بیکاری دوامدار و نبود فرصتهای شغلی، باعث کاهش قدرت خرید مردم شده است. بسیاری از شهروندان میگویند که توانایی خرید نیازهای اساسیشان را ندارند.کساد بازار کار وکاهش قدرت خرید شهروندان، بر مالکان دکانها و چرخه اقتصادی تاثیر ناگوار بهجا گذاشته است. کسبهکاران و شهروندان هرات ادعا میکنند که چرخه اقتصادی در این ولایت از فعالیت بازمانده و مردم شدیداً به کمکهای بشردوستانه نیازمند شدهاند.
با فروپاشی حکومت پیشین، بسیاری از سرمایهگذاران بزرگ داخلی و خارجی افغانستان را ترک کردهاند و پروژههای توسعهای و زیر کار را به حالت نیمهتمام رها کردهاند. در پی خروج هزاران سرمایهگذار خرد و بزرگ، زمینههای اشتغالزایی با رکود شدید مواجه شد. ترک گروهی اتحادیههای صنفی و عدم علاقهمندی بازرگانان به سرمایهگذاری بیشتر، کرایه دکانها را ۳۵ تا ۴۰ درصد در شهر هرات کاهش داده است.
شفیع در ساحه «اسپین ادی» شهر هرات فروشگاه مواد خوراکی دارد. او میگوید که کاروبار در هرات افت کرده و به همین دلیل نسبت به دوسال پیش کرایه دکانها نیز در بخشهایی از هرات کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی داشته است.
این کسبهکار در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «سابق کار خیلی بود. روزانه ۱۰ لک تا ۱۵ لک ما سودا داشتیم، حالا از نصف هم کمتر شده است. کرایه فروشگاه ما به صد عذر و زاری به ۶۰ هزار افغانی در ماه بود. اما فعلاً این کرایه به ۳۵ هزار رسیده است. کار نیست و مردم چیزی نمیخرند.»
آقای شفیع میافزاید: «از داخل شهر زیاد مشتری دشتیم. از ولسوالیهای اطراف هر دفعه ۱۰ بوجی برنج و ۲۰ بشکه روغن و دیگر وسایل دکان از پیش ما میبردند؛ اما حالا که میآیند دو بوجی برنج او هم از برنجهای نیمه و ارزان و سه یا چهار پیپ روغن میبرند. میبینیم که مردم توانایی خرید ندارند و کاروبار هم از میان رفته است.»
این در حالی است که صاحبان املاک نیز از کاهش بیپیشینه کرایه دکانهایشان در هرات خبر میدهند. آنان میگویند که حتا با قیمت اندکی کسی حاضر نیست دکان را به کرایه بگیرد.
محمد اعظم، در مارکیت قمر در ساحه بین چوک گلها و فلکه ۲۹ حمل، مالک چند باب دکان است. این مارکیت محل کسبهکارانی است که «یخنهای هراتی» را به فروش میرسانند. به گفته محمد اعظم، تا دو سال پیش دهها تن برای کرایه یک دکان در این مارکیت صف میکشیدند و کرایههای آنان نیز بلند بود.
این مالک دکانهای کرایی میافزاید که اکنون دکانهای خود را در بدل پول ناچیز به کرایه داده، اما فروشندهگان پس از چند مدتی ترک شغل میکنند. او تصریح میکند: «روزگار مردم خراب است. دکاندار از صبح تا شام منتظر مشتری است، اما جیب مردم خالی است و مشتری وجود ندارد و کرایه دکانها هم پایین آمده است، با وجود آن هم فروشندهگان همه روزه مراجعه میکنند و خواستار کاهش کرایه دکان هستند.»
حمید سخیزاده (نام مستعار)، یکی از استادان دانشگاه هرات به روزنامه ۸صبح میگوید: «جامعه فقیر شده و قدرت خرید هم از نزد مردم گرفته شده است. این، نبود کار و عدم درآمد شهروندان را نشان میدهد. خریدار جزء مهم از سایکل اقتصادی جامعه بهحساب میآید؛ اما دیده میشود که شهروندان اوضاع نابسامانی دارند.»
این استاد دانشگاه میافزاید که کاهش قدرت خرید مردم بر واردات و صادرات تاثیر میگذارد. او تصریح میکند که از زمان شیوع ویروس کرونا، و بهخصوص سقوط دولت پیشین، شهروندان دوران ورشکستهگی را تجربه میکنند.
سخیزاده تاکید دارد تا زمانی که زمینه کار برای مردم و سرمایهگذاری فراهم نشود و ثبات سیاسی بهوجود نیاید، دامنه مشکلات اقتصادی گستردهتر و وضعیت شهروندان رقتبارتر خواهد شد.
گفتنی است که کاهش قدرت خرید مردم باعث شده که نتوانند کالاها و خدمات مورد نیاز خود را خریداری کنند و سطح رفاه آنها نیز کاهش یافته است. این امر سبب کاهش تقاضای کالاهای وارداتی نیز شده است. گفته میشود که واردات کشور پس از تسلط طالبان کاهش قابل ملاحظهای یافته است.