حمله‌های پیهم؛ آیا بدخشان به پناه‌گاه امن تروریستان مبدل می‌شود؟
در جریان هفته‌گذشته دو فرمانده ارشد طالبان در ولایت بدخشان در نتیجه حمله‌های انتحاری کشته شدند. در پی این رویدادها ۱۴ تن کشته و ۴۳ تن دیگر زخمی شده‌اند. بیشتر کشتهشدهگان و زخمیان این رویدادها غیرنظامیان هستند. این حمله‌های پیهم واکنش‌هایی را برانگیخته است. ایالات متحده، ایران و سازمان ملل حمله بر غیرنظامیان در مراسم ترحیم یک مقام طالبان در شهر فیض‌آباد را نکوهش کرده‌اند. شماری از فعالان رسانه‌ای و سیاست‌مداران اما این رویدادها را بخشی از روند تبدیل بدخشان به پناه‌گاه امن تروریستان توصیف میکنند. گفتنی است که مسوولیت این رویدادها را گروه داعش برعهده گرفته است.
ولایت بدخشان در شمال‌شرق کشور هفته گذشته گواه رویداد انتحاری بود که در نتیجه آن، مولوی نثاراحمد احمدی، معاون والی طالبان برای بدخشان کشته شد. دو روز پس از آن، شهر فیض‌آباد، مرکز این ولایت، بار دیگر شاهد انفجار خونین بود. براساس اطلاعات منابع، یک حمله انتحاری حوالی ساعت ۱۱:۰۰ پیش از چاشت روز پنج‌شنبه، ۱۸ جوزا، در مسجد نبوی شهر جدید فیض‌آباد، در مراسم فاتحه‌خوانی نثاراحمد احمدی رخ داد. منابع صحی شمار کشتهشدهگان را ۱۱ تن و زخمیان این رویداد را ۳۳ تن گزارش دادند. به گفته منابع، ۱۶ تن از زخیمان که وضعیت‌شان وخیم بود، به کابل انتقال یافتند. در ادامه یک تن آنان در شفاخانه سردار محمدداوود خان جان باخت. به این ترتیب، به‌شمول مولوی صفی‌الله صمیم، فرمانده پیشین این گروه برای ولایت بغلان، ۱۲ در این رویداد کشته شدند. همچنان در مجموع هردو حمله، ۱۴ تن، از جمله دو فرمانده طالبان کشته و ۴۳ تن دیگر زخمی شدند. منابع صحی در بدخشان به روزنامه ۸صبح این آمار را تایید کردند، اما منابع محلی شمار قربانیان و زخمیان این رویدادها را بیشتر از این می‌دانند.
منابع آگاه به روزنامه ۸صبح تایید میکنند که نوعیت رویداد مسجد نبوی در بدخشان «حمله انتحاری» بود. به گفته منابع، مراسم فاتحه‌خوانی حوالی ۸:۰۰ صبح آغاز شد و تقریباً ۱۱:۰۰ پیش از چاشت پایان یافت. یک منبع گفت: «حمله انتحاری بود. فرد انتحارکننده وقت را طوری پلان کرده بود که برنامه رو به اختتام باشد و مقام‌ها جمع‌شوند و ممکن سخن‌رانی کنند. وقتی مولوی صفی‌الله و افراد دیگر می‌خواستند که بیرون شوند، از آن‌جایی که او یک آدم شناخته شده و مقام طالبان بود، مردم می‌خواستند سلام علیک کنند. در همین وقت انتحارکننده خود را رسانده و انفجار داده است. مولوی صفی‌الله همانجا کشته شده است.»
این منبع تصریح کند که هیچ گونه تدابیر امنیتی در مراسم فاتحه‌خوانی گرفته نشده بود. او می‌گوید: «تدابیر امنیتی قطعاً گرفته نشده بود. با وجود که می‌فهمیدند دعاخوانی برای یک مقام‌شان بود. آدم‌های بارسوخ اشتراک میکنند، ولی تدابیر خاص نگرفته بودند. تلاشی و این گپ‌ها نبود. وقتی انفجار شد، نیروهای استخباراتی‌شان پریشان شدند و فیر کردند. یک تعداد فیرها مشکوک بود، چون دروازه بعد از انفجار بسته شده است.»
این منبع تصریح کرد که شماری از غیرنظامیان در پی فیرهای جنگ‌جویان طالبان زخمی شده‌اند. پیشتر نیز یک کودک که در نتیجه حمله موتر بمب‌گذاری شده برجان معاون والی این گروه زخمی شده بود، به کابل انتقال داده شده است. منبع افزود: «افراد مولوی صفی احساساتی شده بودند و یک تعداد افراد دیگر طالب‌ها هم فیر میکنند. یک تعداد زخمی شده‌اند. به دست‌وپای شان مرمی می‌خورد.»
در دومین حمله انتحاری، صفی‌الله صمیم، فرمانده پیشین طالبان در ولایت بغلان و حاجی اکرم‌خان، از مقام‌های محلی دیگر طالبان کشته شدند. علاوه بر طالبان، برخی از فرماندهان جهادی پیشین که اعضای جمعیت اسلامی بودند نیز کشته شده‌اند. محمدعثمان مشهور به ضیاالحق ابوذر، از فرماندهان جمعیت اسلامی در بدخشان در این رویداد به‌شدت زخمی شده بود. او پس از آن که به کابل انتقال داده شد، جان باخت. این فرمانده جمعیت اسلامی در زمان «دولت اسلامی» به رهبری برهان‌الدین ربانی، رییس جمهور سابق افغانستان، به‌حیث فرمانده امنیه بدخشان وظیفه اجرا کرده بود. فیض‌الله‌آماج، فرمانده محلی طالبان، بصیرخان خالد، عضو جمعیت اسلامی و مولوی جمیل، رییس دادگاه این گروه در ولایت بدخشان نیز در میان زخمیان این رویداد حضور دارند.
گفتنی است که مسوولیت هردو رویداد را گروه داعش برعهده گرفته است. منابع نیز این حملات را برخاسته از اختلاف‌های محلی و میان‌گروهی طالبان می‌دانند که زمینه نفوذ برای گروه داعش را فراهم ساخته است. این در حالی است که به گفته منابع، اعضای ناراضی طالبان که با گروه داعش در ارتباط هستند، با استفاده از اطلاعات می‌توانند که چنین حمله‌های هدفمند را انجام دهند.
امریکا و ایران حملات بر فرماندهان طالبان را «تروریستی» خواندند
حملات پیهم در بدخشان واکنش‌های شماری از سیاست‌مداران و مقام‌های دولت پیشین را به دنبال داشته است. حامد کرزی، رییس جمهور پیشین و عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه حکومت پیشین این حمله‌ها را که در نتیجه آن غیرنظامیان آسیب دیده، نکوهش کرده‌اند. همچنان صلاح الدین ربانی، رییس حزب جمعیت اسلامی رویدادهای پسین بدخشان را «ادامه خصومت درون‌گروهی طالبان» توصیف کرده است. او روز پنج‌شنبه، ۱۸ جوزا، با صدور بیانیه گفته است که تروریسم و افراط‌گرایی در همه اشکال و انواع آن محکوم و اقدامی که افراد ملکی را هدف قرار دهد، ظالمانه، غیراسلامی و غیرانسانی است. در بیانیه آمده است: «حوادث اخیر در ولایت بدخشان که هد‌ف‌مندانه و فرافکنانه به داعش نسبت داده می‌شوند، ادامه خصومت‌های درون‌گروهی طالبان برای حفظ قدرت است.»
در همین حال، جبهه مقاومت ملی روز جمعه، ۱۹ جوزا، با نشر اعلامیه‌ای گفت که اوضاع بدخشان را زیر نظر دارد. این جبهه تصریح کرد که از وارد شدن تلفات به شهروندان عادی در حوادث اخیر متاثر شده و با خانواده‌های غیرنظامیان ابراز همدردی کرده است. این جبهه حملات انتحاری و ماین‌گذاری بر مساجد، تکیه‌خانه‌ها و منابر را رسم و میراث به جای مانده طالبان خوانده است. گفتنی است که براساس ادعای جبهه مقاومت، «حوادث اخیر در بدخشان ریشه در جنگ میان‌گروهی و تلاش طالبان برای فراهم‌سازی بستر و پناه‌گاه امن و دایمی به تروریستان منطقه‌ای دارد».
شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی هم‌زمان با وقوع این رویدادها، از حمله‌های گذشته طالبان یادآوری کرده‌اند که مسوولیت آن را برعهده می‌گرفتند. این کاربران گفته‌اند: «چیزی را که کشت کرده‌اند، درو میکنند.» قابل ذکر است که در گذشته مسوولیت بیشتر حمله‌های انتحاری را طالبان بردوش می‌گرفت.
حملات اخیر بدخشان واکنش کشورها و نهادهای بین‌المللی را نیز به دنبال داشته است. دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) حمله انتحاری در بدخشان را نکوهش کرده است. یوناما گفته است: «گزارش‌ها از کشته شدن و زخمی شدن افراد ملکی در حمله امروز به یک مسجد در فیض‌آباد عمیقاً نگران‌کننده است. یوناما این حمله و موج اخیر حملات وحشتناک و بدون تبعیضی را صریحاً محکوم می‌کند که نشان دهند بی‌اعتنایی کامل به زنده‌گی افراد ملکی است.»
تام وست، نماینده ویژه امریکا در امور افغانستان، پس از حمله انتحاری بر مسجد نبوی در شهر فیض‌آباد، با نشر توییتی به زبان فارسی، این حمله را «تروریستی» خواند. آقای وست نوشت: «گزارش‌ها وجود دارد که بر اثر حمله وحشتناک و تروریستی در مسجدی در بدخشان، تعداد زیادی غیرنظامیان افغان کشته و زخمی شدند. ایالات متحده این جنایت فجیع در یک مکان مقدس عبادت را به شدت تقبیح می‌کند.»
از سوی دیگر، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز این حمله را «تروریستی» توصیف کرد. این کشور ضمن محکومیت این حادثه، به وابسته‌گان قربانیان تسلیت گفته است. کنعانی تصریح کرد: «حملات تروریستی و کور به مردم عادی و شهروندان بی‌گناه خاصه در اماکن دینی و مذهبی، هیچ نسبتی با آموزه‌های دین مبین اسلام ندارد و محکوم است.»
طالبان نیز حمله بر مراسم فاتحه‌خوانی معاون این گروه برای ولایت بدخشان را نکوهش کرده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان با نشر رشته توییتی گفته است که در این حمله ۱۱ تن کشته و ۳۰ تن زخمی شده‌اند. او تاکید کرده است که عاملان این رویدادها را مورد پی‌گرد قرار می‌دهند. با این حال، وی هیچ گروهی را به گونه رسمی به دست داشتن در این حمله متهم نکرده است.
این در حالی است که شماری از فعالان رسانه‌ای حملات اخیر بدخشان را نشانه‌ای از تبدیل شدن این ولایت به پناه‌گاه امن تروریستان می‌خوانند. به باور آنان، هم اکنون جنگ‌جویانی از گروه‌های مختلف در این ولایت حضور دارند و طالبان نیز با انتقال بخشی جهادگرایان به آن‌جا، در این راستا تلاش‌هایی انجام داده‌اند.
گفتنی است که بدخشان یکی از مراکز مهم منابع معدنی در افغانستان و یکی از مسیرهای اصلی قاچاق مواد مخدر به آسیای میانه است. در گذشته رقابت‌های محلی شماری از نماینده‌گان مجلس پیشین و برخی از مقام‌های کابل‌نشین بر ناامنی این ولایت افزوده بود. در حال حاضر تحلیل‌گران سیاسی ادعا میکنند که گروه‌هایی در درون طالبان تلاش میکنند، با از میان برداشتن چهره‌های که به نحوی در بین مردم محبوبیت دارند، زمینه حضور جنگ‌جویان خارجی را در این ولایت بیشتر و مصون‌تر سازند.
