افغانستان معارفی آغیر نفس آلماقده
هر بیر مملکت نینگ تعلیم تېزیمی کېله‌جک نی بیلگی‌لش اوچون مهم عامللردن سنله‌دی. بوگون‌لیک کونده معارف و تعلیم تېزیمی اهمیتی باشقه زمان‌لر گه نسبتن مهم دیر و معاصر حیات مرکب بولماقده اېکن تعلیم تېزیمی اهمیتی هم آشماقده دیر. تعلیم تېزیمی کېله‌سی نسللرنی تربیه‌لش گه ضامن دیر؛ چونکه هم میه‌لری و تویغولرینی شکل بیریب و حرکت‌لرینی اۉزگرتیره‌دی. موفق، محنت‌کش، خلاق، قانون نی رعایت قیله‌دیگن و کېله‌جکّه امیدوار بولگن جمعیت باشقه نرسه‌لر گه نسبتن تعلیم تېزیمیدن کوپراق فایده‌لنه آله‌دی. بو گَل موفق تمثاللرنی فنلند، جاپان، سنگاپور و دنیا نینگ باشقه نقطه‌لریده کوریش ممکن.
افغانستانده معارف وضعیتی سۉنگی یریم قرن اوروشلر و ترتیب‌سیزلیکلر باعث قولش عرفه‌سیگه قرار تاپیب و اهالی تېریکچیلیگی، کمبغللیک، ناتینچ‌لیک، قانون‌دن قاچیش، یشش محیط نی بوزیش، وحش حیاتینی یوقاتیش، طبیعی منبعلرنی تالان-تاراج قیلیش، باستانی اثرلرنی اوغیرلش، کېنگ کولمده زوره‌وانلیک، کوپ توغیش، بدرغه‌لیک، طبیعی آفت‌لردن زیان کوریش و صنعت اوستیگه عملی تاثیر قیلگن. بو وضعیت نینگ بوتونلی نتیجه‌سینی یشاوچی نینگ خورسندلیگی، پاسپورت اعتباری و کېله‌جکّه امیدوار بولیش نقطه‌ی نظرلرده ترقه له‌دیگن رویخط‌لر که افغانستان اېنگ آخرده قرار تاپه‌دی، کوریش ممکن.
افغانستان نینگ تعلیم تېزیمی قولشی نیچه سنه آلدین باشلنیب و دوام اېتماقده اېدی، بیراق طالبان قدرت نی آلیشی بیلن کوتیلمه‌گن درجه ده قولش خوفی بیلن دوچ بولگن. بیر مملکت معارف تېزیمی نینگ قولشی گه نیچه عامل سبب بولیب و اونی روح‌سیز اسکلیت گه اۉزگرتیریشی ممکن، معارف آتیده وزارت بارلیگی و فزیکی بنا گه اېگه مکتب‌لر نینگ عملده هېچ یوتوقی بولمه‌ی و فقرالر نینگ حیاتیگه هم هېچ تاثیر قیلمه‌گن.
هر بیر جمعیتده تعلیم تېزیمی نینگ بیرینچی مهم عاملی اوقیتووچی دیر که افغانستانده اونگه معلم دېیله‌دی. معلم بونده‌ی وظیفه‌نی موفقیتلی بجریش بیلن عضوی باغلیق بولگن مخصوص فضیلت گه اېگه بولیشی کېره‌ک. در حقیقت برچه اوقیتووچیلیک اوچون توزه‌لمه‌گن. اوقیتووچی شخص نینگ ضروری فضیلت‌لری بیلن بیر قطار ده اوشبو کسب اوچون ضرور بولگن بیلیم و کونیکمه‌لر بیلن هم قوراللنگن بولیشی کېره‌ک و طبیعی که بو ایش اوقیتووچی نینگ ملَکه‌سینی آشیریشینی طلب قیله‌دی. یعنی بیر مملکت نینگ معارف تېزیمی معلم‌لر نینگ تربیه‌لشینی اوستون قرار بیریشی درکار. معلم ملَکه‌لی بولمه‌گن حالده، هم اوقووچی نینگ میه‌سینی تباه قیله‌دی و هم او نینگ شخصیتینی. معلم جمعیتده‌گی تعلیم کورگن عنصرلردن تشکیل تاپگن بولسه، اوشبو جمعیت باشقه ملَکه‌لی فرزند جامعه گه تقدیم اېتیش اوچون ترغیب بولیشی لازم.
بیر مملکت نینگ معارف تېزیمیده باشقه مهم عامللردن بیری تعلیمی ریجه دیر که افغانستان ده تعلیمی نصاب دېیله‌دی. بو تعلیمی نصاب اساسیده اوقووچیلر نینگ نیمه ایش قیلیشی و کون ترتیبی بیلگیلنه‌دی. تعلیمی نصاب ده اوقووچی نینگ نیازی بولگن نرسه‌لر جمله دن روحی و اجتماعی شخصیتی گه تاثیر قیله‌دیگن حرکت‌لر گه دقت قیلینیشی کېره‌ک. ثباتلی و رواجلنگن مملکتلرده تعلیمی نصاب هر ییلی بیلیم و صنعت اۉزگریشی و بو توغریده‌گی تیوری‌لردن فایده‌لنیش مقصدیده ملَکه‌لی و متخصص‌لر تامانیدن قیته کوریلیب چیقیله‌دی. اگر اوقوو دستوری تورغون بولسه، مملکت تعلیم تېزیمی علمی اۉزگریش‌لردن آرقه ده قاله‌دی و اۉز ثمره‌دارلیگینی یوقاته‌دی. اوقوو دستورینی قیته کوریب چیقیش و ینگی‌لش نینگ اۉزی آغیر ایش بولیب اونی بیرینچی درجه‌لی متخصص‌لردن باشقه هېچ کیم قیله آلمه‌یدی. چونکه بو جوده نازک و تخصصی ایش بولیب و مسلک‌سیز کیشیلر نینگ قول اۉریشی اونینگ بوزیلیشی گه سبب بوله‌دی.
بیر مملکت نینگ تعلیمی تېزیمیده اهمیتلی بولگن اوچینچی عنصر، تعلیم محیطی دیر. مکتب، بیلیم یورت، مدرسه یا که باشقه تعلیمی عالی درگاه‌لر فضاسی اساسی شکلده ایشلب چیقیلیشی کېره‌ک. تعلیم محیطی یالغیز اوقوچیلر نینگ جسمانی حضوری و استادلر نینگ درسی گه قولاق سالیش اوچون اېمس، بلکه اجتماعی مناسبت‌لرنی اۉرگه‌نیش، جماعه ده ایشلب، آداب و خوش معامله‌لیکنی اۉرگه‌نیش، فکر المشتیریش اوچون هم مهم دیر. تعلیم محیطی اصلیده کېله‌جک اولاد نینگ هر بیر شخصیتی، کریکتری، اۉزی نینگ اساسی شکلی و قیافه‌سینی تاپیشی کېره‌ک بولگن یاشیرین و صلاحیتلی استعدادلری رویابگه چیقه‌دیگن و رونق تاپه‌دیگن ایدیش دیر. شونی اوچون تعلیم محیطی لابراتوار، جمینازیوم و کتاب‌خانه امکانیتی بیلن جهازلنیب و باشقه تاماندن برچه اضطراب‌لردن اوقووچیلرنی اوزاق اسره‌ش اوچون تینچ فضا یره‌تیلیشی لازم. ناسالم تعلیم محیط ده شخصیت‌لری یوق قیلینیب و حیات‌لری آخری گه قدر عذاب چیکّن انسان کوپ دیر. جمعیتی‌میز ده‌گی سوادلی کیشیلر آره‌سیده روحی قیینیچلیک نینگ مهم بیر بولیمی ناسالم تعلیمی محیط گه باغلیق که ایجابی بولیشی اۉرنیده سلبی تاثیر قویگن.
طالبان افغانستان ده حاکم بولیشیدن بېری، مملکت معارف تېزیمی نینگ سیستماتیک بوزیش جریان باشلنگن. بوندن اول کوپ قیینچیلیک‌لری بار اېدی، بیراق اونی سیستماتیک طرزده بوزیش اوچون هېچ اراده یوق اېدی، معارف ده‌گی فساد و بیر قطار ییریک‌لری نینگ بی فرق‌لیگی بیلن بو قیینچیلیک‌لر حلی و خلق‌ارا نهادلر نینگ قاعده‌لری بیر آز رعایت اېتیلیشی مقصدیده تلاش قیلینماقده اېدی. طالبان نه خلق‌ارا معیارلر گه اهمیت بیره‌دی و نه هم اۉتمیشده‌گی یوتوق‌لر، بلکه بیرقطار کیشیلر مکتب و بیلیم یورت‌لر دینی قدریت‌لر گه ضد و بنیاد دن اۉزگرتیریلیب و اصلاح بولیشینی اویله‌یدیلر.
طالبان مکتب و بیلیم یورت‌لر گه نسبتن یامان نیت بیلن قره‌ب و مملکت معارف تېزیمی نینگ ماهیتدن و ایدیولوژیک تعلیمی مکان‌لر گه اۉزگرتیریشنی اېسته‌یدیلر. طالبان معارف وزیرلیگی دینی درس‌لیک‌لر نینگ ساعت‌لرینی آشیرگن و اوقووچیلر نینگ میه‌سینی بمباردمان قیلیش گه قوشیمچه اولر نینگ میه‌لرینی اۉزگرتیریب و اۉز اېستکلری گه ماس تربیه‌لش اوچون تلاش قیلماقده. بونگه علاوه مدنی تعلیم‌لر کبی درس‌لیکلرنی تعلیمی نصاب دن حذف قیلیب اوروش و زوره‌وانلیک‌لرینی ملی مبارزه‌لری تاریخی اوله‌راق قبول قیلدیریش گه سعی‌وحرکت قیلماقده‌لر. افغانستان معارف تېزیمی ملَکه‌لی معلم‌لر ایش گه آلینیشی و تعلیم محیطی ده اۉزگریش کېلتیرمسدن جدیت‌لیک بیلن اۉزگرتیریلماقده. افغانستان معارفی طالبان سایه‌سیده نفس آلالمه‌ی و جان بیرماقده دیر. بو گَل معارف یالغیز قوراللی گروه‌لر، مافیا و افراطی آقیملر منفعتی گه بولیشی ممکن.
