کابل قوله‌شی و تخلیه جریانیدن قالگن بیر خبرچی‌نینگ روایتی
حاضرچه حکومت حربي بلند مرتبه‌لی رسمیلری‌نینگ بشارتلری ناتۉغری بۉلیب چیقدی. طالبلر تېزلیک بیلن آلغه سیلجیماقده‌لر و هر دقیقه پایتختگه هجوم قیلیشلری ممکن. کابل‌نینگ حال و هواسی هم باشقه کونلردن کۉره جوده فرقلی کۉرینه‌دی. بوگون بیر بلا بۉلیشینی بیلگنگه اۉخشه‌یدی. آدملر پایتخت جاده‌لریده طالبلرنینگ ت ې زلیک بیلن آلغه سیلجیشی و کابل‌نینگ احتمالی قوله‌شیدن گپیره‌دیلر.
حیاتی اوروش، زۉرآورلیک و تهدید حقیده‌گی خبرلر و رایورتاژلر بیلن باغلیق بۉلگن ژورنالیستلر اوچون بو جمله‌لرنینگ هر بیر سۉزی کوزه‌تیب باریش کېره‌ک بۉلگن مهم موضوع دیر.
یک‌شنبه، ۲۴ اسد، ۱۴۰۰ میلادی ۲۰۲۱- ییل ۱۵ – آگست
مېن دفترگه یۉل آلدیم و باشقه همکسبلریم بیلن بیرگه یشاوچیلرنینگ آشفته‌حاللیک حالتی حقیده‌گی حکایه‌نی کوزه‌تیب باریشنی خواهله‌دیم. یۉل آقیمیده درست، شهرنو پارکی‌نینگ جنوبی دروازه‌سی قرشیسیگه یېتیشگن اېدیم. شو آنده اوق اوزیشلرنینگ تاووشی اېشیتیله‌باشله‌دی. آدملر ترقیلگن بیر حالده، هر تامانگه یوگوریشردی. نېچه کون جریانیده، کۉپینچه کلیدی ولایتلر طالبلر قۉلیگه سقوط قیلگن اېدیلر و بو اېسه اوشبو گروه‌نینگ کابل‌گه کیریب کېلیش ممکن‌لیگینی آلدیندن کوره کوپراق ممکن اېتگن. نېچه دقیقه‌دن کېین، اۉق اوزیشلر آدملرنینگ بانکلرگه هجوم قیلیشیدن ایلدیز آلگنیدن خبر بۉلدیم. عین حالده، تیزلیک بیلن اۉزیمنی دفتریمگه یېتکزدیم. دفترنینگ آگاهلنتیرووچی آژیری قۉنغیراق چالگن اېدی و قۉریقچیلردن باشقه همه همکسبلریمیز خوفسیز اتاقلر(Save Room)گه آلیب باریلگن اېدیلر. دفترگه کیریب باریشیم بیلن قۉریقیچیلیردن بیری مېنی هم خوفسیز اتاق تامان رهنمالیک قیلدی. همکسبلریمنی کۉردیم. اولرنینگ یوزلریده یوقالگن امیدلر حقیده سۉز بار اېدی. اولرگه قۉرقمنگلر دېدیم، اۉق اوزیشلرنینگ تاووشی آدملرنینگ بانککه هجوم قیلگنیدن اېکن دېدیم. نېچه دقیقه اۉتمه‌ی بیزلرگه تېزده دفترنی ترک قیلیب اویلرینگیزگه کېتینگلر دېیلدی. بیزلرنی دسته – دسته دفتردن چیقاردیلر بو وقتده بیزلرنینگ یېتکرمه‌میز قۉشیمچه کۉپینچه یېتکرمه‌لر اۉز نشراتلرینی تۉختتگن اېدی. دفتر خوفسیزلیک مسووللریدن، نیمه گپ دېب سوره‌دیم؟ او دېدی: طالبلر کابل شهریگه یقین کیریب کېلگنلر و هر دقیقه اۉتیشی بیلن شهر مرکزیگه یقینله‌شه‌دیلر. ایشانیشیم قیین اېدی بو گپنی. کابل ۳۰۰ مینگ ارتش و حربی جهازلر بیلن هیچ بیر وقت طالبلر قۉلیگه سقوط قیلمسیگینی هر دایم اۉزیمچه اۉیلب حربیلرگه ایشانگن اېدیم، اگر حکومت خوفسیزلیک سیستمی هم فلج بۉلگن حالده، چېت اېللیک حربی کوچلرایشگه کیریشردیلر و کابل سقوطی‌نینگ آلدینی آله‌دیلر.
دفتردن چیقیب همکارلریمدن بیری بیلن اویگه قره‌ب یۉل آلدیک. تشقریده، همه نرسه جدی بیر شکلده اۉزگرگن اېدی. همه طالبلر کابل‌گه کیریب کېلیشیدن گپیره‌دیلر. بونده‌ی بیر ناخوش وضعیتده اېرکینلیک و کافه‌لریگه شیفته بۉلگن کابل‌نی تماشا قیلیش مېن کبی بیر خبرنگارگه جوده قیین و آغیر احوال اېدی.
قتیق متاثر اېدیم و اۉزیمگه اۉزیم: «کابل‌نی بونده‌ی پریشان حالتده کۉرگنینگدن کوره اۉلگنینگ یخشی اېدی» دېمن. شهرده همه نرسه شدت بیلن اۉزگریشینی کۉزلریم بیلن کۉردیم. شاشیلیب اویگه اۉزیمنی یېتکزدیم و دروازه‌نی باغله‌دیم. هیچ کیمده اویدن تشقری چیقیش جرأتی یۉق اېدی. همه مبایلیگه یاپیشگن اېدی. مملکت وضعیتیدن تفصیلات قۉلگه کیریتیش مقصدیده آدملر فقط فیس‌بوککه بېریلگن اېدی. شو آنده، جمهور رییس قاچیب اولکه‌نی طالبلرگه تسلیم قیلگنیدن خبر بۉلدیم. نېچه دقیقه‌دن سۉنگ، ملی مصالحه عالی کېنگشی رییسی داکتر عبدالله عبدالله، بیر ویدیو پیام آرقلی بو خبرنی تصدیقله‌دی.
جمهور رییس قاچیشی بیلن، همه نرسه تمام بۉلدی. طالبلر شهر ایچکریسیگه کیریب همه جایلرنی اۉز تصرفلریگه آله باشله‌دی. شو وقتده بیزلرنینگ یگانه دلخوشلیگیمیز طالبلر و مملکت خوفسیزلیک کوچلری اۉرته‌سیده توقنشوو یوز بېرمه‌گنیدن اېدی. قویاش باتدی، همه جاینی قرانغولیک قاپله‌دی. ۱۴۰۰- ییل، ۲۴- اسد افغانستان تاریخگه قاره بیر کونگه ایلندی و غنی نینگ ناپاک حکومتی اۉز پایانیگه یېتدی.
مهاجرت و مملکتدن قاچیش قراری
آقشام ساعت ۸ اطرافیده، قۉل تیلفونیمگه زنگ کېلدی. تیلفونگه جواب قیتریشیم بیلن، مملکتنی ترک قیلیشیمیز اوچون تېزلیکده اۉزیمیزنی کابل قۉنالغه‌سیگه یېتکزیش سۉره‌لدی. حیرتله‌نیب قالدیم و بو موضوعنی اونچه‌لیک جدی آلمه‌دیم؛ هوا قۉنالغه‌سی احتمال هلی بېری باشقه فعالیت قیلیش امکانیگه اېگه اېمس دېب اۉیلردیم. آره‌دن نېچه ساعت اۉتمه‌ی توریب، ینه اۉشه کیشیدن قۉنغیراق کېلدی، او آلدینگی گپلریگه تاکیدلب میدان باریشیمنی سۉره‌یدی. بو موضوعنی مېن بیلن بیرگه بۉلگن دوستلر بیلن هم شریک قیلگن. همه‌لری کولیب دېگنلر، بو گپ قچان ممکن دیر، حالانکه وکیل، وزیر و رییسلر میداندن پرواز قیلیشگه رخصت تاپمه‌گنلر و بیزلر عادی پاسپورت بیلن مملکتنی ترک قیلیشیمیز نا ممکن دېک کۉرینردی. اولر حق اېدی. دۉستلریم نینگ برچه‌سیده دېیرلی حجتلر و مملکتنی ترک اېتیش اوچون سببلر بار اېدی. اولرنینگ بعضیلری خارجي کوچلر بیلن همکارلیک قیلووچی و ترجمانلر، بعضیلری، جمله‌دن، مېن هم خبرنگار اېدیم. بیراق، کیم دیر اروپا و امریکاگه ویزه‌سیز، حتا حقیقي پاسپورت یاکه حجت‌سیز اوچیب کېتیشینی تصور قیلیش قیین اېدی. شونگه قره‌مه‌ی، میدان هواییگه هېچ بۉلمه‌سه بیر مرته باریب، واقعه‌نی دقّت بیلن کوزه‌تیب باریشیمیزنی طلب قیلدی. مېن قۉنالغه‌ده دېب اۉیله‌گن باشقه دۉستیمیزگه قۉنغیراق قیلیب و بو واقعه حقیده تفصیلاتنی اوندن سۉره‌دیم. دېدی: مېن حاضر ۲۰ کیشی عایله اعضالریم و یقینلریم بیلن کانادا حربی اوچاقلریدن بیریده تورگنمن و نېچه دقیقه‌دن سۉنگ پرواز قیله‌میز. سیزلر قیسی حجت اساسیده کېته‌سیزلر دېب سۉره‌دیم؟
کولیب دېدی، مملکتنی ترک قیلیش اوچون، ویزه و ایشانچلی حجتگه احتیاج یۉق، حاضر اۉزلرینگیزنی قۉنالغه‌گه یېتکزینگلر، باشلرینگیز امریکا و کانادادن باریب چیقه‌دی. بیر نېچه دقیقه آلدین بو خبرنی مسخره قیلنگن دۉستلر بیردنیگه اۉرنیدن توردیلر و قۉناغله‌گه باریشگه قرار قیلیش دیلر. اۉرنیمدن توردیم. کییملریمنی المشتیردیم. پاسپورت، آی‌دی کارت، پول و فکریمچه نیمه که ضرورت بولسه اۉزیم بیلن آلدیم اوچ اۉرتاغیم بیلن کابل قۉنالغه‌سی تامان یۉل آلدېک. کیچه ساعت ۱۱ اېدی. کابل جاده‌لریده حربی نقلیه واسطه‌لرنینگ اۉتیب قیتیشی هر بیر کېچه‌د‌ن کۉره کۉپراق اېدی. بیر وقتلر کۉریشدن انسانگه تینچلیک و خوفسیزلیک حسنی بېره‌دیگن حربی نقطه واسطه‌لر، اېندی آدم نینگ کۉزلریگه قۉرقینچلی ییرتقیچ حیوانگه اۉخشردی.
تکسی آلیب جونه‌دیک. طالبلرنینگ اوچ منطقه‌‌ده‌گی خوفسیزلیک تېکشیرونی باسیب اۉتیب کابل قۉنالغه‌سی ملکی دروازه‌سیگه یېتیشدېک. موترلرنینگ تیقینی دروازه‌دن کیریشنی قیینلشتیرگن اېدی، لېکن نا ممکن هم اېمس اېدی. اوشبو موترلرنینگ کۉپراغی اېگه‌لری تامانیدن قۉنالغه اطرافیده جایلشتیریلگن، سابق حکومت‌نینگ بلند مرتبه‌لی رسمیلری بۉلگن بو موترلرنینگ اېگه‌سی، چاره‌سیز اولکه‌نی ترک قیلیشگنلر.
قۉنالغه دروازه‌سیدن ایچکریگه کیریشیم بیلن، خیابانی بیر باله هیقردی. جواب بېردیم. دېدی: «ابه اۉزینگیز امریکا کېته‌یپسیز، تیلفونینگیزنی مېنگه بېرینگ.» کولیمسیره‌ب یۉلگه دوام بېردیم. اۉزیمنی قونالغه ترمینالی یقینیگه یېتکزدیم، هیچ بیر کیشی تامانیدن هیچ قنده‌ی تۉسیق بۉلمه‌دی و قوراللی طالبلر بو وقتگچه اۉزلرینی هنوز قۉنالغه ایچکری اطرافیگه یېتکزمه‌گن اېدیلر. ترمینال اطرافیده آدملر ییغیلگن اېدیلر. بولرهم ترمینالگه کیریب اۉزلرینی پرواز خطیگه یېتکزیشماقچی. امنیتی کوچلر هواگه اۉق اوزیش بیلن آدملرنی ترقه‌تیب یوباره‌دی. نېچه دقیقه‌دن سۉنگ، خوفسیزلیک کوچلرنینگ حوصله‌سی پیر بۉله‌دی اطرافده‌گی آدملر همه‌سی ترمینال ایچکریسیگه کیره‌دیلر. بیزلر هم اۉزیمیزنی رنوی چیزیغی یقینیگچه یېتکزگنمیز.
او یېرده وضعیت فرقلی اېدی. خارجی کوچلر برچه‌سی سراسیمه قۉللری قورال‌نینگ ماشه‌سیده اېدی. اوزون صف باغله‌گن بو کوچلر آدملر هجومی‌نینگ آلدینی آلیب، طیاره‌لر اوچیب قۉنیشی اوچون زمینه یره‌تردی. آدملرنینگ کته قسمی سابق حکومت‌نینگ رییسلری، معینلری، وزیرلری، و کیللری قۉشیمچه رسانه‌نینگ تانیلگن آدملری و فرهنگیلر اېدیلر. بولرنینگ کۉپینچه‌سی یوزیگه ماسک تقیلگن اېدی. شونینگ اوچون بولرنی تنیش بیر آز قیین اېدی. بیزلرهم اوشبو تشویشلی آدملر جمعیگه قۉشیلگن اېدیک. حربی طیاره‌لر اوچیشینی کوتردېک.
خلق‌نینگ هجومی قۉنالغه ترتیبینی بوتکول بوزگن. خارجی کوچلر بیزلرگه تکرار – خواطرلنمنگ دېیردی. برچه‌نی بو یېردن آلیب کېته‌میز دېیشیگه قره‌مه‌ی، لېکن آدملر گپنی اېشیتمسدی. کۉپچیلیگی غنی حکومتی‌نینگ بلند مرتبه‌لی رسمیلر بۉلگن آدملر قنده‌ی شرمسارلیک بیلن چېت اېللیک حربیلردن یاردم کوتردیلر و بو حقارت و خورله‌نیش بیلن مملکتنی ترک قیلیشنی مقصد قیلگنلرینی کۉرردیم. جوده متاثر بۉلگن اېدیم. نېگه انسان اۉز وطنینی ترک قیلیشگه بونچه‌لیک مشتاق بۉلسین؟ کابل سقوط قیلمسدن بیر کون آلدین، یېتکرمه‌لر دفتری، برچه همکارلریمیزنینگ پاسپورت و سفرگه ضرورت بۉلگن کېره‌کلی حجتلرینی سۉره‌گن اېدی، شونینگدیک هفته‌لر آلدین کابل سقوط قیلیش احتمالیگه قرشی آدملرنی خارجگه آلیب کیتیش باره‌سیده گپیرگن اېدیلر. مېن اوزلوک‌سیز اۉیلردیم. یورتنی ترک قیلیش شرطی، حقارت، اهانت و کیچیک بۉلیش می؟ نیگه باشقه همکارلریم بیلن بیرگه‌لیکده عزت بیلن مملکتنی ترک قیلمه‌ی؟ شو وقتگچه هم بو موضوع تۉغریسیده دفتر مسووللری‌نینگ هیچ بیرینی جریانگه قۉیمه‌گن اېدیم. بو سواللر و تشویشلر برچه‌سی قۉنالغه‌نی ترک قیلیشیمگه ترغیب اېتردی. دوستلریم ناتو کوچلری همکارلری اېدی و میندن کۉره اولرده مملکتنی ترک قیلیش امیدی کۉپراق اېدی، فکریمگه قۉشیلدیلر. برچه‌میز بیرگه‌لیکده قۉنالغه‌نی ترک قیلیب، کېچه ساعت ۳ده قیته‌دن اویلریمیزگه قیتدیک. اېرته کېچه‌سی، آدملرنینگ اوچاقلر قناتیدن سقوط قیلیش حادثه‌سی ایچکی و تشقی یېتکرمه‌لر خبری‌نینگ دالضرب موضوعی بۉلدی و هر دقیقه کابل قۉنالغه‌سی اطرافیده وضعیت بوزیلیب بارردی. تخلیه جریانیدن خبرسیز قالمسلیک اوچون، بیزلر مجازی صفحه‌لر و یېتکرمه‌لر آرقلی تخلیه جریانینی اوزلوک‌سیز کوزه‌تیب بارردیک و وتس‌آپ و تیلفون پیامخانه‌سینی قتیق تېکشیریب تورردیک. کون اۉتیشی بیلن تخلیه جریانی تېزلشردی و هر نېچه ساعت ایچیده اۉرتاقلر و دوستلریمیز مملکتنی ترک قیلیب خوفسیز محل‌گه بارگنلریدن گزارش بېرردیلر. دوستلریمیزنینگ تن ساغلاملیگینی اېشیتیب خوشحال و اۉزیمیزنینگ تقدیریمیز اوچون تشویشلی بۉلردیک. مملکتنی ترک قیلیش مقصدیده مسوول اداره‌لر تامانیدن نېگه بیزلر هنوزگچه هیچ قنده‌ی خبر قۉلگه کیریتمه‌گنیمیزنی بیر- بیراودن سۉره‌یردیک؟ خبرنگار و خطرگه بۉلگن کیشیلر صفتیده عادی آدملر و شخصلرنینگ طیاره ایچیده‌گی عکسلری و خبرلری اجتماعی ترماقلرده تۉلیب تاشگن اېدی. بونده‌ی بیر استثنایی فرصتگه اېگه بۉلیش احتمال بختلی بولیشلریدن یا – ده خارجی کوچلر عادی آدملر بیلن خطرگه رۉپه ره بۉلگن آدملرنی بېلگیلیش قیین بۉلگن بولسه. شونگه قره‌مه‌ی، هر دقیقه همکارلر بیلن تېگیشلی بخش مدیری بیلن علاقه قورردیم، هیچ بیری نینگ قطعی جواب یۉق اېدی، فقط جوابلری: « سعی و حرکتلر جریانی بار، چیده‌ملی بۉلینگ» دېب ایتردیلر. بیزلرنی آلیب چیقیش سعی و حرکتلر باشلنگنیدن اوچ آی اۉته‌دی، لېکن هنوزگچه هیچ قنده‌ی مثبت نتیجه یۉق. اورتاقلریم هم مېنینگ تقدیریمگه دچار بۉلیب، هنوزگه افغانستاننی ترک قیله آلمه‌گنلر. هر کون خبرنگارلر جانی خوفسیزلیکلری بۉلمه‌گنی سبب یورتنی ترک اېته دیلر و بیر قنچه‌سی هم مملکتنی ترک قیلیشنی کوته‌دی. بو مدت جریانیده خبرنگارلرنینگ بیر قنچه‌سی کلتکلنگن یا هم تهدید قیلینگن. بو وضعیتگه قره‌مه‌ی، اما مېن نیچه بار دوستلر و همکارلریم تامانیدن قۉنالغه‌نی ترک قیلیب چقیشیمیز اوچون تنبیه قیلیشه‌دی. کابل سقوطیدن اوچ آی اۉتدی و بو حادثه‌دن جوده آغیر روحی و روانی زیان کۉرگنمن.
