نوروز در بخشهای مختلف افغانستان با سنتهای ویژه تجلیل میشود. باشندهگان ولایت غزنی نیز با رسمها و رواجهای مختلف به پیشواز نوروز میروند. سمنکپزی، پهن کردن سفره هفتسین، احوالگیری از بزرگان، بردن تحفه به خانه نامزد، رفتن به زیارتگاهها، بلند کردن جهنده سخی، رفتن به تفریحگاهها و راهاندازی برنامههای ورزشی از جمله نیزهبازی و تیراندازی از برنامههای نوروزی در غزنی شمرده میشود.
شماری از باشندهگان غزنی میگویند که با تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، تجلیل از نوروز در سایه حاکمیت این گروه کمرنگ شده و این گروه رخصتی روز اول سال را از تقویم کشور حذف کرده است. با این حال، تعدادی از باشندهگان غزنی در صحبت با روزنامه ۸صبح میگویند که به رغم فشارهای طالبان، این جشن فرهنگی و سنت دیرین را زنده نگه میدارند. آنان تاکید میورزند که این جشن باستانی و رستاخیز طبیعت در طول تاریخ با جدالهای زیادی روبهرو بوده، اما با مقاومت فرهنگی و ایستادهگی مردم همچنان زنده مانده است.
باشندهگان غزنی میگویند که تا پیش از تسلط طالبان بر افغانستان، شهروندان کشور نیز مانند سایر کشورهای منطقه به بازارها و مکانهای تفریحی میرفتند و به مناسبت نوروز جشن خوشی و شادمانی برپا میکردند؛ اما این گروه با اجرای سیاستهای افراطگرایانه، شور و شوق را از مردم گرفته است و اجازه تجلیل از این رویداد را نمیدهد.
یکی از باشندههای شهر غزنی که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید که او در سالهای گذشته یک هفته قبل از رسیدن نوروز برنامههای تجلیل از این روز را با دوستانش طرح میکرد و با آنان به مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، میرفت. او میافزاید که در دو سال گذشته وی موفق نشده است مانند گذشته از نوروز تجلیل کند. او میگوید: «امسال برنامه خاصی برای جایی رفتن نداریم. اول، رمضان است. دیگر اینکه میله و تفریح رفتن یک دل جمع و پول کار دارد که این دو گپ هم حالا از مردم گرفته شده و شرایط هم قسمی آمده که برگزاری نوروز منع شده است.» به گفته این باشنده غزنی، سال گذشته در مسیر رفتن به تفریحگاه سخی در حومه شهر غزنی طالبان به او و دوستانش را متوقف کردند و اجازه رفتن به محل را ندادند. او خاطرنشان میسازد: «پارسال هم نشد که به سخی صاحب [تفریحگاه ویژه نوروز در غزنی] برویم. تمام مردم را طالبان از ساحه دور کردند و به کسی اجازه داده نشد که میله کند.»
بردن تحفه نوروزی به خانه نامزد، یکی دیگر از رواجهای مشهور در غزنی است. نامزدداران پسر در نوروز لباسهای نو میخرند و با ماهی و جلبی به خانه خسر خود میروند. این رسم در بیشتر نقاط افغانستان از جمله در غزنی وجود دارد و مردم پروای رفتار طالبان را هم ندارند.
احمدالله، باشنده شهر غزنی که یک روز پیش از نوروز به یکی از دکانهای جلبیپزی برای خرید آمده است، میگوید: «خوب، بین مردم ما یک رسم است که در نوروز خانه نامزد تحفه ببریم. این اولین سال اول است که من نامزد شدهام. جلبی و ماهی میخرم و بعضی اشیای دیگر هم تهیه کردهام و امروز بهخیر روان میکنیم.»
تهیه هفتمیوه نیز در غزنی مانند بسیاری از مناطق دیگر افغانستان معمول است. بسیاری از مردم در این ولایت این رسم را زنده نگه داشتهاند و در نوروز هفتهمیوه تهیه میکنند و از مهمانانشان با هفتسین پذیرایی مینمایند.
باشندهگان غزنی میگویند که بادام، کشمش سیاه، کشمش سرخ، کشمش سبز، سنجید و غولینگ را یک یا دو روز قبل از نوروز تهیه و سفرههای نوروزی خود را به آن تزیین میکنند.
پیش از سقوط حکومت به دست طالبان، برگزاری مراسم جهندهبالا در غزنی در دو مکان صورت میگرفت. مراسم دولتی جهندهبالا در مسجد طاق شاه ولایت در شهر قدیم غزنی و مراسم جهندهبالای سخی در ساحه گذرگاه سخی در حومه شهر از سوی مردم و مرشدان اهل طریقت، برگزار میشد؛ اما طالبان این مراسم را ممنوع اعلام کردهاند.
گفتنی است که نوروز از سوی سازمان جهانی علمیـفرهنگی سازمان ملل متحد، یونسکو، بهعنوان یک میراث فرهنگی به ثبت رسیده است و از این روز در همه کشورهای حوزه نوروز گرامیداشت میشود.
افزون بر این، بسیاری از رییسان جمهور کشورهای غربی به شمول ایالات متحده و نخستوزیران برخی از کشورها این روز را به کشورهای حوزه نوروز بهویژه به مردم افغانستان، ایران و تاجیکستان تبریک میگویند.