هرات زلزله‌سی؛ کومیلگن قیشلاقلر و آته‌لر فرزندلرینی قوتقره‌آلمه‌گن
8صبح، هرات
هراتده‌گی هلاکتلی زلزله کۉپلب قیشلاقلرنی ویرانه‌لر آستیده قالیب کېتگن سبب بۉلدی. هرات نینگ زنده‌جان تومنی نینگ بیر نېچه قیشلاقلریده ویرانه‌لر آستیده قالگن یوزلب آدملر هلاک بۉلدی. جبرلنگنلرنینگ امان قالگنلرنینگ ایتیشیچه، بیرینچی کونی قوتقروو عملیاتی اۉتکزیلمه‌گن و اولر امان قالگنلرنی بویوم سیز و بۉش قۉللری بیلن قوتقره آلمه‌گن. اوشبو گزراشده ۸ صبح اۉز فرزندلرینی قوتقریش اوچون یاردم سۉرب فریادنی اېشیتگن آته بیلن گپلشدی، لېکن بېلی سینگن و بۉش قۉللری بیلن آنه‌سیگه یاردم بېره آلمه‌دی. اونینگ آوازی قوتقروو و عملیات نینگ یۉقلیگی حقیده‌گی یالغیز و هلاکتلی حکایه دیر. اوندن تشقری ینه بیر قنچه‌لر هم بیرینچی کونی اوزاق قیشلاقلردن فقط بیر قنچه اېرککلر قوتقریش اوچون کېلگنینی ایتیشدی. زلزله جبردیده‌لریدن امان قالگن بیر قنچه یشاووچی نینگ ایتیشیچه، اگر جراحتلنگنلر اوچون قیدیروو- قوتقروو ایشلری آلیب باریلگنده اېدی، اولرنینگ عایله اعضالری عاجزلیک، قۉلی بۉش کۉز اۉنگیده هلاک بۉلمس اېدی. بو امان قالگنلر اېندی خۉرسینیب قید اېتیشه‌دیکی، اۉز یقینلرینی قوتقره آلمه‌گنلیک عذابیگه چیده‌ش اولرنینگ اۉلیمیدن کۉره آغریقلی راق دیر. اولرنینگ سۉزلریگه کۉره، اگر مسوول مؤسسه‌لر تامانیدن قوتقروو ایشلریگه اعتبار قره‌تیلسه، حاضر اولرنینگ بیر قِسمی تیریک قالگن بۉلردی.
اولر نینگ تاکیدلشیچه، زلزله صادر بۉلگن بیرینچی کونیده قۉشنی تومنلرنینگ آز سانلی اهالیسی یاردمگه شاشیلگن و قوتقروو گروهلری اۉز وقتیده یېتیب کېلمه‌گن. ۱۸ نفر عایله اعضاسیدن اَیریلگن صفدر اویی نینگ قوله‌گن توپراق نینگ بیر بورچه‌گیده جیم؛ کۉز یاشلری آقیب، ناله قیله‌دی. بو اضطراب چېکّن آدم نفرت و افسوسگه تۉله بۉغزی بیلن: «یا خداییم، اې خداییم!» دېیدی. او قنده‌ی دیر تسلی بیلن آغزینی آچیب، بېش اوکه‌سی و باشقه عایله اعضالریدن اَیریلگنینی ایته‌دی. اۉتین آلیش اوچون تاققه کېتگن، زلزله‌دن کېین قَیتیب کېلگنیده، اویی، عایله‌سی ویران بۉلگنینی کۉره‌دی. قیشلاق ویرانه‌لریگه کۉمِیلگن جبردیده‌لردن امان قالگن بو آدم نینگ ایتیشیچه، اولر توپراق اویوملری اوستیده ساعتلب قیچقیریشگن، بیراق ساعتلب قملیب قالگن آدملرنی قوتقریش اوچون هېچ قنده‌ی قوتقروو عملیات قیلینمه‌گن. اونینگ تأکیدلشیچه، اگر مادّي یاردم و آدملر بۉلسه، کۉپلب عایله‌لر امان قالر اېدی. زنده‌جان خرابه‌لری نینگ بیر بورچه‌گیده بیر چال باشینی تیزّه‌سیگه قۉییب، یالغیزلیکدن ییغله‌یدی. عایله اعضالریدن سکّیز نفرینی یۉقاتیب، اگر بېلی سینمه‌گنیده ایدی عایله نینگ اعضالرینی قوتقزیشی ممکن اېدی دېیدی. او شونده‌ی تأکیدله‌یدی: «بیزنینگ حدودده یاردم بېره‌دیگن هېچ کیم یۉق اېدی و مېن هر دقیقه‌ده اۉغلیم نینگ آوازینی اېشیتدیم؛ اما مېن اونی قوتقریش اوچون هېچ نرسه قیله آلمه‌دیم.»
بېلی سینگنلیگی سببلی فرزندینی قوتقره آلمه‌گن اوچون شونده‌ی دېیدی: «مېن اویلر آرتیده بوغدای بیلن بند بۉلگنیمده ناچار اېدیم، خدانینگ قدرتی بیلن یېر کوچلی زلزله بۉلیب، مېنی یېرگه ییقیتدی. مېن اېرته توردیم، پستدن توپراق کۉتریلگنینی کۉردیم، تېز آره‌ده همه نرسه قولب توشگنینی کۉردیم. ۲۰ یاشلی باله «دده‌جان، دده‌جان، نیمه قیلگن بۉلسه‌م هم، مېنی اوستیمدن یوکلرنی آلیب تشلشگه اولگورینگ»، دېب بقیرردی. نیمه قیلسه‌م بېلیم سیندی، دېوار آستیدن باله – چقه، نېوره‌لرنی تارتیب آلالمه‌دیم. بو چال غم-غصه بیلن تیزّه‌لرینی قوچاقلب ایته‌دی: «زلزله بۉلگن کونی قیشلاقده اۉنته آدم بۉلسه، کۉپ آدملر نجات تاپگن بۉلردی؛ لېکن هېچ کیم یۉق اېدی و همه توپراق آستیده بۉغیلیب کېتدی». هراتده‌گی زلزله جبردیده‌لری قملیب قالگن آدملرنی قوتقریش اوچون اۉز وقتیده یېتیب کېلمه‌یاتگنیدن شکایت قیلماقده، هراتده اېسه اوچ کوند‌ن بېری تینیمسیز زلزله‌لر کوزه‌تیلماقده. تینیمسیز زلزله‌لری و فلاکتدن کېینگی باشقرووده‌گی ترتیب‌سیزلیکلر قربانلر و قالگن ضررلرنینگ انیق سانی حاضرگچه اعلان قیلینمه‌گنیگه سبب بۉلدی. عینِ پیتده قیشلاقلرنینگ ویرانه‌گرچیلیکلری و ویرانه‌لر آستیده کۉمِیلیشی طفیلی هرات زلزله‌سیدن جبرلنگنلر و جبرلنگنلرنینگ قره‌مه-قرشی رقملر معلوماتلر بېریله‌دی.
بیراق قربانلرنینگ امان قالگنلری ۸ صبح کونده‌لیگیگه بېرگن صحبتلریده بو یېر سیلکینیشیده ۲۶۲۰کیشی هلاک بۉلگنینی ایتیشماقده. محلي اهالی نینگ سۉزلریگه کۉره، نایب رفیع قیشلاغیده ۱۱۷۳ کیشی، سیاه آب قیشلاغیده ۸۴۲ کیشی، کشکک ۳۴۰ کیشی، سربلند قیشلاغیده ۳۷ کیشی، وردکها قیشلاغیده ۲۷ کیشی، قلعه نا‌یک، کرنیل، چېشمه قیشلاقلریده ۳۸ کیشی. غاري، سینجاب، چاهک و کاریز ماری، غوریا‌ن، زنده‌جان، گذرگاه تومنلری و هرات شهری مرکزیده کمیده ۱۳۱ کیشی هلاک بۉلگن. محلي اهالی نینگ ایتیشیچه، “قلعه” دېب اته‌لگن حدودده ویرانه‌لر آستیدن حلیگچه بعضی آدملر چیقریلمه‌گن. اولر زلزله قربانلرینی قوتقریش اوچون آدملر نینگ موجودلیگینی کېنگ ترقه‌لگن دېب اتشدی، اما اولر بیر کوند‌ن کېین قوتقروو گروهلری کم اشتراک اېتگنینی ایتیشدی. هراتده‌گی هلاکتلی زلزله بادغایس، فراه و نیمرز ولایتلری نینگ بیر قِسمینی هم لرزه‌گه سالگن. بادغیسده‌گی محلي منبعلر زلزله عاقبتیده آب کمری تومنیده بیر اوی ویران بۉلگنینی، اما قربانلر یۉقلیگینی معلوم قیلدی. منبعلرگه کۉره، محلي اهالی اویی قوله‌شی عاقبتیده ویرانه‌لر آستیده قالیب کېتگن اېرککنی قوتقریب قالیشگه موفق بۉلگن. هراتده زلزله قربانلری سانی جوده کۉپ. هرات ولایت کسلخانه‌سیده‌گی منبعلرنینگ ایتیشیچه، بوندن کېین بو شفاخانه اۉلیکخانه‌سی جسدلرنی قبول قیلیش امکانیتیگه اېگه اېمس، هرات جامع مسجدی اۉلیکخانه‌سی هم جسدلر بیلن تۉله.
هرات زلزله‌سی افغانستانده سۉنگی ۲۰ ییل ایچیده صادر بۉلگن اوچینچی و اېنگ کۉپ هلاکتلی زلزله دیر.
