«هر باری که موضوع زنان در جمع گزارشات یاد میشود، ما کاملا از آن صرف نظر میکنیم؛ زیرا در زمان پرسش از طالبان آنان در مورد زنان اصلا پاسخ نمیدهند. ما همچنان نمیتوانیم دیدگاه تند و اصلی بانوان را استفاده کنیم در گزارش.»
این پاسخ نسترن احمدی (مستعار) در جواب پرسشی درباره گزارشدهی وضعیت زنان در افغانستان توسط خبرنگاران زن است. او وقتی پا به عرصه خبرنگاری گذاشت، دوست داشت وضعیت زنان را بهگونهای که خودش میخواهد پوشش دهد؛ اما طالبان پس از قدرتگیری در افغانستان و وضع محدودیت بر رسانهها و خبرنگاران، روی اهداف او خاک پاشیدهاند.
نسترن بارها کوشیده تا وضعیت زنان زیر حاکمیت طالبان را گزارش دهد، اما سانسور رسانهها توسط طالبان، او را ناچار ساخته تا سوژههای گزارشش را تغییر دهد. در کنار این، وضع محدودیتها بر خبرنگاران و رسانهها نیز سبب شده تا احمدی در انتخاب دیگر سوژهها نیز خودش نقش نداشته باشد. در سویی دیگر، گزارشهایی را که مردم در آن به نقد طالبان میپردازند، نیز اجازه ندارند تهیه کنند؛ چون رسانههای داخل افغانستان نمیتوانند آن را پوشش بدهند.
نسترن درباره اشتراک زنان خبرنگار در کنفرانسهای خبری طالبان میگوید: »وقتی در کنفرانسی ما اشتراک میکنیم برای پوشش آن خبر، ما باید در آخرین صف آن نشست و به دور از چشم مقامهای طالبان بنشینیم و کلاً همانند کسی که منزوی شده باشد.»
پس از سلطه طالبان بر افغانستان، زنان خبرنگار با محدودیتهای شدیدی از سوی طالبان مواجه شدهاند. وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه، در نخستین اقدام به رسانهها دستور داد تا زنان خبرنگار باید با روی پوشیده ظاهر شوند و لباس زنان خبرنگار کاملا پوشیده باشد.
منیژه عمران (مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران زن در افغانستان است. او میگوید که محدودیت طالبان بر خبرنگاران زن و رسانهها همکارانش را مجبور کرده تا از کار خبرنگاری دست بردارند و خانهنشین شوند. تشدید محدودیتها بر خبرنگاران زن نهتنها همکاران منیژه را خانهنشین کرده، بلکه بالای روان او نیز تاثیر منفی داشته است.
وضع محدودیتهای طالبانی تنها به پوشش زنان خبرنگار خلاصه نمیشود، بلکه رسانهها در مواردی مجبورند بیشتر کلمات را حذف کنند. منیژه عمران میگوید: »زنان خبرنگار که تعدادشان محدود است و فعالیت دارند، با محدودیتهای بیشتر از سوی طالبان روبهرو هستند؛ یعنی آزادی بیان، نحوه پوشش، سانسور کلمات (حذف برخی کلمات) و اصلاح دید آن به شیوهای که طالبان میخواهند.«
دسترسی نداشتن خبرنگاران زن به اطلاعات دست اول
طالبان نهتنها بر لباس زنان خبرنگار محدودیت وضع کرده، بلکه دسترسی آنان به اطلاعات دست اول را نیز کوتاه کردهاند و سخنگویان این گروه حاضر به مصاحبه با خبرنگاران زن نمیشوند.
نسترن احمدی و منیژه عمران هر دو تجربه این عملکرد طالبان را دارند. آنان بارها کوشش کردهاند تا از سخنگویان این گروه اطلاعات به دست آورند، اما تلاششان بیثمر بوده است. نسترن میگوید: «چالش دیگر اینکه طالبان به خبرنگاران زن اجازه نمیدهند تا با مردان صحبت کنند؛ حتا مقامها طالبان حاضر به مصاحبه با خبرنگاران زن نیستند.» در کنار احمدی، منیژه نیز این تجربه را دارد و حتا در کنفرانسهای خبری به او اجازه اشتراک ندادهاند. او میگوید: «وقتی من برای تهیه گزارشها میروم، با چالشهای زیادی روبهرو میشوم، از جمله اجازه نداشتن اشتراک در بسیاری از برنامهها و کنفرانسهای طالبان، بهویژه کنفرانسهایی که از سوی وزارتهای دفاع و داخله این گروه برگزار میشود.»
آمار نهادهای حامی خبرنگاران و رسانهها پس از حاکمیت طالبان
آمار نهادهای حامی رسانهها و خبرنگار در دوونیم سال گذشته، کاهش چشمگیر خبرنگاران زن را نشان میدهد. گزارشگران بدون مرز در دومین سال به قدرت رسیدن طالبان در گزارشی گفت که از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا زمان تهیه گزارش، بیش از ۸۰ درصد زنان روزنامهنگار افغان مجبور به ترک شغل خود شده و از حدود ۱۲ هزار روزنامهنگار مرد و زنی که در سال ۲۰۲۱ در افغانستان فعال بودند، بیش از دو سوم آنها این حرفه را ترک کردهاند. در آخرین مورد، مرکز خبرنگاران افغانستان از محروم شدن کلی خبرنگاران زن از فعالیت رسانهای هشدار داده است.