بسته ماندن مکتبهای دخترانه در کشور کاسه صبر شهروندان را لبریز ساخته است. باشندهگان ولایت پکتیا پس از یک سال انتظار بدون مشورت با طالبان به بازگشایی مکتبهای دخترانه بالاتر از صنف ششم اقدام کردند. اقدامی که خشم رهبری طالبان را برانگیخته است. سخنگوی طالبان از آغاز بررسیها درباره افرادی که دست به بازگشایی خودسرانه مکاتب دخترانه زدهاند، خبر میدهد. با این حال، ادامه درس در مکتبهای دخترانه در ولایت پکتیا در هالهای از ابهام قرار دارد و روشن نیست طالبان با مسوولان این مکاتب چه خواهند کرد. باوجود این اما خبرهای از بازگشایی مکاتب دخترانه در ولایتهای دیگر پس از پکتیا نیز وجود دارد.
مسوولان محلی طالبان در پکتیا از بازگشایی چهار مکتب دخترانه بالاتر از صنف ششم در گردیز، مرکز این ولایت، و یک مکتب دیگر در ولسوالی سمکنی این ولایت خبر دادهاند. خالقیار احمدزی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان، در صحبت با رسانهها گفته است که این مکتبها بدون مشورت و اجازه رهبری طالبان به فعالیت آغاز کردهاند. او همچنان توضیح داده است که مدیران این مکتبها پس از اصرار مکرر باشندهگان این ولایت درب مکتبها را به روی دانشآموزان دختر گشودهاند.
با این حال، بازگشایی مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم در پکتیا، دانشآموزان دختر در ولایتهای دیگر را نیز امیدوار ساخته است. رحیمه فضلی، دانشآموز صنف دهم یک مکتب دولتی در کابل و خانوادهاش همانند هزاران دختر دیگر انتظار دارند دامنه این اقدام مدیران مکاتب به پایتخت و ولایتهای دیگر نیز گسترش یابد.
رحیمه فضلی میگوید: «دیروز در یوتیوب دیدم که مکتبهای دخترانه باز شده و منتظر بودم که مکتبهای ما هم باز میشوند.» مادر رحیمه میگوید که دخترش با هیجان زیادی خبر بازگشایی مکاتب دخترانه را برایش شرح داده و از شنیدن این خبر بسیار خرسند بوده است. سکینه میرزایی، آموزگار یکی از لیسههای خصوصی در کابل در این باره میگوید: «از نشست در خانه دلتنگ شدهام. سابق مکتب میرفتم روز ما به خوبی سپری میشد، اما یک سال است که نه معاش دریافت کردهام و نه هم تدریس کردهام.»
هدر بار، مسوول بخش زنان در سازمان دیدبان حقوق بشر، از بازگشایی مکاتب دخترانه در ولایت پکتیا استقبال کرده و آن را «ارزش افغانی» خوانده است. خانم بار، گفته است که جامعه افغانستان، خانواده و دختران این سرزمین همه خواهان بازگشایی مکاتب و ادامه آموزش دختران هستند.
رهبران طالبان در کابل اما از بازگشایی مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم در ولایت پکتیا ناراض به نظر میرسند. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، از این اقدام مدیران مکاتب در پکتیا ابراز بیخبری کرده و گفته است که بررسیها در این باره آغاز شده است. ذبیحالله مجاهد روز سهشنبه، ۱۵ سنبله، به رسانهها گفته است که پس از بررسیها مشخص خواهد شد که مکتبهای دخترانه بالاتر از صنف ششم در پکتیا با کدام تدابیر و به دستور چه کسی باز شده است.
سخنگوی طالبان افزوده است: «بازگشایی مکتبها از طرف وزارت معارف اعلام میشود. هر زمانی که اجازه بازگشایی مکتبها داده شود، بهگونه یکسان در تمام ولایتها مکتبها باز خواهد شد.» این اظهارات سخنگوی طالبان، خشم رهبری طالبان را به آغاز خودسرانه مکاتب دخترانه در پکتیا نشان میدهد.
با وصف این اظهارات تازه ذبیحالله مجاهد، شهروندان در ولایتهای مختلف کشور تصمیم گرفتهاند که درب لیسههای دخترانه را باز کنند. مبین خان، سخنگوی پیشین فرماندهی امنیه طالبان در کابل و عضو برجسته این گروه روز سهشنبه، 15 سنبله، در برگه توییترش نوشته است: «پس از پکتیا، بزرگان ولایت خوست نیز تصمیم گرفتهاند که مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم را باز کنند.»
این در حالی است که با سقوط نظام جمهوری در 24 اسد سال پار و روی کار آمدن رژیم طالبان، دختران بالاتر از صنف ششم از رفتن به مکتب محروم شدهاند. طالبان هرچند مخالفتشان با بازگشایی مکاتب دخترانه را بهگونه صریح اعلام نکردهاند، اما گزارشها میرسانند که رهبران طالبان در این باره نظر واحدی ندارند. براساس این گزارشها عدهای از رهبران طالبان در نشستهای رهبری این گروه همواره به بازگشایی مکتبهای دخترانه تأکید میورزند، اما عده دیگری مخالف این امر هستند.
طالبان در بیش از یک سال گذشته دلایل مختلفی ارایه کردهاند که بر منبای آن روی بازگشایی مکاتب دخترانه تصمیم نهایی گرفته نشده است. تغییر لباس، تغییر نصاب آموزشی در مطابقت با قوانین شرعی و سنتی، علتهای فرهنگی و مشکلات اقتصادی از دلایلیاند که تا این دم از سوی طالبان ارایه شده است.
دلایل ارایهشده طالبان قناعت شهروندان و جامعه جهانی را برای بسته ماندن مکتبها، حاصل نکرده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد در حمل سال روان خورشیدی با صدور بیانیهای از حکومت سرپرست طالبان خواست تا مکتبهای دخترانه را بازگشایی کند. در بیانیه شورای امنیت سازمان ملل بر حق تحصیل برای همه شهروندان افغانستان، بهویژه دختران تأکید شده بود. همچنان آرنوت پاولز، رییس هیأت اتحادیه اروپا برای افغانستان در ماه اسد امسال توضیح داده که نخستین موضوع برای این اتحادیه و جامعه جهانی رفتن دختران به مکتب است. آقای پاولز گفته که حق کار برای زنان، حقوق بشر، آزادی رسانهها، احترام به حق زندهگی و توقف کشتارهای فراقانونی از دیگر خواستهای جامعه جهانی از طالبان است. رییس هیأت اتحادیه اروپا برای افغانستان تأکید کرده که مطالبه رعایت این خواستهای جامعه جهانی از طالبان به معنای دخالت در امور داخلی افغانستان نیست.
از سوی دیگر، شهروندان کشور، بهویژه زنان پس از 24 اسد سال ۱۴۰۰ خورشیدی اعتراضهای گستردهای را در جادههای پایتخت، بلخ، هرات، ولایتهای دیگر و شبکههای اجتماعی علیه طالبان به راه انداختهاند تا مکاتب دخترانه را بازگشایی کنند. طالبان اما اعتراضات آنان را سرکوب کرده و شماری از زنان معترض را شکنجه و یا زندانی کردهاند. طالبان در بُعد سیاسی نیز به هیچ یکی از این خواستها تمکین نکردهاند. آگاهان سیاسی به این باورند که طالبان از بسته بودن مکتبها بهعنوان ابزار فشار بر جامعه جهانی استفاده میکنند. اتهام دیگری که در یک سال گذشته در داخل کشور مطرح بوده این است که طالبان دیدگاه قبیلهای را بر سایر شهروندان تحمیل میکنند. طالبان اما این اتهامها را رد کرده و میگویند که به زودی درباره بازگشایی مکاتب دخترانه تصمیمشان را همهگانی خواهند ساخت.
با این همه، ادامه فعالیت مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم در ولایت پکتیا، در هالهای از ابهام قرار دارد. طالبان با رویکرد ستمگرانهای که دارند، هنوز روشن نیست با مدیران مکاتبی که برای چند روزی به روی دختران باز شده و مکاتب دخترانه دیگری که قرار است در هفته آینده بازگشایی شوند، چه برخوردی خواهند کرد.