رانندهگان موترهای بزرگ باربری «تیلر و ۳۰۳» از روز جمعه ششم جدی در منطقه «میرداوود» ولسوالی «گذره» هرات اعتصاب کاری کرده و این مسیر را به روی رفتوآمد برخی وسایط بستهاند.
موترداران و رانندهگان ادعا دارند که در مسیر راه فراهرود – دلآرام چند پوستهی امنیتی پولیس از آنان باجگیری میکنند و گمرک خودسر نیز ایجاد شده که از موترها پول گمرکی میگیرد.
ادعای قابل تأمل رانندهگان این است که طالبان در این مسیر تنها یک گمرک دارند و برگهی گمرکشان سه ماه در تمام افغانستان اعتبار دارد، اما اسناد گمرکی حکومت از ولایتی به ولایت اعتبار ندارد و آنان مجبور اند پول زیادی را به پولیس باج بدهند.
افزون بر این، برخی رانندهگان ادعا دارند که پولیس آنان را لتوکوب، توهین، و حتا در صورت پرداخت نکردن پول به ضرب گلوله زخمی میکند و تا کنون چند راننده در راه با شلیک مرمی توسط پولیس زخمی شدهاند.
معترضان هشدار میدهند در صورت بیتوجهی حکومت مرکزی به خواست آنان، بزرگراه هرات – کابل را در منطقه میرداوود به گونه کامل بسته میکنند.
به تازهگی هیأتی از مرکز کشور برای بررسی خواستهای معترضان به هرات سفر کرد و در دیدار با برخی رانندهگان و مقامهای محلی هرات وعده داده است که مشکلات آنان برطرف خواهد شد.
چرا رانندهگان اعتصاب کردهاند؟
چند روز میشود که رانندهگان بزرگراه هرات – کابل در منطقه میرداوود، تقریباً در ۲۰ کیلومتری شهر هرات موترهایشان را متوقف کرده و دست به اعتصاب کاری زدهاند.
برای گفتوگو با آنها به منطقه میرداوود رفتم، چند متر دورتر از پوستهی امنیتی «دروازه ورودی میرداوود» چندین موتر کنار بزرگراه توقف کرده بود و دو مرد چوببهدست اجازه رفتوآمد به موترهای باربری را نمیدادند.
اندکی پیشتر رفتم و چشمم به صدها موتر باربری دیگر افتاد که کنار جاده و روی تپههای اطراف توقف کرده بود. یکی از رانندهگان وقتی متوجه شد من خبرنگارم، خود را به من رساند و با صدای بلند گفت: «از روز جمعه اینجا هستم و تا به مشکلمان رسیدهگی نشود، دست از اعتراض بر نمیدارم.»
چند رانندهی دیگر روی تکه فرشی کنار جاده نشسته بودند، پیش آنها و رفتم علت اعتصاب کاری رانندهگان را جویا شدم. یکی از آنها کاغذی به من نشان داد که خواستهای اصلی معترضان در آن نوشته شده بود.
فشردهی خواستهای معترضان این است که باید گمرکهای موازی خودسر و پاسگاههای امنیتی پولیس از مسیر فراهرود تا غزنی برداشته شود و به جای آن پاسگاههای امنیتی ارتش ملی ایجاد شود.
رانندهگان معترض هشدار میدهند اگر به خواست آنان از سوی حکومت مرکزی توجه نشود، دست از اعتراض برنمیدارند و بزرگراه هرات – کابل را در منطقه میرداوود هرات به گونه کامل به روی رفتوآمد بسته میکنند.
گمرک موازی و خودسر دلآرام
آنچه بیشتر از همه بر شعله خشم رانندهگان معترض افزوده، ایجاد گمرک خودسر در مسیر بزرگراه هرات – کابل در منطقه دلآرام نیمروز است. حاجی عزیزالله، که در این مسیر چند موتر دارد، میگوید که باجگیری پولیس و زورمندان دیگر قابل تحمل نیست. او میافزاید که پاسگاههای امنیتی پولیس در منطقه فراهرود ولایت فراه و دلآرام نیمروز عملاً از رانندهگان باجگیری میکنند.
حاجی عزیزالله، ادعا دارد که در منطقه دلآرام گمرکی خودسر از سوی افراد زورمند ایجاد شده و با همکاری پولیس از موترها بر اساس باری که حمل میکنند پول میگیرد.
به گفتهی او موترهایی که از هرات به مقصد کابل حرکت میکنند، یکبار تعرفه گمرکی را در گمرک مرزی اسلامقلعه هرات پرداخت میکنند، اما اسناد گمرکی و بارنامهی آنان در گمرک موازی دلآرام اعتبار ندارد.
بنا بر ادعای رانندهگان گمرک خودسر دلآرام نرخنامهای دارد که بر اساس آن از موترها پول گرفته میشود. به گونه مثال تعرفهی نوشابه شش هزار، آرد پنج هزار، تیل ۲۰ تا ۳۵ هزار، گندم دو هزار، تایر موتر ۱۵ تا ۲۰ هزار و میوه شش هزار افغانی است.
با یک محاسبه ساده میتوان دریافت که روزانه پول هنگفتی در گمرک موازی دلآرام از رانندهگان گرفته میشود. اگر دستکم روزی ۵۰۰ موتر «تیلر و ۳۰۳» از این مسیر رفتوآمد کند و هر موتر به گونه میانگین ۱۰ هزار افغانی پرداخت کند، عواید گمرک موازی دلآرم در هر روز، پنج میلیون افغانی میشود.
این مبلغ در ماه ۱۵۰ میلیون افغانی و در سال یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون افغانی میشود، مبلغ بزرگی که از گمرک خودسر و غیرقانونی در منطقهای کوچک و بیابانی در بزرگراه هرات – کابل به جیب زورمندان میرود.
ادعای لتوکوب رانندهگان از سوی پولیس
به روایت رانندهگان بزرگراه هرات – کابل باجگیری پاسگاههای امنیتی پولیس از منطقه فراهرود آغاز میشود و تا ولایت غزنی ادامه دارد. بر اساس ادعای رانندهگان دستکم ۱۲ پوستهی پولیس از فراهرود تا غزنی از آنان باجگیری میکنند که تنها سه پوسته با فاصلهی چندمتری از هم در منطقه فراهرود موقعیت دارند.
برخی رانندهگان در گفتوگو با روزنامه ۸صبح ادعا دارند که پوستهی ولسوالی فراهرود، پوستهی سرپل، پوستهی دوراهی فراهرود و پوستهی آنتن در ولایت فراه، گمرک خودسر و پوستهی دلآرام ولایت نیمروز، پوستهی پولیس پل گرشک در هلمند، پوستهی ولسوالی میوند ولایت قندهار، پوستهی پولیس در ولایت زابل که چندی پیش یک راننده از سوی پولیس کشته و شاگردش زخمی شد و چهار پوستهی امنیتی در ولایت غزنی مناطقی است که پولیس از آنان آزادانه باجگیری میکند.
بسمالله، راننده هرات – کابل به ۸صبح میگوید افزون بر موترهای «تیلر» موترهای باربری «۳۰۳» هم مجبور اند به پاسگاههای امنیتی پول بدهند.
رانندهای دیگر به نام مرتضی، ادعا دارد او با آنکه ریشسفید است، بارها از سوی پولیس لتوکوب، توهین و حتا شکنجه شده است. عبدالاحمد، یکی دیگر از رانندهگان میگوید چندی پیش رانندهای به خاطر ۲۰ افغانی و رانندهی دیگری به خاطر ندادن یک دانه تربز، در بزرگراه هرات – کابل از سوی پولیس کشته شدند.
این رانندهگان ادعا میکنند که برخی از مقامهای ارشد نظامی و افراد زورمند با پاسگاههای باجگیر همدست هستند و اگر رانندهگان پول پرداخت نکنند، از سوی پولیس لتوکوب میشوند یا بر آنان فیر میشود.
اعتبار پارچه طالبان، بیاعتباری سند حکومت
موترهایی که در بزرگراه هرات – کابل رفتوآمد میکنند برای انتقال بار باید اسناد گمرکی، بارنامه، سند ریاست ترانسپورت و کتابچه مخصوص موتر و جوازسیر داشته باشند. برخی رانندهگان ادعا دارند این همه کاغذ و سند حکومت از دروازه ورودی میرداوود به بعد اعتبار ندارد و هر پوستهی پولیس، گمرک غیرقانونی قانونی خود را دارد.
ملا رمضان، از جیب خود تکهای کاغذ رنگی را بیرون و کرد و گفت: «این پارچه طالبان است که در راه هرات – کابل برای رانندهگان داده میشود و طی سه ماه در کل افغانستان اعتبار دارد، اما در پاسگاههای دولتی، چنین نیست و هر پوستهای برای خودش پول میگیرد.»
روی برگه صادر شده از سوی طالبان با زبان پشتو عبارتهای «د افغانستان اسلامی امارت، د اقتصادی او مالی چارو کمیسیون، د گمرکاتو ریاست» نگاشته شده است. نام راننده موتر، نوعیت بار و نام صاحب بار و مقدار پول دریافت شده از سوی نماینده مالی طالبان هم درج و با مهر طالبان تأیید شده است.
نکته جالب این است که پایین برگه شماره تماس، «واتساپ و تلگرام» و «ایمیل آدرس» بخش مالی طالبان نوشته و از رانندهگان خواسته شده در صورت مواجه شدن با مشکل در راه با آنها تماس بگیرند.
ملا رمضان، میافزاید طالبان چنان قانون خودشان را در این مسیر اجرا کردهاند که یکبار پول گمرکی میگیرند و برگهای که در فراهرود میدهند تا ننگرهار و بدخشان هم اعتبار دارد، اما اسناد رسمی دولت از یک ولایت به ولایت دیگر، بیاعتبار است.
طالبان برای افرادی که تعرفهی گمرکی آنان را دریافت میکنند، اطمینان میدهند که در تمام مناطق زیر کنترلشان جان و مال راننده محفوظ است، راننده میتواند در تاریکی شب هم مسیر خودش را ادامه دهد و اگر دزدان موتر را توقف بدهند، مسوولیت بازداشت دزدان و پس گرفتن اموال دزدیده شده به دوش طالبان است.
افزون بر این، گروه طالبان نرخنامهی تعرفه گمرکیاش را دارد که در آن اموال اساسی مانند گندم و آرد از پرداخت تعرفه معاف است.
پاسخ حکومت به ادعای رانندهگان
در واکنش به اعتراض رانندهگان بزرگراه هرات – کابل مقامهای محلی هرات میگویند که شخص والی با نمایندهگان رانندهگان دیدار کرده و از آنان خواسته است که اعتصاب کاریشان را پایان دهند.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات، به روزنامه ۸صبح میگوید که باجگیری در مناطق خارج از هرات صورت میگیرد و اداره محلی هرات نمیتواند جز رساندن خواست رانندهگان به مرکز کشور کاری کند.
برخی رانندهگان ادعا دارند که کامران علیزایی، رییس شورای ولایتی هرات، با حضور در تجمع اعتراضی آنان گفته است که با رانندهگان همسو است و خواستشان را با حکومت در میان میگذارد.
آقای علیزایی به رانندهگان گفته است: «حکومت مرکزی هم در باجگیری از رانندهگان شریک است و اگر شریک نباشد باید جلو زورگیری در راه را بگیرد.»
در حالی که وزارت امور داخله از تعیین هیأتی برای بررسی ادعای معترضان سخن گفته است، مقامهای محلی هرات میگویند هیأتی متشکل از نمایندهگان وزارت دفاع، داخله و شورای امنیت ملی افغانستان در سفر به این ولایت با نمایندهگان معترضان دیدار کرده است.
در حالی که حکومت از رانندهگان میخواهد اعتراضشان را پایان دهند و بزرگراه هرات – کابل را باز کنند، رانندهگان معترض هشدار میدهند تا رسیدن به خواستشان از اعتراض دستبردار نیستند و بزرگراه هرات – کابل را در منطقه میرداوود به گونه کامل به روی رفتوآمد همه وسایط نقلیه بسته میکنند.