، آنان نمیتوانند نیاز باشندهگان محل به آب را برطرف سازند. مالک یکی از شرکتهای خصوصی آبرسانی در این منطقه به شرط فاش نشدن نامش میگوید: «امسال بیشتر از هر سال دیگر آب در چاهها کم شده است.» او از تلاشهای شرکتش برای تأمین آب بیشتر به باشندهگان محل خبر میدهد، اما میافزاید که با وجود حفر چندین چاه موفق به این کار نشده است.
این تنها باشندهگان منطقه ریگریشن کابل نیستند که از کمبود آب شکایت دارند؛ بلکه باشندهگان بیشتر نواحی شهر کابل با مشکل مشابه مواجه هستند. غلام، باشنده منطقه کمپنی، از مربوطات ناحیه پنجم شهر کابل، میگوید: «از زمستان پارسال آب به یکبارهگی کم شد و در ماه رمضان امسال آب منطقه ما به کلی قطع شد.»
غلام توضیح میدهد که این روزها بهجای رفتن به سمت کار، مجبور است با کراچی دستیاش به سمت چاه آب برود و نیاز خانوادهاش به آب را برطرف سازد. او میافزاید: «از خانه ما تا جایی که آب میآورم، پانزده دقیقه راه است. وقتی آن جا میرسم همه مردم بهخاطر آب صف کشیدهاند و مجبور میشوم از صبح تا شام سر صف ایستاده شوم که آب بگیرم.» او توضیح میدهد که در منطقه آنان هر بوشکه آب (20 لیتره) در بدل ده افغانی فروخته میشود.
همچنان گیتا، باشنده خیرخانه، از مربوطات ناحیه پانزدهم شهر کابل میگوید: «از چندین سال به اینسو ما با کمبود آب مواجه هستیم. در حویلی چاه آب داشتیم که متأسفانه او هم خشک شد. یک نل آب دولتی داریم که در این اواخر از آن نیز آب کافی نمیآید و از طرف تابستان به کلی آب آن خشک میشود.»
گیتا توضیح میدهد که باشندهگان محل، آب مورد نیاز خود را از طریق تانکرهای آبفروشی تأمین میکنند. این تانکرها، در برابر هر لیتر آب، مبلغ دو افغانی پول میگیرند. گیتا علاوه میکند: «ما آب مورد نیاز خود را از تانکرهایی که در پشت خانهها میآورند، تأمین میکنیم. البته آبش شور است و قابل خوردن نیست، ولی برای شستوشوی لباس وغیره استفاده میشود.» به گفته او، در این منطقه شهر کابل هر بوشکه (20 لیتر) آب شیرین در بدل 30 تا 40 افغانی به فروش میرسد.
در همین حال، اداره آبرسانی کابل زیر اداره طالبان نیز کمبود آبهای زیرزمینی در شهر کابل را میپذیرد و میگوید که در نظر دارند تا آب مورد نیاز باشندهگان کابل را از دریای پنجشیر و از بند شاهتوت در غرب کابل، تأمین کنند. این پروژهها اما زمانبر است و روشن نیست تا چند سال دیگر به پایه اکمال برسد.
از سوی دیگر، کمیته بینالمللی نجات (IRC) گزارش داده است که افغانستان سومین کشوری است که از تغییرات اقلیمی آسیب دیده است. طبق گزارش این کمیته، افغانستان پس از خشکسالیهای پیهم در جمع ده کشوری قرار گرفته که بدترین آسیب را از تغییرات اقلیمی، متحمل خواهد شد. طالبان تا کنون از برنامه خاصی برای مدیریت آبهای زیرزمینی کابل و ولایتهای دیگر کشور رونمایی نکردهاند.