بهدنبال مذاکرات میان امریکا و طالبان در دوحه، رینا امیری، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای زنان افغانستان، گفته که بنابر «اصرار گسترده افغانها و مدافعان حقوق بشر» با طالبان گفتوگو کرده است. این اظهارات با موج گستردهای از واکنشهای فعالان حقوق بشر، جنبشهای اعتراضی زنان و شهروندان کشور مواجه شده است. فعالان مدنی و حقوق بشر بیانیه امیری را کلیگویی، گمراهکننده، شرمآور و در تضاد با خواستها و مطالبات شهروندان کشور دانستهاند. زنان و دختران معترض نیز با انتشار بیانیهها و نوارهای تصویری، گفتوگو میان نمایندهگان ویژه ایالات متحده امریکا و وزیر خارجه طالبان را معامله و بازی با سرنوشت مردم افغانستان بهویژه زنان توصیف کردهاند. آنان اظهارات رینا امیری را غیرمنصفانه، یکجانبه و بهدور از واقعیت دانسته و از وی خواستهاند که از بابت موضعگیری غیرمسوولانه و ضد ارزشهای زنان پوزش بخواهد. زنان و دختران معترض گفتهاند که نشست دوحه، در غیاب مردم افغانستان بهویژه زنان و نیروهای سیاسی کشور، صورت گرفته است. بهگفته آنان، این نشست بهجای حل بحران کشور، منجر به تشدید تنشهای منطقهای و تداوم حاکمیت سرکوبگرانه و زنستیزانه طالبان خواهد شد. وزارت خارجه امریکا اعلام کرده که با طالبان در مورد شرایط اقتصادی، حقوق بشر، نیازهای بشری، تعهدات امنیتی طالبان و مبارزه با مواد مخدر گفتوگو کرده است.
پس از آن که رینا امیری، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای زنان افغانستان، گفت که بنابر «اصرار گسترده افغانها و مدافعان حقوق بشر» با طالبان وارد گفتوگوی مستقیم شده، طیف وسیعی از شهروندان و فعالان مدنی در مورد اظهارات او واکنش نشان داده وآن را «شرمآور» توصیف کردهاند. خانم امیری پس از ختم نشست دوروزه دوحه میان نمایندهگان ویژه ایالات متحده و امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، پشت درهای بسته، با انتشار بیانیهای تاکید کرد که حضور وی در این گفتوگو به درخواست فعالان حقوق بشر برای ضرورت تعامل با طالبان صورت گرفته است.
واکنشهای فعالان مدنی و حقوق بشر
فعالان مدنی و حقوق بشر، نویسندهگان و روزنامهنگاران با بازنشر توییت رینا امیری، اظهارات او را کلیگویی، شرمآور، گمراهکننده و در تضاد کامل با ارزشهای زنان در افغانستان توصیف کردهاند. طیف وسیعی از شهروندان، نشست دوحه میان امریکا و طالبان را تداوم بازی با سرنوشت مردم افغانستان خوانده و هشدار دادهاند که این نشستها باعث تشدید تنشها، بیثباتی و اعمال گستردهتر سیاستهای زنستیزانه و آپارتاید جنسیتی طالبان خواهد شد. آنان همچنان از نماینده ویژه ایالات متحده برای زنان افغانستان پرسیدهاند که اصرارکنندهگان تعامل با طالبان چه کسانی بودهاند و باید چهرههای آنان افشا شود.
حشمت رادفر، یکی از روزنامهنگاران کشور، با بازنشر توییت رینا امیری، نوشته است: «اصرار گسترده افغانها و مدافعان حقوق بشر، کلیگویی گمراهکنندهتر از فرمایشات آقای Time waste است.» آقای رادفر از خانم امیری پرسیده است: «اگر ریگی به کفش ندارید، چرا امکان درج دیدگاه را از مخاطبانتان سلب کردهاید؟ توهین به شعور انسانها حتا “ملت شهیدپرور افغان و غیرافغان” منافی روحیه حقوق بشری است.»
موسا ظفر، طنزنویس و مدافع حقوق بشر، نیز با نشر توییتی گفته است: «بهعنوان یک مدافع حقوق بشر که از سال ۲۰۰۴ به این طرف با سازمانهای حقوق بشری کارکردهام و هنوز با بسیاری از مدافعان حقوق بشر در تماس هستم، ادعای شما را رد میکنم. کلمهها را در دهن ما نگذارید. ملا متقی مدافع حقوق بشر نیست.»
راضیه بارکزی، از زنان معترض، نیز با نشر ویدیویی گفته است که مدافعان حقوق بشر و زنان هیچگاه مطالبه تعامل با طالبان را نداشتهاند. او خطاب به رینا امیری میگوید: «اگر یادتان باشد، چندی پیش از آدرس زنان افغانستان صد نامه با صد حکایت مختلف، صد درد مختلف و صد ادبیات مختلف به نهادهای بینالمللی بهشمول نماینده ویژه امریکا برای زنان افغانستان فرستاده شده است.» خانم بارکزی میافزاید که رینا امیری حتا با یک جمله کوتاه هم پاسخ نامههای زنان را نداده است. او پرسیده است که مدافعان حقوق بشر که روی گفتوگو با طالبان اصرار کردهاند، به یکبارهگی از کجا سر بهدر آوردند؟
فوزیه کوفی، عضو هیات گفتوگوکننده دولت پیشین با طالبان در دوحه، نیز با بازنشر بیانیه وزارت خارجه امریکا، پرسیده است: «آیا ایالات متحده توجه داشته است که تقریباً دو سال است که زنان افغانستان در یک زندان باز در خانه هستند؟»
صحرا کریمی، فلمساز و رییس پیشین افغان فلم، هم نگاشته است: «ماه آگست در تاریخ معاصر افغانستان همراه است با فروپاشیها، اما در عین حال رونمایی از خیانت افرادی که سالها پیش از افغانستان مهاجرت کردند، شدند شهروند امریکایی و وسیلهای برای سیاست و تجارت امریکا و پشت پا زدن به سرزمین مادری و ارزشهای راستین انسانی. یک آگست دیگر، یک خیانت دیگر.»
زهرا حقپرست که تجربه زندان طالبان را در کارنامه دارد، از رینا امیری پرسیده است: «چرا ما را نادیده میگیرید؟ آنهایی که میخواهند با طالب معامله کنید، نماینده ما نیستند. آنها زنان پولدوست هستند و به درد زنان کشور اهمیت نمیدهند. طالبان گروه زنستیز و جنایتکار است.» حقپرست خطاب به رینا امیری گفته است: «با طالبان صحبت نکن، به ماگوش کن، اصلاً بیا از من در مورد وحشتی که در زندان طالبان تجربه کردم بشنو.»
احسان سلام، یکی از طنزنویسان مطرح کشور، با بیان طنزآمیز گفته است: «همین جا اقرار میکنم که بنده هیچ اصراری برای رینا امیری نکردهام. خودش میخواهد از فابریکه حقوق بشر برای ما و شما اصرار تولید کند.»
مجیبالرحمان رحیمی، سخنگوی شورای عالی مصالحه حکومت پیشین، از رینا امیری پرسیده است که چه تغییری در سیاست طالبان در مورد زنان بهوجود آمده است که او حاضر بهگفتوگو با این گروه شده است. او افزوده است: «مگر میشود مدافع حقوق زنان بود و در عین زمان طرفدار تعامل مستقیم با طالبان؟»
واکنش جنبشهای اعتراضی زنان
جنبشهای اعتراضی زنان با نشر بیانیهها، اظهارات نماینده ویژه ایالات متحده برای زنان افغانستان را دور از واقعیت و در تضاد با مطالبات مردم بهویژه زنان خواندهاند.
جنبش زنان مقتدر گفته است که نشست اخیر دوحه میان نمایندهگان ویژه امریکا و گروه طالبان، در غیاب مردم افغانستان بهویژه زنان صورت گرفته و بهجای حل بحران، منجر به تشدید بیثباتی و سرکوب زنان خواهد شد. همچنان این جنبش گفته که اظهارات امیری برای زنان «غیرمنطقی، غیراصولی، دور از واقعیت و مایوسکننده» است. جنبش زنان مقتدر گفته که طالبان در دو سال گذشته به سرکوب سیستماتیک، آپارتاید جنسیتی و حذف زنان ادامه دادهاند و هر نوع تعامل و گفتوگو با این گروه، عادیسازی تروریسم است. این زنان از رینا امیری خواستهاند که از زنان افغانستان معذرت بخواهد و به صدای چند لابی طالب گوش فرا ندهد.
جنبش زنان برای صلح و آزادی نیز اظهارات رینا امیری را غیرواقعی و دور از مطالبات زنان دانسته است. این نهاد گفته که طالبان در دو سال گذشته بهطور سیستماتیک زنان را حذف کرده و مرتکب آپارتاید جنسیتی شدهاند و نباید با این گروه سازش صورت گیرد.
جنبش شنبههای ارغوانی نیز گفتههای نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای زنان افغانستان را خلاف منافع ملی کشور دانسته است. این جنبش افزوده که حاکمیت دو ساله طالبان نشان داده که آنان با مفاهیم جهانشمول بیگانهاند و ایدئولوژی این گروه توانایی کنار آمدن با مردم افغانستان و جامعه جهانی را ندارد. جنبش شنبههای ارغوانی تاکید کرده که حمایت از ایجاد نظام غیرمتمرکز و دموکراتیک، راه پایان بخشیدن به باجدهی به طالبان است.
افزون بر اینها، شماری از شهروندان کشور مقیم پاکستان نیز با نشر بیانیهای گفتهاند که طالبان در دو سال گذشته بهشدت به سرکوب، بازداشت و حذف زنان ادامه دادهاند. در این بیانیه از امیری پرسیده شده که کدام طیف از زنان به او وکالت دادهاند تا به نمایندهگی از آنان با طالبان گفتوگو کند. معترضان افغانستان مقیم پاکستان افزودهاند که لابیهای طالبان از زنان و فعالان حقوق بشر نمایندهگی نمیکنند و هر نوع نشست در غیاب زنان افغانستان، مردود است.
همچنان زنان و دختران معترض با نشر نوارهای تصویری، به گفتوگوهای امریکا با طالبان واکنش نشان دادهاند. آنان نشست دوحه را بازی با سرنوشت میلیونها انسان در افغانستان توصیف کردهاند. معترضان در این نوارها میگویند که زنان لابیگر طالبان، تحت هیچ نامی از زنان و مردم افغانستان نمایندهگی نمیکنند.
این واکنشها در حالی صورت میگیرد که وزارت خارجه ایالات متحده با انتشار بیانیهای گفته است که توماس وست و رینا امیری، نمایندهگان ویژه این کشور برای افغانستان، با طالبان در دوحه، پایتخت قطر، گفتوگو کردهاند. در بیانیه وزارت خارجه ایالات متحده از مقامهای طالبان خواسته شده است تا سیاستهایی را که باعث بدترشدن وضعیت حقوق بشر بهویژه حقوق زنان میگردد، تغییر دهند. طبق بیانیه، ایالات متحده در مورد بازداشتها، سرکوب رسانهها و اعمال محدودیتهای مذهبی، ابراز نگرانی شدید کرده و خواستار رعایت حقوق بشر و تامین حقوق همه شهروندان افغانستان شده است. وزارت خارجه امریکا گفته که فرستادهگان ویژهاش با نمایندهگان بانک مرکزی و وزارت مالیه تحت کنترل طالبان در مورد چالشهای بانکداری در افغانستان نیز گفتوگو کردهاند.
در بخشی از بیانیه این وزارت آمده است: «مقامات ایالات متحده بر آزادی فوری و بدون قیدوشرط شهروندان امریکایی بازداشت شده، تاکید کردند و خاطرنشان کردند که این بازداشتها مانع مهمی در برابر تعامل مثبت است.»
در بیانیه وزارت خارجه امریکا آمده است که نمایندهگان این کشور نگرانی عمیق خود را در رابطه با بحران انسانی ابراز کردهاند. براساس این بیانیه، ایالات متحده بر ضرورت ادامه حمایت از سازمانهای کمکرسان و نهادهای سازمان ملل که مطابق با منشور سازمان ملل متحد کار میکنند، تاکید کرده است.
این در حالی است که وزارت خارجه طالبان گفته، برای اعتمادسازی باید نام رهبران طالبان از فهرست سیاه حذف شود و ذخایر ارزی افغانستان نیز آزاد گردد.