افرایش پول مندرس در بازارهای هرات و به دنبال آن حذف بانکنوت ۱۰ و ۲۰ افغانیگی از معاملات روزانه، نگرانی شهروندان بهخصوص کسبهکاران در هرات را برانگیخته است. کسبهکاران در هرات میگویند که حذف اسعار ۱۰ و ۲۰ افغانیگی از معاملات روزانه سبب کندی کاروبار آنها شده و چرخه معاملاتشان را متوقف کرده است. آنان میگویند که در معاملات روزانه از مشتریان خود پول خرد گرفتهاند، اما صرافان و بانکها از آنان این پول را نمیگیرند. به گفته آنان، صرافیها فقط با مقداری پایین از ارزش حقیقی، گاه پول خرد آنان را قبول میکنند، اما بانکها در این ولایت از پنج تا شش ماه به این سو پول خرد آنان را نمیپذیرند.
ایوب، یکی کسبهکاران در هرات است که در ساحه اسپینادی فروشگاه مواد خوراکی دارد. او میگوید که دوباره پولهای مندرس درد سر بزرگ برای آنان شده است. به گفته او، از سوی دیگر بانکنوتهای 10 و 20 افغانیگی از معاملات در بازارهای هرات حذف شده و درد سر دکانداران را بیشتر کرده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «کار و کاسبی ما را به هم زد این پولهای کهنه و میده. همین حالا دخل ما را نگاه کنی، دو سه لک پول میده و کهنه است. وقتی ما از مشتری پول میگیریم، دوباره همین پول را صراف و بانک از پیش ما نمیگیره و ما هم مجبوریم که دیگر پول میده و کهنه را از مشتری نگیریم. این سبب ایستاد شدن معاملات روزانه ما میشود، به خاطری که مشتری ما زیادتر فردی است.»
این کسبهکار میگوید که بانکها از آنان بانکنوتهای 10 و 20 افغانیگی را نمیگیرند. آنان نیز با عذر و زاری این پول را نزد صراف با تاوان تبادله میکنند. این در حالی است که به گفته وی، جنس قیمت ثابت دارد و آنان میان پرداخت پول خرد و بزرگ تفاوتی قایل نشدهاند. ایوب میافزاید که بانک از آنان تنها بانکنوتهای 500 و یک هزار افغانیگی را برمیدارند و آن هم از معادل هر یک هزار دالر در صورتی که 100 و 50 باشد، دو هزار افغانی و اگر 10 و 20 باشد، 10 هزار افغانی سود میگیرند.
شماری از باشندهگان، بانکها در هرات را عامل این معضل میدانند. فهیم یکی دیگر از باشندهگان هرات است. او میگوید که مشکلات افزایش پولهای مندرس و حذف بانکنوتهای 10 و 20 افغانیگی از معاملات روزمره در بازارهای هرات از سوی بانکها خلق میشود. به گفته فهیم، بانکها پولهای مندرس و خرد را به شهروندان توزیع میکنند، اما خود از گرفتن آن خودداری میکنند. او میافزاید: «کل همین مشکلات اسعاری از دست همین بانکها صورت میگیرد. پنج ماه میشود که وقتی میروم پول برق خانه را تحویل کنم، با وجودی که پولهای نو هم است و حتا چسبزده هم نیست، برنمیدارند و میگویند که باید پول کلان یعنی 500 و یک هزار باشد؛ چون ۱۰ و ۲۰ را برنمیدارند. بانک پول کلان میگیرد، اما پول میده و کهنه توزیع میکند. برادرم چند روز پیش رفت معاش خود را گرفت، به خدا پولهایی داده که از کهنهگی طرفش دیده نمیشد. وقتی برادرم از کهنهگی پول بلند گپ کرد، کارمند بانک گفت که همه پولها یک رقم است و نمیتوانند تازه چاپ بزنند.»
در همین حال، یک تن از کارکنان بانکهای خصوصی در هرات به روزنامه ۸صبح گفت که به دلیل عدم توزیع پولهای تازه چاپشده و انباشت شدن پولهای کهنه نزد آنان، این تصمیم از سوی رهبری بانک به آنان ابلاغ شده است. این کارمند بانک گفت: «پولهای میده بهخصوص ۱۰ و ۲۰ افغانیگی در بانک زیاد باقی مانده است و مجبوریم که برای مشتریانی که برای دریافت معاش میآیند یا حواله دارند، پرداخت کنیم. تا فعلاً پنج میلیون پول ۱۰ و ۲۰ به هرات پولهای جدید توزیع شده است. اگر به بانکهایی که در هرات فعالیت دارند، تقسیم کنیم، دولک هم نمیرسد؛ چون به مقداری که نیاز بود، به بانکها پول نرسید.»
او اما تایید کرد که بانکها در هرات پول خرد را از مردم نمیگیرند. این کارمند بانک گفت: «بله، پولهای ۱۰ و ۲۰ را فعلا از مشتریان نمیگیریم؛ چون همین دستور است. حتا از شش ماه به این طرف کسانی که پول برق را تحویل میکنند، ما پول میده نمیگیریم؛ چون چیزی است که به ما دستور داده شده است.»
گفتنی است که به گفته کسبهکاران، اگر به این معضل رسیدهگی نشود، شهروندان شاهد توقف معاملات در هرات خواهند بود. بازارهای هرات در حالی با کمبود و فرسودهگی پول خرد مواجه میشوند که پیش از این، شماری از باشندهگان سایر ولایتها نیز از این بابت شکایت کردهاند. این معضل در حالی شکل میگیرد که طالبان سال گذشته از چاپ پول جدید خبر داده بودند. با این حال، جزییات دقیق و زمان توزیع آن به کسبهکاران مشخص نشده است.