یادداشت: رینا امیری، نماینده ویژه امریکا در امور زنان افعانستان است. او در مذاکرات امریکا با نمایندهگان طالبان در دوحه که در مورد وضعیت افغانستان برگزار شده بود، حضور داشت. وی در یک توییت جنجالی خود نوشت که بنا بر اصرار برخی زنان و فعالان زن افغانستان، با طالبان در دوحه وارد گفتوگو شده است. رینا امیری در این گفتوگو با روزنامه 8صبح، در مورد مذاکرات امریکا با طالبان در مورد حقوق زنان، اهداف کاری نماینده ویژه امریکا برای زنان افغانستان، ارزیابیهایش از عملکرد طالبان و همچنان سیاستهای این گروه صحبت کرده است. او در بخشی از صحبتهایش میگوید که هرچند تضمینی برای متعهد ساختن طالبان به حقوق بشر وجود ندارد، اما فشارها علیه این گروه ادامه خواهد یافت. به گفته رینا امیری، تعامل تنها گزینه مورد نظر امریکا برای طالبان نیست و آن کشور از محدودیتها و تحریمها برای پاسخگو کردن طالبان استفاده کرده است. 8صبح شما را به خواندن این مصاحبه دعوت میکند.
8صبح: شما اخیرا در نشست مقامهای عالیرتبه در شورای حقوق بشر و اجلاس سالانه سازمان ملل متحد اشتراک کرده بودید. در این نشست ها چه گذشت و چگونه به وضعیت حقوق بشر در افغانستان، بهویژه وضعیت زنان افغان، پرداخته شد؟
رینا امیری: من از اینکه میدیدم تمرکز فراوانی بر موضوع افغانستان در این نشستها وجود دارد، بهویژه در جریان دو گفتوگوی عمده مقامهای عالیرتبه که از سوی گزارشگر ویژه حقوق بشر در مورد افغانستان و کمیشنر عالی حقوق بشر رهبری میشد، خوشحال شدم. برنامههای جانبی دیگری نیز بر محور فعالیتهای حقوق بشری افغانستان برگزار شدن. در هفته مقامهای عالیرتبه اجلاس عمومی سازمان ملل متحد، حداقل سه رویداد عمده و با اشتراک مقامهای عالیرتبه، از جمله نشستی در سطح وزیران که تمرکز عمدهاش بر وضعیت زنان افغانستان بود، برگزار شد. این رویدادها نشان میدهند که جامعه جهانی به افغانستان و بهویژه بر حقوق زنان و دختران افغانستان بهعنوان یکی از اولویتهای عمده نگاه میکند. در این نشستها، سخنرانان بر اصل مرکزی بودن حقوق زنان برای دستیابی به یک افغانستان باثبات و دارای امنیت، تاکید کردند و گفتند که هیچ روند عادیسازی روابط با طالبان به میان نخواهد آمد، تا زمانی که احترام به حقوق افغانها مد نظر نباشد و بهخصوص تغییر در سیاستهایی که منجر به محرومیت زنان و دختران از آموزش، کار و اشتراک در فضای عمومی شده، رونما نشود.
8صبح: شما احتمالاً از موج انتقاداتی که از طرف فعالان زن افغان به شما درباره بیانات اخیرتان وارد شده است، آگاهید. شما گفته بودید که پس از مشوره با زنان افغان، دیداری با مقامهای طالبان داشتهاید. این ادعای شما را بیشتر فعالان افغان رد کردهاند. آیا میتوانید نام چند زنی را که قبل از دیدار با مقامهای طالبان با آنها مشورت کردهاید، بیان کنید؟
رینا امیری: من میدانم که بسیاری از زنان افغان مخالف تعامل جامعه جهانی با طالبان هستند. بسیاری از آنها این موضوع را با من مطرح کردهاند. فکر میکنم این موضع درست است، من هم برای یک سال همین موضع را داشتم. با این حال، گروههای دیگری هم هستند، هم در داخل و هم در خارج از افغانستان که معتقدند تعامل – گفتگو با طالبان – یک عنصر ضروری برای ایجاد تغییر و پاسخگوسازی طالبان است. اجازه دهید واضح بگویم، حتا یک نفر از این زنان طرفدار مشروعیت یا عادیسازی روابط با طالبان نیست. هیچکدام ما سیاستهای افراطی طالبان را حمایت نمیکنیم؛ اما بسیاری از این زنان برای ایجاد فضای کاری، امرار معاش خانوادههایشان، تلاش برای بازگشایی مکاتب برای دخترانشان، خطرات فوقالعادهای را به جان میخرند و با مقامات محلی طالبان مذاکره و گفتوگو میکنند. برخی از این زنان و مردان از من نیز خواستهاند که از این جایگاهم استفاده کرده و همین کار را انجام دهم. علاوه بر گفتوگوهایی که من با طالبان انجام دادهام، گزارشهای سازمان ملل متحد هم گواه بر این موضوع است که گروههایی از زنان افغان وجود دارند که میخواهند جامعه بینالمللی با طالبان گفتوگو کرده و فشار را بر آنها وارد کند. شما از من میخواهید که نام افرادی که بر من اصرار داشتند تا با طالبان گفتوگو کنم، ارایه دهم. من این کار را نخواهم کرد، چرا که نمیخواهم به آنها آسیب برسد؛ چون تعدادی از رویدادهای حمله به شهروندان افغان که طرفدار گفتوگو و تعامل با طالبان بودهاند، بهویژه در شبکههای اجتماعی، اتفاق افتاده است. همانطور که به طالبان برای همپذیری و گفتوگوی دموکراتیک فشار میآوریم، اول باید خودمان به گفتههایمان عمل کنیم. باید فضایی برای همه وجود داشته باشد – برای تمام کسانی که مخالف یا موافق تعامل با طالبان هستند – تا حرف همهشان شنیده شود. در فضایی که گزینههای معدودی وجود دارد و طالبان به نقض حقوق بشر مصروفاند و حقوق نصف جامعه را نادیده میگیرند، دیدگاه هر دو گروه باید شنیده شود.
در نهایت، من تصمیم به دیدار با طالبان گرفتم، زیرا در میان بسیاری از اعضای کلیدی جامعه بینالمللی سه نقطه توافق وجود دارد: 1) هیچ تمایلی به بازگشت به جنگ داخلی وجود ندارد؛ 2) هیچ حمایتی از عادی کردن روابط با طالبان وجود ندارد؛ و 3) نیاز به تعامل عملی وجود دارد تا تلاشها صورت بگیرد و طالبان را در تعدادی از مسایل مهم تحت فشار قرار دهد که در نتیجه وضعیت افغانستان بهبود یابد. زمانی که تصمیم به مذاکره با طالبان گرفته شد، سوال برای من این بود که آیا تنها عضو رهبری امریکا در زمینه افغانستان هستم که در این مساله مشارکت نمیکنم یا آیا بروم و به طالبان واضح کنم که حقوق بشر، بهخصوص وضعیت وحشتناک زنان و دختران، اولویت اصلی برای ایالات متحده در قبال افغانستان است؟ من انتخاب کردم به مذاکرات بپیوندم و دو روز در دوحه بودم و به طالبان گفتم که بدون توجه به پیشرفت در زمینههای دیگر، آنها نمیتوانند در عادی کردن روابط با ایالات متحده دست یابند، مگر اینکه حقوق افغانها را احترام بگذارند، بهویژه لغو فرمانهای ضد زن که صادر کردهاند و حقوق زنان را هدف قرار میدهند. من با همکارانم کار کردم تا اطمینان حاصل کنم که این مساله در هر جلسه بهطور جامع مد نظر قرار گیرد. من از این تصمیم پشیمان نیستم. در حالی که من بهطور کامل تردید در مورد تعامل با طالبان را درک میکنم، آمادهام که این رویکرد را در حال حاضر امتحان کنم تا ببینم آیا میتواند اندکی بهبود در وضعیت افغانها ایجاد کند یا خیر. به هر صورت، من همچنان معتقدم که تعامل و گفتوگو با طالبان کافی نیست. در کنار دیدار و تعامل با طالبان، من تلاش خود را برای پشتیبانی از یک فرآیند قوی تعامل و گفتوگو با زنان افغان و جامعه مدنی ادامه خواهم داد. دفتر من بهدقت روی این موضوع کار میکند.
8صبح: در جلسه با طالبان تصاویری از شما با حجاب و ماسک نشر شده است. چرا اینگونه لباس پوشیدید؟
رینا امیری: بهصراحت بگویم، من در آن جلسه چادر نپوشیدم. همچنین هر تصویری که از آن دیدار دیدهاید، واقعی نیست؛ چرا که در آن جلسه عکسی گرفته نشد. من برای اولینبار در دیدار با طالبان در اسلو در جنوری ۲۰۲۲ چادر پوشیده بودم، نه اینجا.
8صبح: شما نماینده منافع ایالات متحده در مذاکرات با طالبان هستید. با این حال، بسیاری از زنان افغان به شما امیدوارند که فشاری را بر طالبان برای لغو محدودیتهایی که به زنان اعمال کردهاند، ایجاد کنید. آیا فکر میکنید که میتوانید همزمان زنان افغان و هم دولت ایالات متحده را راضی کنید؟
رینا امیری: وظیفه من این است که اطمینان حاصل کنم که حقوق بشر، از جمله وضعیت زنان و دختران افغان، بهصورت معنادار در سیاستهای ایالات متحده گنجانده شده و در تعاملات با طالبان و همکاران در جامعه بینالمللی تجسم یابد. این منافع ایالات متحده است که من نماینده آن هستم و معتقدم که تقاضای من برای فشار بر طالبان با احترام به خواستههای مردم افغان همخوانی دارد. من پیشنهاداتی را که از زنان افغان در داخل و خارج از افغانستان میشنوم، در هر گفتوگو، بهویژه در تعامل با طالبان، مطرح میکنم.
8صبح: چرا تعامل با طالبان، بهطور ناگهانی تنها گزینه ایالات متحده برای حفاظت از حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان شده است؟ آیا این آخرین گزینه ایالات متحده برای فشار بر طالبان است؟
رینا امیری: تعامل با طالبان یکی از اقداماتی است که دولت ایالات متحده برای اطمینان از احترام به حقوق بشر در افغانستان انجام میدهد. ایالات متحده، به همراه جامعه بینالمللی، تعدادی از تدابیر و محدودیتها را اجرا کرده است – از جمله صدور محدودیتهای ویزه و حفظ تحریمها و ممنوعیت سفر از سوی سازمان ملل بر اعضای طالبان – بهعنوان یک وسیله برای پاسخگو کردن طالبان.
8صبح: چه ضمانتهایی وجود دارد که مذاکرات شما با طالبان، آنها را به احترام حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان متعهد میکند؟ چرا شما در حال جستوجوی تعهد دیگری از طالبان هستید در حالی که آنها قولهای خود به ایالات متحده را که در توافقنامه دوحه داده بودند، نادیده میگیرند؟
رینا امیری: هیچ تضمینی وجود ندارد. دلایل قوی برای بدگمانی نسبت به تعهدات طالبان وجود دارد، بهویژه در مورد حقوق بشر و وضعیت زنان و دختران. اما باید فشار دوامدار بر طالبان برای احترام به حقوق افغانها، از جمله پایان دادن به تبعیض شدید و سازمانیافته آنها علیه زنان و دختران، داشته باشیم و هر ابزاری که در اختیار داریم را برای بهبود وضعیت وحشتناک 40 میلیون افغان استفاده کنیم.
8صبح: با در نظر گرفتن مذاکرات شما با طالبان و عدم رضایت گسترده جامعه افغانستان از این مذاکرات، آینده حقوق بشر بهویژه حقوق زنان در این کشور را چگونه پیشبینی میکنید؟
رینا امیری: راه به آینده همچنان چالشبرانگیز خواهد بود و در حالی که نقش جامعه بینالمللی اهمیت دارد، نقش افغانها بسیار حیاتی است. مردان افغان باید در کنار زنان و دخترانی که برای گرفتن حقوق خود مبارزه میکنند، ایستادهگی کنند. برای ایجاد روحیه همکاری میان افغانها، باید تلاشهای بیشتری انجام شود. تحملناپذیری تنها به کسانی کمک میکند که میخواهند به حقوق بشر و بهویژه حقوق زنان ضربه بزنند. سودمند نیست که افراد طرفدار مذاکره با طالبان را برچسب همدردان طالبان بزنیم و کسانی را که مخالف تعامل با طالبان هستند را نادیده بگیریم. در حالی که برخی دیدگاهها ممکن است متفاوت باشند، ما باید به خاطر داشته باشیم که بین اکثر افغانها دلیل مشترکی برای مبارزه وجود دارد و آن هم احترام به حقوق تمامی افغانهاست.
8صبح: در دو سال گذشته، تعداد زیادی از موارد نقض حقوق بشر توسط طالبان انجام شده است. سازمانهای بینالمللی حقوق بشری بهطور مکرر از قساوتهای طالبان گزارش دادهاند. آیا این گزارشها کافی نیست تا فشار جهانی را بر طالبان آغاز کند؟
رینا امیری: باید در چندین جبهه کار کرد. ما به پوشش رسانهای نیاز داریم که آگاهی عمومی ایجاد کند و حاوی پیامهای هدفمندی باشد که در مقابل سوءبرداشتها مبارزه کند و جلو این برداشت نادرست که این مساله مربوط به فرهنگ و دین افغانهاست را بگیرد. همچنین به مستندسازی و جمعآوری شواهد نیاز داریم تا عدالت و پاسخگویی تضمین شود. این نکته حیاتی است که جامعه بینالمللی با یک صدای متحد صحبت کند و در اولویت دادن به حقوق بشر در تعاملات خود با یکدیگر، همکاری کند.
8صبح: بعد از تصدی سمت نماینده ویژه حقوق زنان افغان، اهداف شما برای تغییر سیاستهای این اداره نسبت به طالبان چه بود؟
رینا امیری: من تلاشهایی را که برای حمایت از زنان و دختران افغان انجام میشوند، بهعنوان اولویت خود در نظر گرفتهام. در اینجا سه مورد از آنها را برای شما ذکر میکنم: اول، تاسیس مکانیسم مشاوره افغانستان-ایالات متحده است. این مکانیسم به این منظور ساخته شده است که اطمینان حاصل کنیم تا صدای افغانها در سیاستهای ایالات متحده و جامعه بینالمللی بهصورت معنادار شامل شود. برای اینکه بتوانیم صداهای بیشتری از داخل و خارج از افغانستان را در این پروسه پوشش دهیم، بهشدت تلاش داریم تا منابع بیشتری را به دست بیاوریم.
دوم، با همکاری ادارات و دفاتر مختلف وزارت امور خارجه ایالات متحده، ما اتحادیهای برای توانمندسازی اقتصادی زنان افغان (AWER) را تأسیس کردهایم. این اتحادیه یک شراکت عمومی-خصوصی است که هدفش حمایت از آموزش، کارآفرینی و مشارکت در نیروی کار برای زنان افغان در داخل و خارج از افغانستان است. روی همین منظور، در اوایل سال آینده برخی از اعلامیهها در ارتباط با تعدادی از شراکتها را به نشر میسپاریم.
سوم، من همچنان بهشدت با همتایان بینالمللی، بهویژه کشورهای اغلب مسلمان، در حمایت از زنان و دختران افغان همکاری میکنم، و خوشحالم که تعداد این کشورها روزبهروز بیشتر میشود و آمادهاند تا با حمایت دیپلماتیک و عملی، از جمله ارایه بورسهای تحصیلی به زنان و دختران افغان، همکاری کنند.
8صبح: آیا فکر میکنید در صورتی که طالبان سیاستهای خود را در خصوص زنان نرمتر کنند، در آینده رابطه بین ایالات متحده و طالبان نرمتر شود؟
رینا امیری: طالبان طی دو سال گذشته زنان افغان را در استفاده از حقوق بشر و آزادیهای اساسیشان محدود کردهاند، طوری که ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر، این وضعیت را «بدترین وضعیت زنان در دنیا» خوانده است. برای بهبود روابط بهنحو معنادار، باید تغییرات چشمگیری در سیاستهای طالبان اتفاق بیفتد، بهویژه در ارتباط با حقوق افغانها، از جمله حقوق زنان و دختران.
8صبح: آیا شما آیندهای برای حفظ سرمایهگذاری ایالات متحده در زمینه حقوق زنان در افغانستان میبینید؟ آیا امکان حفظ این سرمایهگذاریهای عظیم وجود دارد؟
رینا امیری: تبعیض سازمانیافته طالبان علیه زنان و دختران و سرکوب شهروندان افغان، یک مساله بسیار وخیم حقوق بشری است. این همچنین یک مساله اقتصادی، امنیتی و ثبات است که برای منافع نهتنها ایالات متحده، بلکه هر کشوری که به دنبال یک افغانستان باثبات، پایدار و امن است، اساسی است. به همین دلیل حقوق بشر بهویژه حقوق زنان بهعنوان یک اولویت برای ایالات متحده و جامعه بینالمللی خواهد ماند.
8صبح: بعد از تعاملات شما با برخی از مقامهای طالبان، آیا فکر میکنید در حکومت فعلی طالبان در افغانستان تفکیکی بین «طالبان خوب» و «طالبان بد» وجود دارد؟
رینا امیری: به باور من، دستهبندی آنها به این سادهگی نیست. طالبان یک جنبش ایدیولوژیک است. بنابراین ممکن است اختلافات جزئی بینشان وجود داشته باشد، اما به اندازهای جدی نیست که برخی به آن امیدوارند. من باور دارم که تعدادی از طالبان متوجه شدهاند که استراتژی فعلی آنها در زمینه سرکوب بیرحمانه، بهویژه نسبت به زنان و دختران افغانستان و سیاستهای استبدادی و محدودکنندهشان، منجر به دستیابی به اهدافشان نخواهد شد. همانطور که به طالبان هنگام دیدارهایم گفتهام، هر جنبشی در افغانستان در چهلوپنج سال گذشته تلاش کرده است که از طریق سیاستهای انحصاری حاکمیت کند و حقوق افراد را زیر پا بگذارد، در نتیجه، همین سیاستها منجر به از دست دادن اعتماد مردم و نابودیشان شده است. طالبان نیز از این امر مستثنا نیستند و اگر سیاستهای خود را تغییر ندهند، با همان سرنوشت مواجه خواهند شد.
8صبح: بهعنوان سوال آخر، شما در دو سال آینده، حقوق زنان و دختران در افغانستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
رینا امیری: اگر طالبان به همین سیاق اقداماتی که روی دست گرفتهاند، ادامه دهند، فقر، مهاجرت و بیثباتی بیشتر خواهد شد؛ اما من به مردم افغانستان باورمندم. این اولین بار در تاریخ نیست که زنان و دختران افغان با مشکلاتی اینچنینی مواجه شدهاند. آنها از این مشکلات عبور کرده و دوباره این کار را خواهند کرد. ممکن است بیش از دو سال طول بکشد، اما با اطمینان میگویم که افغانستان این راه دشوار را برای این نیامده است که تسلیم وضعیت دشوار کنونی شود. مسوولیت ما این است که از افغانهای شجاعی که برای حقوق خود مبارزه میکنند، حمایت کنیم و به این خواستشان احترام بگذاریم.