طالبان با امضای توافقنامه دوحه با ایالات متحده امریکا، تعهد کردهاند که روابط خود را با شبکه القاعده و سایر گروههای تروریستی قطع میکنند. این گروه، براساس توافقنامه دوحه متعهد شده که از خاک افغانستان هیچ کشوری مورد تهدید و حمله قرار نخواهد گرفت. طالبان اما در بیش از دو سال و هفت ماه گذشته، بهطور گسترده از جهادگرایان خارجی به شمول شبکه القاعده در افغانستان میزبانی کردهاند. در تازهترین مورد، فارن پالیسی به یک گزارش محرمانه دیپلماتیک که میان سازمان ملل متحد و شماری از کشورهای غربی دستبهدست میشود، دست یافته که نشان میدهد طالبان به شبکه القاعده زن، پاسپورت و سلاح میدهند و ذخایر معدنی و قاچاق هیرویین را در اختیار این شبکه قرار دادهاند. با این حال، گزارشها و اطلاعات حاکی از آن است که جدایی القاعده با طالبان امکانناپذیر است. با وجود تعهدات طالبان به امریکا، این گروه روابط ایدیولوژیک و پیوند خویشاوندی با القاعده دارد. همچنان برخی از حسابهای کاربری نزدیک به ارتش پاکستان، مدعی شدهاند که افغانستان به پناهگاه تروریسم در منطقه و جهان تبدیل شده و طالبان به این گروهها اجازه دادهاند که از خاک افغانستان علیه همسایهها استفاده کنند.
طالبان در توافقنامه دوحه به ایالات متحده امریکا و سایر کشورها تعهد کردهاند که به گروههای شورشی، بهویژه القاعده، اجازه فعالیت در خاک افغانستان را نمیدهند. این گروه، پس از تسلط بر افغانستان، پیوسته حضور القاعده را انکار کرده، اما کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر پیشین این شبکه در یکی از مهمان خانههای سراجالدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان، فاش کرد که این گروه رابطه بسیار نزدیک با القاعده دارد.
همچنان در نامه ایمن الظواهری به بن لادن که روزنامه ۸صبح در جریان بازخوانی پرونده ایبتآباد به آن پرداخت، نشان میدهد که القاعده از جغرافیای افغانستان زیر هیچ شرایطی دور نمیشود. ظواهری در نامهاش گفته است که در هر صورت القاعده باید به رهبر طالبان نزدیک باقی بماند و در پی ایجاد اعتماد باشد. از سویی هم، آن نامه نشان میدهد که رهبری طالبان به حفظ و حمایت القاعده متعهد است.
این در حالی است که طالبان در مدت بیش از دو سال گذشته بهصورت مکرر، حضور القاعده در افغانستان را رد کردهاند، اما شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارشهای متعددی از حضور القاعده و برخورداری این شبکه، از آزادی عمل پرده برداشته است. در گزارشهای شورای امنیت آمده که شبکه القاعده در افغانستان دارای پناهگاههای مصون است و به آموزش و سربازگیری ادامه میدهد.
در یکی از گزارشهای تیم نظارت بر تحریم و پشتیبانی تحلیلی شورای امنیت سازمان ملل متحد که در ماه جنوری سال ۲۰۲۳ منتشر شده، تاکید شده که رابطه طالبان با القاعده همچنان نزدیک باقی مانده و این شبکه در ولایتهای هلمند، زابل، ننگرهار، نورستان، بادغیس و کنر، مراکز آموزشی دارد. طبق گزارش، اعضای القاعده افزون بر داشتن خانههای امن در ولایتهای فراه، هلمند، هرات و کابل، یک مرکز رسانهای را در ولایت هرات نیز اداره میکنند.
در این گزارش، شورای امنیت گفته که قاری احسانالله و حافظ محمدآقا حکیم، والیهای طالبان برای کاپیسا و نورستان و تاجمیر جواد، معاون پیشین استخبارات طالبان، از اعضای ارشد القاعده هستند. در گزارش تاکید شده که اعضای القاعده در انتصابها و نقشهای مشورتی در ساختارهای امنیتی و اداری طالبان نیز نقش کلیدی دارند.
با این حال، لانگوار ژورنال در گزارشی که پرده از رابطه طالبان و القاعده برداشته، نوشته است که وزارت دفاع طالبان از روشهای القاعده در آموزش و تربیه جنگجویانش استفاده میکند و مواد آموزشی القاعده بخشی از برنامه درسی این نهاد طالبان را تشکیل میدهد.
همچنان شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارش ماه جنوری سال ۲۰۲۴، گفته که القاعده حضور خود در افغانستان تحت سلطه طالبان را حفظ میکند و چهرههای ارشد این شبکه تغییر نکرده و القاعده هنوز تهدید بالقوه برای منطقه و جهان شمرده میشود. در این گزارش تاکید شده که طالبان تلاش میکنند تا رابطه خود با القاعده را پنهان نگه دارند. در حالی که افراد رابط میان سیفالعدل، رهبر القاعده و عبدالرحمان الغامدی، چهره کلیدی این شبکه در افغانستان، در حال رفتوآمد هستند.
براساس این گزارش، القاعده هشت اردوگاه آموزشی جدید در ولایتهای غزنی، لغمان، پروان و ارزگان و یک انبار برای ذخیره تسلیحات در ولایت پنجشیر ایجاد کرده است. به گفته شورای امنیت، حکیم المصری، مسوول اردوگاههای آموزشی و اجرای آموزش بمبگذاران انتحاری برای تحریک طالبان پاکستانی، در ولایت کنر فعالیت دارد و مدارس القاعده در ولایتهای لغمان، کنر، ننگرهار، نورستان و پروان فعالند.
طالبان که بهصورت مکرر رابطه با القاعده و سایر گروههای تروریستی را رد کردهاند، در تازهترین مورد، فارن پالیسی پرده از رابطه عمیق این شبکه با طالبان برداشته است. طبق این گزارش، طالبان به جنگجویان شبکه القاعده زن، سلاح و پاسپورت میدهند. بربنیاد گزارش، شبکه القاعده افزون بر درآمد ماهانه بیش از ۲۵ میلیون دالر از بابت استخراج معادن طلا در بدخشان و تخار، شبکه بزرگ قاچاق هیرویین را نیز اداره میکند.
در این گزارش آمده که جناح حقانی به رهبری سراجالدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان در کابل و جناح ملا هبتالله، رهبر طالبان در قندهار، هر دو در تلاش تقویت روابط خود با شبکه القاعده هستند و جنگجویان و فرماندهان القاعده را مورد نوازش قرار میدهند.
رابطه طالبان و القاعده در حالی به یکی از مباحث کلیدی تبدیل میشود که طالبان به تعهد عدم استفاده از خاک افغانستان علیه کشورهای منطقه و همسایه نیز عمل نکردهاند. در تازهترین مسوولیت حمله بر یک سالون کنسرت در حومه مسکو که بیش از ۱۵۰ کشته برجای گذاشته، توسط داعش شاخه خراسان برعهده گرفته شده است.
طبق اطلاعات، بیشتر فعالیتهای شاخه خراسان داعش در افغانستان سازماندهی میشود و این گروه بهتازهگی تهدید کرده که اهدافی را در افغانستان مورد حمله قرار میدهد. پیش از این نیز تجمعات غیرنظامی شیعیان و هزارهها را مورد هدف قرار داده که صدها تن کشته و زخمی برجا گذاشته است.
جریانهای مخالف طالبان نیز مدعی شدهاند که منشا حمله مسکو و سایر حملهها در منطقه، در افغانستان است و طالبان توانایی مبارزه با داعش در افغانستان را ندارد. به گفته آنان، اگر جهان حمایت خود از طالبان را قطع نکند، وضعیت بدتر از حادثه مسکو رقم خواهد خورد.
با این حال، پاکستان که در افکار عامه افغانستان و سیاستمداران کشور بهعنوان حامی و موسس طالبان شناخته میشود، نیز نسبت حمایت گروه طالبان از مخالفان کشورش خشمگین است. اسلامآباد هفته گذشته با انجام حملات هوایی و راکتی بر بخشهایی از ولایتهای شرقی افغانستان، مدعی شد که برخی از چهرههای تحریک طالبان پاکستانی را مورد هدف قرار داده است.
برخی از حسابهای کاربری پاکستان که جنگ تیتیپی را رصد میکنند، طالبان را متهم کردهاند که به «تروریستها» اجازه داده تا حملات خود را از خاک افغانستان در پاکستان انجام دهند. یکی از این حسابهای کاربری روز گذشته ویدیویی را به یکی از فرماندهان تیتیپی نسبت داده که نشان میدهد او به جنگجویان زیر فرمانش چگونهگی اجرای یک حمله را توضیح میدهد. این حساب کاربری مدعی است: «این ویدیو نشان میدهد که یحیا، فرمانده تحریک طالبان افغانستان در منطقه دانگر الگاد به تروریستهای گروه حافظگل بهادر دستور حمله بر پوستههای پاکستان را میدهد.»
این حساب کاربری که ظاهرا نزدیک به ارتش پاکستان است، پس از حمله داعش در مسکو، نیز گفته که نگرانی فزاینده در مورد رژیم طالبان در افغانستان وجود دارد. در این متن ادعا شده که افغانستان به پناهگاه امن برای سازمانهای تروریستی جهان تبدیل شده و اگر طالبان نتوانند بهطور موثر به این مسایل رسیدهگی کنند، جهان ممکن است شاهد ۱۱ سپتامبر دیگری باشد.
پیش از این، برخی از کشورهای آسیای میانه بهویژه تاجیکستان از استفاده تروریستها از خاک افغانستان علیه کشورش بهشدت ابراز نگرانی کرده است. رمضان رحیمزاده، وزیر داخله تاجیکستان، گفته که طالبان به سه هزار تن از «اعضای گروههای تروریستی» پاسپورت توزیع کردهاند. او ادعا کرده که بیش از ۲۰ گروه تروریستی در افغانستان فعالیت دارند و بیشتر این گروهها در شمال افغانستان در نزدیکی مرز با تاجیکستان مستقر شدهاند.
نگرانیها از رابطه طالبان با القاعده و سایر گروههای تروریستی در حالی تشدید شده که پیش از این ملا هبتالله آخوندزاده، رهبر این گروه، بهصراحت اعلام کرده که روزی اعضای طالبان را به دیگر نقاط جهان اعزام خواهد کرد. روزنامه ۸صبح قبل از این، به گزارشی از نشست ملا هبتالله با رییسان منابع بشری نهادهای زیر کنترل طالبان دست یافته که نشان میدهد او به زیر دستانش دستور داده است تا برای پیشبرد جنگ در خارج از مرزهای افغانستان آمادهگی بگیرند. او تاکید کرده که جنگجویان طالبان باید زرههایشان را بر تن کنند و برای حاکم کردن شریعت در سراسر جهان آماده شوند.
در تازهترین مورد، فایل صوتی منسوب به ملا هبتالله از سوی تلویزیون ملی تحت کنترل طالبان نشر شده که افزون بر اجرای سنگسار زنان و شلاق زدن در محضر عام و تهدید به نابودی دموکراسی، از جنگیدن با غربیها نیز سخن زده است. او در این سخنرانی غربیها را خطاب قرار داده و گفته است: «۲۰ سال با شما جنگیدیم، ۲۰ سال دیگر نیز خواهیم جنگید» تا «بر زمین شریعت را تطبیق کنیم.»