درست یک سال پیش در چنین روزی، افغانستان و جهان شاهد نادرترین مراسم تحلیف ریاست جمهوری بودند؛ تحلیف همزمان محمداشرف غنی و عبدالله عبدالله به عنوان رییس جمهور. سرانجام دو طرف پس از گفتوگوهای طولانی، روی تشکیل حکومت توافق کردند. حالا که یک سال از آن دو تحلیف همزمان و حدود ۱۰ ماه از توافق سیاسی میگذرد، سپیدار میگوید که بیشتر مواد توافقنامه عملی نشده است. بدین ترتیب از میان مجموع مواد توافقنامه سیاسی، تنها ایجاد شورای عالی مصالحه ملی، شورای دولت و کابینه، اعطای رتبه مارشالی به عبدالرشید دوستم و برخی دیگر از مواد آن عملی شده است. منابع در سپیدار میگویند که عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی، به دلیل وضعیت کنونی کشور، به بحث صلح در مقایسه با تقسیم قدرت ارجحیت داده است. به گفته آنان، با آنکه سپیدار و به ویژه رییس شورای عالی مصالحه ملی به دلیل «بُعد اخلاقی» بیشتر روی توافقنامه نمیپیچد، اما ارگ باید مواد توافقنامه را متناسب با تعهداتش عملی میکرد. آگاهان سیاسی نیز از پابند نبودن ارگ به تعهداتش در توافقنامه سخن میگویند. ارگ اما تصریح میکند که تعهداتش را عملی کرده و دستآوردهای چشمگیری داشته است.
در بیستم حوت سال ۱۳۹۸، محمداشرف غنی و عبدالله عبدالله همزمان به عنوان رییس جمهور سوگند وفاداری یاد کردند. این اقدام پس از اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در بیستونهم دلو انجام شد؛ زیرا کمیسیون مستقل انتخابات محمداشرف غنی را پیروز انتخابات اعلام کرد. عبدالله عبدالله، رییس کنونی شورای عالی مصالحه ملی در آن زمان نتیجه انتخابات را شفاف نمیدانست و معتقد بود که در انتخابات ریاست جمهوری تقلب صورت گرفته است. کشمکش بر سر کرسی ریاست جمهوری سبب شد که ایالات متحد امریکا پا پیش بگذارد و نماینده ویژه وزارت امور خارجه آن کشور برای صلح افغانستان را به عنوان میانجی به کابل بفرستد. هرچند زلمی خلیلزاد برای حل این مشکل تلاش زیاد کرد، اما تلاشهای او نتیجه ملموسی در پی نداشت. جنجالها در ادامه شدت گرفت و سپیدار برای برخی از ولایتهای شمال و شمالشرق والی تعیین کرد. سرانجام پس از کشوقوسهایی، حامد کرزی و عبدالرب رسول سیاف به عنوان میانجیگران پا پیش گذاشتند و زمینه یک توافق سیاسی را فراهم کردند.
این گفتوگوها سرانجام در بیستونهم ماه ثور سال گذشته به «توافقنامه سیاسی» میان ارگ و سپیدار منجر شد. براساس این توافقنامه، عبدالله سمت ریاست شورای عالی مصالحه ملی را برعهده گرفت و قرار شد روند صلح با گروه طالبان را رهبری کند. همچنان 50 درصد در کابینه به سپیدار تعلق گرفت و افزون بر معینان، تصمیم گرفته شد که والیان نیز براساس توافق دو طرف تعیین شوند. برگزاری انتخابات شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی و شهرداریها، طرح و تعدیل قانون اساسی به منظور تغییر ساختار حکومت، اعمال اصلاحات انتخاباتی، تعدیل قانون احزاب سیاسی، تشکیل شورای عالی دولت، اعطای رتبه مارشالی به عبدالرشید دوستم، تقدیر از رهبران پیشین صلح و… از موارد توافقنامه سیاسی بود.
از میان مجموع مواد توافقنامه، در حال حاضر تنها بخشی از آن عملی شده است. ایجاد شواری عالی مصالحه ملی، ایجاد شورای عالی دولت، تشکیل کابینه و اعطای مارشالی به عبدالرشید دوستم از مواردی شمرده میشود که تاکنون نهایی شده است. این در حالی است که اقدامهای پراکنده، از جمله اصلاح و تعدیل قانون انتخابات از سوی کمیسیون مستقل انتخابات نیز انجام شده است. با این حال موارد تعیین والیان، رییسان ادارههای مستقل، سناتوران سهم سپیدار، معینان، تقدیر از رهبران پیشین صلح و برخی دیگر از اصلاحات هنوز دستنخورده مانده است.
سپیدار: ارگ متعهد نبود؛ به بحثهای مهمتر ارجحیت دادیم
اکنون منابع در سپیدار میگویند که محمداشرف غنی به تعهداتش در این توافقنامه پابند نبوده است. فریدون خوزون، سخنگوی شورای عالی مصالحه ملی، روز سهشنبه، نوزدهم حوت، به روزنامه ۸صبح گفت که هرچند اقداماتی برای عملی شدن مواد توافقنامه سیاسی صورت گرفته، اما این توافقنامه «به گونه درست و کامل» عملی نشده است. او از ایجاد شورای عالی مصالحه ملی، معرفی کابینه و برخی دیگر از موارد به عنوان مواد عملی شده نام برد، اما گفت که هنوز بخشهای دیگر از این توافقنامه عملی نشده است. خوزون گفت که تقدیر از رهبران پیشین صلح و برخی دیگر از موارد اجرایی، از جمله تعیین افراد برای کرسیهای معینیتها و ولایتها، از موارد عملی نشده توافقنامه سیاسی است.
با این حال، او تصریح که با توجه به پیش آمدن وضعیت حساس و مصروف بودن عبدالله عبدالله در روند صلح، سپیدار برای جلوگیری از ضایع شدن فرصتها، به جای بحث تقسیم قدرت بیشتر بر روند صلح تمرکز کرده است. فریدون خوزون افزود که اگر مواد توافقنامه عملی میشد، «شاید وضعیت بهبود پیدا میکرد».
سخنگوی شورای عالی مصالحه ملی اما در واکنش به اینکه عبدالله عبدالله در عملی شدن توافقنامه کند عمل میکند، گفت که این مورد بیشتر «بُعد اخلاقی» دارد؛ زیرا «کسی که تعهد میدهد، باید بر تعهد خود پابند باشد». او اما تصریح کرد که سپیدار نمیخواست فرصتهای کلانتری را از دست دهد و به همین دلیل، نمیخواست سرگرم رایزنی در مورد قدرت شود. او هرچند از عدم تمرکز بر تقسیم قدرت به عنوان «قربانی در روند صلح» یاد میکند، اما میگوید که ارگ باید مواد توافقنامه را عملی میکرد.
گفتنی است پیشتر ارگ ریاست جمهوری محمد محقق که متحد عبدالله عبدالله بود را به عنوان مشاور ارشد رییس جمهور در امور امنیتی و سیاسی تعیین کرد. افزون بر این، استخدام برخی از والیان براساس خواست عبدالرشید دوستم، انتصاب راحله دوستم به عنوان سناتور و پیشنهاد برخی از کرسیهای دیگر به متحدان سپیدار از دیگر اقدامات ارگ ریاست جمهوری بوده است.
ارگ: تعهدات را عملی کردیم
دواخان مینهپال، معاون سخنگوی رییس جمهور، اما میگوید که حکومت در یک سال اخیر اکثر تعهداتش را عملی کرده و دستآوردهای قابل ملاحظه داشته است. او دستآوردهای حکومت در زمینه صلح، مبارزه با فساد اداری، اقتصادی و مدیریت آب را قابل توجه میداند. طبق گفتههای مینهپال، حکومت در بخش صلح توانسته است شورای عالی مصالحه ملی را ایجاد و تیم مذاکرهکننده را تعیین کند. به همین ترتیب در بخش مبارزه با فساد نیز توانسته است کمیسیون مبارزه با فساد اداری را ایجاد و شماری از چهرههای حکومت که فساد کرده بودند را مجازات کند. همچنان او میگوید که تلاش حکومت در زمینه تجارت و اقتصاد نیز پردستآورد بوده است.
به گفته مینهپال، حکومت در جریان یک سال توانسته است نشست جینوا را موفقانه برگزار و 13 میلیارد کمک کشورهای کمککننده را برای افغانستان جلب کند. در ضمن او افتتاح راه خط آهن خواف-هرات، افتتاح پروژه فایبر نوری، تکمیل پروژه 30 کیلومتری خط آهن آقینه-اندخوی و افتتاح برنامه دسترخوان ملی را از دیگر دستآوردهای اقتصادی حکومت میداند. معاون سخنگوی رییس جمهور همچنان اضافه کرد که حکومت در قسمت مدیریت آبهای کشور نیز پردستآورد بوده است. طبق سخنان او، حکومت توانسته است بند کجکی، بند شاه و عروس، بند کمالخان، بند پاشدان، بند توره و چند بند دیگر را افتتاح و اعمار کند.
آگاهان سیاسی: ارگ به تعهداتش پابندی نداشت
شماری از آگاهان سیاسی نیز معتقدند که حکومت برای عملی کردن تعهداتش در یک سال گذشته، گامهای موثر برنداشته است. این آگاهان معتقدند که حکومت به مردم وعده اشتغالزایی، امنیت و زندهگی مرفه را داده بود، اما در یک سال گذشته نه تنها اشتغالزایی نشده، بلکه بر شمار بیکاران در جامعه افزوده شده است. گلرحمان قاضی، از آگاهان سیاسی کشور، به روزنامه 8صبح گفت حکومت به تعهداتی که به مردم داده بود، عمل نکرده و این سبب شده که مردم نسبت به حکومت بیباور شوند. او حکومت را به «خویشخوری» متهم کرد و گفت که ارگ تنها برای منافع شخصیاش کار میکند و در راستای منافع ملی «هیچ گامی» برنداشته است. به گفته قاضی، حکومت تعهد سپرده بود که در زمینه انتخابات، اصلاحات بنیادین به وجود میآورد و میان مردم اعتمادسازی میکند، اما به تعهداتش عمل نکرده و هنوز زمینه بیباوری مردم نسبت به انتخابات و پروسه مردمسالاری بیشتر شده است. گلرحمان قاضی افزود که حکومت باید تلاش کند تا این بیاعتمادی را از بین ببرد و پایههای دموکراسی نوپا را مستحکم سازد.
داوودعلی نجفی، آگاه امور سیاسی، نیز معتقد است که ارگ تاکنون نتوانسته تعهداتش را که در توافقنامه سیاسی داده است، عملی کند. به گفته وی، ادامه کار سرپرستوزیران، والیان و بحث قانون احزاب از جمله مواردی است که هنوز از سوی حکومت برای آن گام برداشته نشده است. او افزود که بدون اصلاحات انتخاباتی، انتخابات شوراهای ولایتی و ولسوالی صورت نخواهد گرفت. علاوه بر این، نجفی به افزایش ناامنی و بیکاری نیز اشاره کرد و گفت که حکومت در این بخش نه تنها گام برنداشته، بلکه ناامنی در کشور روزبهروز افزایش یافته است. او همچنان کارکرد حکومت در زمینه مبارزه با فساد را نیز زیر سوال برد و گفت که حکومت در این زمینه سلیقهای برخورد کرده است.
پیش از این، آگاهان سیاسی احتمال داده بودند که با توجه به فرصتطلبی ارگ و کندی سپیدار، بیشتر مواد توافقنامه عملینشده باقی میماند. این در حالی است که جایگاه حکومت کنونی در حال حاضر شکننده به نظر میآید؛ زیرا امریکا به تازهگی طرح دولت انتقالی صلح را با حکومت، طالبان و سیاسیون در میان گذاشته و گفته است که هرچه زودتر در مورد آن تصمیم بگیرند.