بهتازهگی مقامهای ایرانی از افزایش 20 درصدی تولید مواد مخدر صنعتی (متامفتامین) طی ده ماه گذشته در افغانستان خبر دادهاند. اسکندر مومنی، رییس ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران، ضمن اشاره به اظهارات طالبان در خصوص کاهش کشت و تولید مواد مخدر گفته است: «نباید این گونه باشد که مواد مخدر سنتی کاهش یابد و از سوی دیگر مواد صنعتی افزایش پیدا کند. مبارزه با مواد مخدر در داخل افغانستان باید در خصوص همه انواع آن باشد.» پیش از این، سازمان ملل متحد نیز از افزایش تولید و قاچاق متامفتامین در افغانستان زیر کنترل طالبان خبر داده است؛ موردی که نشان میدهد ادعای مبارزه با مواد مخدر از سوی این گروه چهقدر عوامفریبانه و دروغین است.
آیا طالبان بهراستی با مواد مخدر مبارزه میکنند؟
طالبان گروهی است که در جریان جنگ بیستساله با امریکا و دولت افغانستان، مصارف نظامیاش را از طریق کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر تامین میکرد. این گروه یکی از حامیان اصلی کشت کوکنار بهخصوص در ولایتهای جنوبی و شرقی بود و در کنار جمعآوری مالیات از کوکنار، خودش نیز در کار تولید و قاچاق مواد مخدر دست بالایی داشت. اما طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره در افغانستان، کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر را ممنوع اعلام کردند. در حالی که طالبان ادعای کاهش کشت کوکنار را مطرح میکردند، گزارشها نشان میداد که دستاندرکاران کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر راه تازه و پردرآمدتری در مقایسه با کشت کوکنار و تولید تریاک پیدا کردهاند و آن، تولید مواد مخدر صنعتی (متامفتامین) است. به گفته کارشناسان سازمان ملل متحد، برای تولید این نوع از مواد مخدر «نیازی نیست منتظر رشد چیزی بمانید. شما به زمین کشت نیاز ندارید. فقط به آشپزها و دانش نیاز است. آزمایشگاهها سیار و پنهان هستند. افغانستان همچنین گیاه افدرا دارد که در بزرگترین کشورهای تولیدکننده متامفتامین یعنی میانمار و مکزیک یافت نمیشود. تولید این گیاه در افغانستان قانونی است و در همه جا رشد میکند؛ اما شما به مقدار زیادی از آن نیاز دارید.»
خوب، حالا که مقامهای ایرانی از افزایش 20 درصدی تولید این نوع از مواد مخدر در افغانستان زیر کنترل طالبان سخن میگویند، پرسشی که مطرح میشود این است: اگر طالبان آنگونه که ادعا میکنند بر کل کشور مسلطند، چهطور نمیتوانند جلو فعالیت کارخانههای تولید مواد مخدر صنعتی را بگیرند؟ آیا طالبان بهگونه کامل بر افغانستان حاکم نیستند؟ اگر پاسخ آری است، پس ادعای تسلط بر کل کشور پوچ و بیاساس است، و اگر پاسخ منفی است، پس طالبان هنوز با مافیای مواد مخدر در ارتباطند و از این راه سود کلانی بهدست میآورند.
اگر این نتیجهگیری را ملاک قرار دهیم، طالبان که از تجربه کافی برای کسب سودهای کلان از راه کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر برخوردار هستند، هرگز حاضر نیستند یکی از پردرآمدترین منابع مالی را در در کشور زیر کنترلشان از دست دهند.
ارایهنکردن بدیل مناسب بهجای کوکنار
گزارشها نشان میدهد که با وجود ممانعت طالبان، کشاورزان هنوز هم به کشت کوکنار میپردازند. این گروه مثل دولت پیشین با اعمال زور و روشهای مکانیکی در تلاش مهار کشت کوکنار است. يكی از عوامل نافرمانی کشاورزان، ارايهنکردن بديل بهتر، كارا و دايمی از سوی حكومت پیشین و رژیم طالبان در برابر کوکنار است. دولت پیشین در پیوند به کشت بدیل کوکنار به کشاورزان وعدههای زیادی میداد؛ اما این وعدهها در اكثر موارد عملی نمیشد و یا هم در صورت عملی شدن، بدیلهای ارایه شده فاقد ظرفیت پایدار برای جاگزین شدن کشت کوکنار بودند و به این دلیل نتوانستند حمایت کشاورزان را جلب کنند.
طالبان نیز در حالی که در شماری از ولایتها دست به تخریب کشت کوکنار زدهاند، در کار ارایه بدیل ناتوانتر از دولت پیشین بودهاند و تنها با اعمال زور سعی کردهاند کشاورزان را از کشت کوکنار منع کنند، که روش مناسب و معقولی نیست.
برنامه نابودی كشتزارهای کوکنار در افغانستان تنها زمانی میتواند موثريت بهتری داشته باشد كه از يكسو از حمايت مردمی برخوردار باشد و از سوی ديگر، رژیم بر سر کار بديل به مراتب بهتری نسبت به كوكنار ارايه كند؛ در حالی که میدانیم طالبان نیز مثل دولت پیشین فاقد اراده و صداقت لازم در این زمینه هستند. مقامهای آن دولت در حالی که بارها مدعی شده بودند در کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر دستهای کلانی دخیلند و شماری از مقامهای ارشد دولتی از این راه آبونان میخورند؛ اما آنچه هیچ دولتمردی جرئت آن را به خود نداد، افشای نامهای این مقامهای ارشد بود، چه رسد به دستگیری و مجازات آنان. دولت فقط به افشا و دستگیری افراد ردههای پایین قاچاق مواد مخدر بسنده کرد؛ کاری که موثریت چندانی نداشت. دولتی که حتا نمیتوانست نامهای قاچاقبران بزرگ مواد مخدر را افشا کند، چهگونه میتوانست کار جدیای در مبارزه با مواد مخدر انجام دهد؟
در رژیم طالبان نیز ما با فهرست بلندی از مقامهایی که به دست داشتن در تولید و قاچاق مواد مخدر متهمند، روبهرو هستیم. به این دلیل، میتوانیم مدعی شویم که انگیزه مبارزه با مواد مخدر در این رژیم به مراتب ضعیفتر از دولت پیشین است. پس، «مبارزه با مواد مخدر» چه در دولت پیشین و چه در رژیم طالبان، بیشتر یک برنامه تبلیغاتی فریبنده بود/است که با وجود تبلیغات گسترده و ادعاهای مقامها، صرف در سطح تلاشهای مکانیکی و زودگذر، برگزاری کنفرانسها و جلسهبازیهای روزگمکن باقی مانده و دیگر هیچ نتیجه مثبتی نداشته است.