طالبان در ادامه فشار و تهدید علیه رسانهها در افغانستان، در تازهترین مورد به رسانههای همهگانی در کشور دستور دادهاند تا جواز فعالیتشان را تمدید کنند. در کنار وزارتهای اطلاعات و فرهنگ و مخابرات و تکنالوژی معلوماتی تحت کنترل طالبان، ریاست عمومی استخبارات و وزارت داخله این گروه، در کمیسیون تمدید جواز فعالیت رسانهها عضویت دارند. مسوولان شماری از رسانههایی که جوازهای کاریشان را تمدید کردهاند و یا در حال طی مراحل کارهای اداری فعالیتهای نشراتی خود هستند، میگویند که براساس دستور این کمیسیون ۵۰ درصد نشرات آنان باید به نشروپخش برنامههای این گروه اختصاص یابد. این در حالی است که هماکنون برنامههای رسانههای داخلی به شدت زیر سانسور قرار دارد و به گفته شماری از خبرنگاران، بیشتر محتوای برنامههای رسانهها را «تمام روز نعت و ترانه و تبلیغ ملایی» تشکیل میدهد و برنامههایی که به مزاج طالبان برابر نباشد رسانهها از پخش آن عاجزند.
شماری از مسوولان رسانههای محلی که برای تمدید جواز فعالیت از ولایتهای مختلف به مرکز کشور رفتهاند، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگویند که طالبان برای طی مراحل کردن تمدید جواز نشراتی رسانهها، یک کمیسیون متشکل از چندین نهاد مربوط به ادارات تحت کنترل این گروه را تشکیل دادهاند.
براساس اطلاعات وزارت اطلاعات و فرهنگ، وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی تحت کنترل طالبان و ریاست عمومی استخبارات و وزارت داخله این گروه، در کمیسیون تمدید جواز نشراتی رسانهها عضویت دارند.
مسوولان برخی از رسانههای محلی که بهتازهگی جوازهای کاریشان را تمدید کردهاند و یا هم در جریان این کار قرار دارند، با حفظ هویتشان تایید میکنند که یکی از پیششرطهای طالبان برای ادامه فعالیت رسانهای اختصاص ۵۰ درصد از کل زمان نشرات یک رسانه، برای نشروپخش برنامههای طالبان و تبلیغ به نفع این گروه است.
یک تن از مسوولان یک رسانه محلی که برای تمدید جواز فعالیت به شهر کابل رفته است، میگوید: «جواز فعالیت ما در هر سه سال تمدید میشود. در سالهای قبل وزارت اطلاعات و فرهنگ یا ریاستهای اطلاعات و فرهنگ از موضوع تمدید جوازها نظارت میکردند و خود رسانه هم مطابق به قانون مکلف بود تا جواز نشراتی را تمدید کنند، امسال اما این موضوع مستقیم از طریق وزارت داخله طالبان پیگیری میشود و به هر رسانه زنگ میزنند که بیایید و جوازتان را تمدید کنید.»
مسوول این رسانه که به دلیل تهدیدات امنیتی از ذکر نامش خودداری شده، میافزاید که طالبان از مالکان یا مدیران رسانهها تعهد میگیرند که باید به نفع این گروه تبلیغ کنند و در غیر آن با مشکلات زیاد مواجه خواهند شد.
این مالک رسانه میگوید: «در یک اتاق چند نفر از ارگانهای مختلف بودند و گفتند که فعالیت شما چه نفع به امارت [طالبان] میرساند؟ باید که نصف برای خود کار کنید و نصف دیگر برنامههایی که ما در اختیارتان قرار میدهیم نشر کنید که یا هم خودتان به نفع نظام [رژیم طالبان] برنامه بسازید.»
در کنار این، مشکلات اقتصادی و نبود منابع مالی وگرفتن چندین نوع جواز فعالیت و پول از رسانهها از چالش دیگر رسانههای زیر حاکمیت طالبان است. صاحب امتیاز یک رسانه صوتی میگوید که آنان چهار نوع جواز در بدل پول میگیرند.
صاحب امتیاز این رسانه نیز به دلیل تهدیدات امنیتی نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود. او در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «یکی موضوع جواز نشراتی است که از وزارت اطلاعات و فرهنگ میگیریم، جواز اترا جداست. یک جواز از ریاست شهرداری توزیع میشود و جواز مالیاتی جداگانه توسط مستوفیتها داده میشود، تمامش در بدل پول است.»
طالبان در بیش از دو سال گذشته در کنار وضع محدودیتهای سختگیرانه بر شهروندان کشور، رسانههای داخلی را نیز بهشدت تحت فشار قرار دادهاند. این گروه حضور کارشناسان منتقد طالبان در رسانهها و نقشآفرینی زنان در نمایشها و اعلانات بازرگانی تلویزیونی را ممنوع کردهاند.
در همین حال، قطع شدن پخش برنامههای تلویزیونهای بینالمللی از طریق رسانههای داخلی، عدم نشر فلم و سریالها، منع پخش موسیقی، اجبار زنان به پوشیدن حجاب مورد نظر این گروه، منع انجام مصاحبه زنان با مردان از ممنوعیتهای دیگر طالبان در برابر رسانههاست.
افزون بر این ممنوعیتها، منع حضور مشترک مردان و زنان در یک برنامه رسانهای، جلوگیری از پخشونشر گزارشها از کمکاری و بروکراسی طالبان، منع نشر خبرهای جبهههای ضد این گروه، از محدودیتهای اعمال شده دیگر در برابر رسانههای داخلی است. در کنار این ممنوعیتها و وضع سانسور، دهها خبرنگار به شکل خودسرانه توقیف شده، مورد لتوکوب قرار گرفته و زندانی شدهاند.
طالبان در این مدت به وضع محدودیت و سانسور علیه رسانهها بسنده نکردهاند و در تازهترین اقدامشان به دنبال این هستند که رسانهها به عنوان وسیله و ابزار تبلیغات کامل این گروه عمل کنند. این در حالی است که برخی از خبرنگاران در افغانستان از وضع سانسور، تهی شدن محتوای رسانهها از برنامههای تفریحی، موسیقی، نشروپخش مستندات و سایر برنامههایی که باعث رشد آگاهی مردم و تقویت فرهنگ رسانهای میشود، شکایت دارند.
این خبرنگاران که به دلیل مشکلات امنیتی نمیخواهند هویتشان فاش شود میگویند که افزون بر اعمال ممنوعیت تازه، پیش از این نیز رسانهها هیچ برنامهای را در مخالفت با این گروه به نشر رسانده نمیتوانستند. به گفته آنان، «بدون موضوعاتی که به مزاج طالبان خوش میخورد، دیگر محتوایی وجود ندارد. تمام روز نعت و ترانه و تبلیغ ملا نشر میشود.»
گفتنی است که رسانهها و خبرنگاران در کشور، روزهای دشواری را سپری میکنند. خودسانسوری، عدم دسترسی به اطلاعات، نبود قانون و انتقامجویی طالبان خبرنگاران را به ستوه آورده است. براساس آمارهای منتشر شده از سوی نهادهای مدافع رسانهها، پیش از تسلط طالبان ۱۹۷ شبکه تلویزیونی، ۲۸۴ ایستگاه رادیویی، صدها نشریه چاپی و وبسایت انترنتی فعالیت میکردند، اما پس از تسلط این گروه بر افغانستان، ۷۰ درصد رسانهها در کشور فعالیت خود را متوقف کردهاند و شمار زیادی از خبرنگاران شغلشان را از دست دادهاند.