شماری از باشندهگان هرات میگویند که بیش از دو سال زندهگی زیر سلطه طالبان و برچیده شدن بساط رفاه نسبی، اکثریت آنان را به بیماریهای روانی مبتلا کرده است. آنان در حالی از افزایش مشکلات روانی نگرانند که مسوولان شفاخانه حوزوی این ولایت نیز تایید میکنند که تعداد مریضان صحت روانی در حال افزایش است. به گفته این مسوولان، بیشتر مبتلایان بیماریهای روانی زنان و دختران جوان هستند که با وضع ممنوعیتها و محدودیتهای طالبان با چالشهای زیادی روبهرو شدهاند.
شماری از باشندهگان هرات میگویند که با سلطه طالبان، زمینههای اشتغالزایی و فرصتهای کاری بهشدت محدود شده و در بیشتر موارد از بین رفته است. به گفته آنان، با افزایش فقر و بیکاری، هراس از انتقامجویی و وضع ممنوعیتهای گسترده طالبانی، بسیاری از جوانان به امراض روانی گرفتار شدهاند. گروه طالبان تمام فعالیتهای سیاسی، مدنی و اجتماعی را نیز ممنوع کرده است که به باور باشندهگان هرات این ممنوعیتها نیز بر تعداد مبتلایان مشکلات روانی افزوده است.
در پی افزایش بیماریهای روانی در هرات، بخش صحت روانی شفاخانه حوزوی این ولایت روزانه شاهد دهها مراجعهکننده است که بیشتر آنان را جوانان بهویژه زنان و دختران تشکیل میدهند.
عادله ۱۴ ساله در صف طویل بیماران قرار دارد که برای تداوی مشکلات روانی به شفاخانه مراجعه کردهاند. مادر عادله که او را همراهی میکند، میگوید که در کنار فشار فقر و تنگدستی، محرومیت از مکتب، دخترش را به بیماری روانی مبتلا ساخته است. او میگوید: «دو سال میشود که بچهام بیکار شده و شوهرم پیر شده و افتاده است. مصارف یک خانواده شش نفری به یک پیرمرد پوره نمیشود. در این مدت خیلی تنگدست شدهایم. همه خانواده ما افسرده هستند، باز غم مکتب این دخترک را از پا انداخته است.»
مادر عادله میگوید که دخترش سال گذشته را به امید بازگشایی مکتب سپری کرد و تاثیر عمیق روی صحتش نگذاشته بود، اما از یک سال به این طرف ناامید شده و هیچ چیزی او را خوشحال نمیسازد.
مادر این کودک محروم از آموزش که اشک در چشمانش جاری است، از وضعیت دشوار و آینده نامعلوم دخترش ابراز نگرانی میکند. او میگوید: «حیران ماندهام که چه کنم. هر هفته دو بار یا سه بار عادله را به شفاخانه میآورم، هر روز حالش بدتر میشود. به این وضعیت از درس به کنار که از زندهگی کردن مانده است. کاش کمی سنش بلند میبود که عروسی میکرد و سرگرم زندهگی میشد.»
این تنها عادله نیست که وضعیت نابهسامان کشور، وی را دچار فشار روانی کرده است. کمی دورتر از صف طویل زنانه، مردان زیادی نیز صف کشیدهاند تا نزد طبیب بروند و راهی برای بهبود سلامت خود بجویند. در صف مردان، مردی میانسالی با پسر جوانش نشسته که وضعیت روانیاش خیلی بد به نظر میرسد. پسر این مرد که عزیزالله نام دارد، میگوید که پدرش روز گذشته از بستر خارج شده و دیشب مجدداً حالش خراب شده است.
عزیزالله میافزاید: «آرزوی پدرم همیشه این بود که ما دو برادر تحصیل کنیم. پدرم دوست داشت که طب و انجنیری بخوانیم. از دوران مکتب مرا داکتر و برادرم را انجینر صدا میزد. در امتحان کانکور سال ۱۳۹۹ نمره کافی نیاوردیم تا به دانشگاه دولتی راه پیدا کنیم و به همین خاطر به دانشگاه خصوصی ما را ثبت نام کرد. من در طب و برادرم در انجنیری شروع به درس خواندن کردیم.»
این جوان هراتی میگوید که در زمان حکومت پیشین پدرش میتوانست هزینه تحصیل و زندهگی آنان را تامین کند، اما با سلطه طالبان، در پی شکست مالی و تداوم بیکاری، مجبور شده او و برادرش ترک تحصیل کنند که این امر پدرش را با مشکلات روانی مبتلا ساخته و سرانجام کارش به شفاخانه کشیده است.
این باشندهگان هرات در حالی در نتیجه بیکاری و محدودیتهای طالبان به بیماری روانی مبتلا شدهاند که داکتر حبیبالله، یکی از کارمندان صحی صحت روانی شفاخانه حوزوی هرات، میگوید که در این اواخر مراجعه مریضان در این بخش افزایش بیپیشینه داشته است. به گفته او، بیشتر مریضان را دختران جوان تشکیل میدهند که علاوه بر فقر و تنگدستی، محرومیت از آموزش باعث مشکلات روانی آنان شده است.
حبیبالله میگوید: «امسال نسبت به سال گذشته مریضان صحت رواني افزایش قابل ملاحظهای داشته که روزانه بین ۱۵۰، ۱۷۰ تا ۱۸۰ نفر مراجعه میکنند و سبب اصلی آن هم ناگواریهایی است که جامعه دچار آن شده است.»
این داکتر صحت روانی شفاخانه هرات میافزاید که بیکاری و فقر بیشتر خانوادهها را متاثر ساخته و در کنار آن محرومیت دختران از آموزش نیز باعث افزایش مشکلات روحی و روانی در میان دختران شده است. به گفته او، بیشتر مراجعهکنندهگان روانی «مریضان داخل بستر دختران هستند که از مکتب بازماندهاند و این موضوع متأسفانه بهصورت دوامدار خانوادهها را با مشکل مواجه میسازد.»
در حالی که دشواریهای زندهگی و ناامیدی از نسل جوان بهخصوص از دختران همهروزه قربانی میگیرد، طالبان در کنار تداوم وضع محدودیتها علیه زنان و دختران، برنامهای برای بهبود وضعیت زندهگی مردم نیز ارایه نکردهاند.