افزایش تقاضا برای انجنیران زن

هاجیمه اوئنو، چیکا یاماموتو و فومیو ماسوتانی

روزنامه آساهی شیمبون

تعداد روزافزون دانشگاه‌های جاپان به ‌منظور دست‌یابی به تعادل جنسیتی بهتر، سهمیه‌های ویژه‌ای را برای محصلان زن در رشته‌های مهندسی معرفی می‌کنند. این رشته‌ها به‌طور سنتی در سلطه مردان بوده است.

انستیتوت تکنالوژی توکیو که تنها حدود ۱۳ درصد محصلان آن زن‌اند، در سال ۲۰۲۴  برنامه سهمیه‌بندی خود را راه‌اندازی خواهد کرد. کازویا ماسو، رییس دانشگاه، باور دارد که برابری جنسیتی بیشتر به نفع همه خواهد بود. او می‌گوید: «در گروه‌های فاقد تنوع و تک‌جنسیتی، انعطاف‌پذیری و خلاقیت نادر است.»

این دانشگاه در گذشته تلاش‌هایی برای جذب بیشتر دانشجویان دختر به خرج داده، اما تعداد دانشجویان رشته‌های انجنیری آن افزایش نیافته است. مسوولان دانشگاه امیدوارند که با معرفی سهمیه ویژه برای دانشجویان زن، این مشکل برطرف شود. برای سال ۲۰۲۴ سهمیه دانشجویان دختر ۵۸ تن در نظر گرفته شده است و برای سال ۲۰۲۵ این رقم به ۱۴۳ تن افزایش خواهد یافت و در نتیجه میزان ثبت‌ نام دختران، بنا بر تخمین مسوولان آن دانشگاه، به بیش از ۲۰ درصد خواهد رسید.

بر‌اساس نظرسنجی وزارت تعلیم و تربیه جاپان در سال ۲۰۲۱، تعداد دانشجویان دختر ثبت‌نام‌شده در رشته‌های مرتبط با انجنیری تمام دانشگاه‌های آن کشور، حدود ۶۰ هزار تن بود که کمتر از ۱۶ درصد از کل ۳۸۰ هزار دانشجوی انجنیری آن سال کشور را تشکیل می‌داد. این رقم کمترین میزان مشارکت زنان در یک رشته دانشگاهی در جاپان است.

جاپان در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه‌یافته، در این زمینه عقب‌افتاده است. بر‌اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) تنها ۷ درصد از دانشجویان زن دانشگاه‌های جاپانی در سال ۲۰۱۹ رشته‌های ساینس و انجنیری را انتخاب کرده بودند، در حالی که اوسط مشارکت زنان در این رشته‌ها، برای تمام کشورهای عضو سازمان مذکور، ۱۵ درصد بود.

تقاضای بازار و صنایع، نیروی محرکه این حرکت به‌ سمت برابری جنسیتی بیشتر است؛ چون بسیاری از تشبثات اکنون دریافته‌اند که تنوع منجر به نوآوری بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۶، بانک توسعه جاپان مطالعه‌ای منتشر کرد که نشان می‌داد ارزش اقتصادی اختراعات و امتیازهای معنوی توسعه‌یافته توسط تیم‌هایی که در آن‌ها زنان مشارکت داشتند، ۱٫۴ برابر بیشتر از آن‌هایی بود که توسط تیم‌های کاملاً مردانه و بدون مشارکت زنان ایجاد شده بودند.

دیپارتمنت‌های انجنیری به یافته‌های مطالعات اخیر واکنش نشانه داده و کوشیده‌اند خود را با شرایط بازار عیار سازند. برای مثال، در وب‌سایت دانشگاه ناگویا آمده است: «منابع انسانی متنوعی که ایده‌های انعطاف‌پذیر و دیدگاه‌های جدید را به ارمغان می‌آورند، ضروری می‌باشند و ما در مرحله‌ای هستیم که به نوآوری تحول‌آفرین نیاز است.» امسال این دانشگاه، در رشته انجنیری ۹ سهمیه را به دانشجویان دختر اختصاص داده است.

سیچی میازاکی، رییس دیپارتمنت انجنیری دانشگاه یادشده، می‌گوید: «ما از شرکت‌های علاقه‌مند به استخدام انجنیران زن‌ و باورمند به اهمیت دیدگاه زنان، تقاضاهای جدی دریافت کرده‌ایم.» وی می‌افزاید: «نسبت استخدام برای دانشجویان دختر نزدیک به ۱۰۰ درصد است، اما تعداد آنان کم است.»

ایشان می‌گوید که برای اجرای سهمیه دختران در دیپارتمنت انجنیری دانشگاه سیچی میازاکی، در امتحان ورودی نیز اصلاحاتی به وجود آمده و در پذیرش دانشجویان علاوه بر صلاحیت علمی متقاضیان، به توازن جنسیتی نیز توجه می‌شود.

انستیتوت تکنالوژی شیباورا امتحانات ورودی مشابهی را برای دانشجویان زن در بخش انجنیری اتخاذ می‌کند و دانشگاه زنان نارا، در سال ۲۰۲۲ فاکولته انجنیری خود را با ۴۵ محصل تمام‌وقت راه‌اندازی کرد. در یک نظرسنجی، بسیاری از دانشجویان جدید دلیل اصلی انتخاب دانشگاه مذکور را زنانه بودن آن عنوان کرده‌ و گفته‌اند که آن‌جا احساس راحتی می‌کنند.

در سال ۲۰۲۴، دانشگاه اوچانومیزو که ویژه زنان است، نیز یک دیپارتمنت انجنیری افتتاح خواهد کرد. یکی از نماینده‌گان دانشگاه مذکور در مورد لزوم ایجاد دیپارتمنت‌های ویژه زنان می‌گوید که «وضعیتی شبیه مرغ و تخم مرغ است. محصلان دختر [در رشته انجنیری] داخله نمی‌گیرند، زیرا آن‌جا تعداد محصلان پسر خیلی زیاد است. بنابراین ما باید ابتدا تخم [فاکولته‌های ویژه‌ زنان] را بسازیم تا چرخه را تغییر دهیم.»