در ماه جولای 2023، طالبان حدود 60 هزار آرایشگاه زنانه در افغانستان را به دستور اداره امر به معروف و نهی از منکر خود بستند. به دنبال این اقدام، دهها هزار زن که سالها مصروف آرایشگری بودند، بیکار شدند. شماری از این زنان اما هنوز از تقلا برای دست یافتن به حق کار، دست نکشیدهاند. آنان برای پیدا کردن هزینه زندهگی خانواده، وسایل آرایشگاهها را برای ایجاد کارگاهها به خانه منتقل کرده و با مشتریان کمتر و دستمزد اندک، امید برای آینده بهتر را زنده نگه میدارند. هرچند تهدیدهای طالبان علیه کار این زنان همچنان پابرجاست، اما آنان میگویند که با امکانات و فرصتهای محدود نیز به مبارزه برای حقوق مساویشان در شرایط نامطلوب کنونی ادامه میدهند.
بهاره از حدود 18 سال به اینسو در حرفه آرایشگری مشغول به کار است. او از این طریق در کنار شوهرش، مصارف خود و شش فرزندش را تامین میکند. به گفته این آرایشگر زن، وی پس از منع فعالیت آرایشگاهها توسط گروه طالبان، در وضعیت دشوار اقتصادی و روانی به سر میبرد. سرانجام بهاره برای حفظ آینده بهتر خود و فرزندانش، سالون آرایشگاهش را در کنار ادامه کار آرایشگری، به خیاطی زنانه مبدل میکند تا با استفاده از آن، بهگونه پنهانی از حق طبیعی و برابر کار برای خود استفاده کند.
او حالا حدود 90 درصد مشتریانش را از دست داده است و 10 درصد باقیمانده نیز گاه در صورت نیاز جدی مراجعه میکنند. با این میزان از کار، بهاره به طالبان مالیه نیز میپردازد، زیرا دکان او هنوز ثبت دفترچه مالیه این گروه است و تا پایان سال مالی و ممکن بیشتر، باید این پرداختیها را ادامه دهد. او میافزاید: «در حکومت پیشین کارم رونق خیلی خوبی داشت و درآمدم خوب بود، اما اکنون همه مشتریانم را از دست دادهام. تنها 10 درصد مشتریان که مراجعه میکنند، از ترس طالبان نمیتوانم کارم را درست انجام بدهم. در حین کار فکر میکنم که طالبان هجوم میآورند و مشتریان نیز از ترس بازداشت شدن نمیآیند.»
فاطمه یکی دیگر از آرایشگران زن در کابل است که مجبور شده لوازم کارش را به خانه منتقل کند. او که سالون آرایشگاهش یگانه راه رفع مایحتاج خود و فرزندانش بود را با وجود مزاحمتهای طالبان، اکنون در خانه ایجاد کرده است. فاطمه میگوید: «با وجود دیدگاههای منفی جامعه که در مورد این حرفه وجود داشت، با ممانعتهای زیادی روبهرو شدم، اما من آرایشگری را یک حرفه میدانستم و برای یاد گرفتن آن تلاش کردم. شش سال بهگونه مستقل کار کردم و از این طریق ضروریات خود و فرزندانم را آماده میکردم. حالا طالبان نهتنها حرفهام را خلاف شریعت میدانند، بلکه به سوی آرایشگران زن به دید بد مینگرند و ما را نجس میخوانند.»
این محدودیتها بهشکل گستردهتر گریبانگیر زنان سایر ولایتها شده است. حمیرا [نام مستعار] یک تن از آرایشگران زن در ولایت بغلان که 20 سال عمرش را صرف این حرفه کرده، میگوید که اعمال محدودیتهای طالبان بالای زنان در ولایتها بیشتر از پایتخت است. او پس از دستور منع فعالیت آرایشگاههای زنانه از سوی طالبان، مانند سایر زنان آرایشگر مجبور شده است بساط کاریاش را به زیرزمینی خانهاش انتقال دهد.
وی در مورد محدودیتهایی که از ترس طالبان بر مشتریانشان وضع کرده، حکایت میکند: «محدودیتها سبب شده است تا با ترس کار کنیم و مشتریها نیز با ترس بیایند. قبلا تعداد زیادی از همراهان عروس نیز با وی میآمدند، اما اکنون میگوییم که فقط خود عروس بیاید و اگر یک نفر اضافی با خود بیاورد، نباید یکجایی وارد خانه شوند. حتا به عروسها اجازه نمیدهیم تا با لباس عروسی از آرایشگاه بیرون شوند.»
به گفته حمیرا، طالبان پس از بستن آرایشگاهها در بغلان، به خانه آرایشگران زن نیز هجوم میبرند تا مطمین شوند که آنان لوازم کار خود را به خانه انتقال ندادهاند. او میافزاید که یکی از دوستانش در خانه آرایشگاه ساخته بود، اما طالبان پس از آگاه شدن، به خانه او حمله کرده و شوهرش را لتوکوب کردند و سپس همه لوازم آرایش را شکستند.»
این شمار از آرایشگران زن میگویند که هر چند پس از دستور لغو جواز فعالیت آرایشگاههای زنانه بارها به اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان مراجعه کردهاند تا با رییس این اداره در مورد نیازهای شغلیشان گفتوگو کنند، اما پس از هر بار تلاش، با تفنگ طالب و بیحرمتی این گروه مواجه شدهاند.
گفتنی است که طالبان پس از قدرتگیری دوباره در افغانستان، بیشترین فرمانهای محدودکننده را علیه زنان صادر کردهاند. در تازهترین مورد، آنان زنان را به اتهام رعایت نکردن حجاب اجباری این گروه، از ولایتهای مختلف بازداشت کرده و به جاهای نامعلوم منتقل میکنند. چنین اقدامات در کل سبب شده است که زنان در افغانستان بیشتر به خانهها محدود شوند. با آن هم، شمار زیادی از زنان، بهویژه آرایشگران، تلاش میکنند شرایط نامطلوب کشور را با دور زدن محدودیتها تغییر دهند تا امید برای کسب حق طبیعی آنان همچنان زنده بماند.