جمهوریت سقوطی؛ مدنی قدریت‌لر نینگ قولشی
سیاست و مدنیت ساحه‌سیده بیلیمدان ابونصر فارابی جمعیت نی انسان‌لر نینگ اېزگولیکّه ییتکلاوچی واسطه دیب بیلگن. فارابی نینگ ایشانچی گه کوره، جمعیت‌لر تولیق و ناقص ایکّی دسته گه بولینگن: تولیق جمعیت‌لر «بویوک»، اۉرته» و «کیچیک» اوچ گروه گه بولینیب و ییرده‌گی برچه انسان‌لر، بیر منطقه و بیر ملت و بیر مملکت نینگ بیر قسمینی اۉز ایچیگه آله‌دی و ناقص جمعیت‌لر اېسه قیشلاق‌لر، محله‌لر، کوچه‌لر، یشش اوی‌لر و هکذالرنی اۉز ایچیگه آله‌دی.
افغانستان گه بومی نقطه‌ی نظردن قره‌گنده، افغانستانده جمهوریت وقتی مدنی جمعیت نی تعریف قیلیش اوچون قانیقرلی موفقیت گه ایگه بولگنینی کوره‌میز. افغانستانده طالباندن آلدین و افغانستانده بو گروه حاکمیتی آستیده‌گی تورلی اجتماعی حرکتلر نینگ یوکسه‌لیش و قولشی، افغانستانده مدنی فعالیت مولفه‌لری نهادینه بولیش اوچون یول آز می-کوپ‌می آچیلگندی. طالبان حاکمیتیدن سۉنگ اجتماعی حقوق‌لرینی طلب قیلیش اوچون کابل سرک‌لریده عیاللر نینگ سېزیلرلی درجه ده ناراضی‌لیک بیلدیریشی و افغانستان نینگ هر بورچه‌گیده ییگیت‌لر و قیزلر نینگ زیرزمینی و یاشیرینچ توپلنیش‌لری، بو قدریت‌لر نینگ بویوک بیلگیسی دیر.
افغانستانده ترورچی رژیم حاکم بولیشی بیلن، مدنی جمعیت نینگ یریم جان تنه‌سی کوچلی زیان کورگن بولسه ده، بیراق استه-سکین نفس تارتماقده. جمهوریت توزومی ده برابرلیک، تنلاو حقی، اېرکین‌لیک، عیاللر نینگ حقوقی و باله‌لر نینگ حقوقی کبی نرسه‌لر بیلن جمعیت استه-سیکین بلد بولماقده اېدیلر، مملکت قولشی بیلن اونلب ییل آرتگه قالدیریلدی.
جمهوریت برچه کمچیلیک‌لری بیلن عموم فکریده زمانه‌وی مدنیتینی اۉرنه‌تیشگه حرکت قیلماقده اېدی. مدنی جمغرمه‌لر جمعیت نینگ کوچلی بازولری اوله‌راق اهالی گه تانیشتیریلیب و ایشگه توشیریلگندی. مملکت نینگ تورلی ولایت‌لریده یاش قیز و ییگیت‌لر دموکراسینی مشق قیلر اېدیلر. مدنی نهادلر چتری آستیده فعالیت قیلیش یاشلر اوچون شرف و کېله‌جک سری حرکت صفتیده بهالنر اېدی. بو آره‌ده یېتکرمه‌لر نینگ عموم فکرینی اۉزگرتیریش اوچون رولی مهم اېدی.
افغانستان نینگ مدنی فضاسیده تاثیرچن سیمالر تانیشتیریلیب و اېرکین طرزده فعالیت گه باشله‌گن بولسه ده، بیراق مدنی جماعه‌چیلردن انیق و یخشی نظارت بولمسلیک باعث بیر قنچه فریبگرلر دموکراسی چتری آستیده مدنی کمپاین‌لر گه قوشیلیب و بو یول آرقه‌لی شهرت و ثروت گه ایگه بولدیلر. شو بیلن بیرگه مدنی و فرهنگی فعاللر نینگ بویوک تولقینی برابریده فریبگرلر نینگ حضوری اونچه‌لیک بولمه‌ی و فعالیتلری دایره‌سی چېکلنگن اېدی.
افغانستان طالبان نظارتی گه اوتیشی بیلن برچه ساحه‌لرده امیدسیزلیکلر پیدا بولگن. مدنی جماعه‌چیلیک ده اخلاقی قدریت‌لر قوله‌گن. طالبان نینگ استخباراتی و رسانه‌ای دستگاه‌لری مملکت نینگ تانیقلی و فرهنگی‌لرینی کم کورسه‌تیش بیلن مدنی فکرلرنی آرتگه قالدیریب و اولر نینگ چېکلش گه اۉریندی. اۉرنیده فریبگرلردن فایده‌لنیش اوچون اولرنی فرهنگی فعال اوله‌راق تانیتشیریش گه باشله‌دی.
سقوط دن آلدین مدنیت اکتینی قیلگن فریبگرلر، طالبان تروریستی رژیمی حاکمیت نی آلیشی بیلن بیر مقام گه اېتدیلر. پول ییغیلیش مقصدیده یریم جان و قاره سیمالری بیلن طالبان تروریستی تېزیمی اوچون ریکلام قیلدیلر. بو سیمالر نینگ آتی یامان بولسه ده، لېکن بیر مورد ده طالبان بیلن بیر فکرده اېدیلر: قدریت‌لر نینگ یوق قیلیش!
افغانستانده طالبان نینگ نامشروع رژیمی حضوریدن اوچ ییلدن آز اۉتماقده اېکن، اۉتمیشده‌گی ثمره‌سیز مدنی سیمالر بو گروه نینگ فعال مهره‌لری گه اۉزگریب و طالبان دن هم طالب‌راق بولگنلر.
اېرته طالب دن سۉنگ جوده خواطرلی دیر. اساسی سوال بو که، فریبگر و ایکّی یوزلیک مدنی فعاللرنی کورگن اهالی و جمعیت نی اۉز حق و حقوق‌لرینی طلب قیلیش اوچون سرک‌لر گه چیقیش گه قنده‌ی قیلیب ایشانتیریش ممکن؟
